Ο διεθνούς φήμης σκηνοθέτης Έλληνας σκηνοθέτης, Γιάννης Σμαραγδής μίλησε στην Ελπίδα Παπαδανιήλ σε μία αποκλειστική συνέντευξη όπου καταθέτει τη ψυχή του. Μας μιλάει για τη νέα του κινηματογραφική ταινία, τον Καποδίστρια και τα εμπόδια που συναντά. Αποκαλύπτει τους φόβους και τις ανησυχίες του αλλά και τα όνειρά του..
«Δε με πειράζει να με σκοτώσουν αρκεί να έχω προλάβει να τελειώσω τον Καποδίστρια..» σχολιάσατε κατά τη διάρκεια της παρουσίασής σας στη Συναισθηματική Διαλεκτική. Τι εννοείτε με αυτό; Θεωρείτε ότι κινδυνεύετε;
Γιάννης Σμαραγδής: Στους καιρούς μας είναι επικίνδυνο να είσαι πατριώτης, να είσαι Έλληνας… και ο νοών νοείτω!
Έχετε κάποια «μηνύματα» που οδηγούν τη σκέψη σας εκεί;
Γιάννης Σμαραγδής:Αν της φυσικής εξόντωσης έχει προηγηθεί ηθική δολοφονία, η καλλιτεχνική απαξίωση ή και ο διασυρμός, και αν αυτά έχουν αποτύχει, τότε ΝΑΙ, τα μηνύματα έχουν έρθει…και ακριβώς επειδή δεν με εξόντωσαν τα δηλητηριώδη βέλη τους, παραμένω «σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος». Τους περιμένω με το στήθος προτεταμένο, κοιτάζοντας την ακατανίκητη θάλασσα, το Αιγαίο και λέω, εδώ είμαι όρθιος και δε με πιάνουν τα βόλια τους…
Φαινόμενο των καιρών η «κακοψυχιά», όπως την ονομάζουν στην Κρήτη ή στοιχείο της ελληνικής νοοτροπίας;
Γιάννης Σμαραγδής: Είναι, πιστεύω, η αιώνια πάλη του καλού με το κακό! Ανάμεσα σε αυτά τα δυο ωκεάνια στοιχεία πορεύεται ο άνθρωπος που η ελευθερία του είναι η βούλησή του προς τα πού θα πορευθεί… Οι λευκοφόροι θα αναβαθμίσουν την ψυχή τους για τον επόμενο κύκλο της. Οι σκοτεινοί, ας πούμε, υπηρέτες των κατώτερων ενστίκτων, κάνοντας το κακό ενάντια στους άλλους, στην πραγματικότητα το κακό στρέφεται ενάντια στον ίδιο τους τον εαυτό. Αυτό, βέβαια, το λέει ο λαός κακοψυχιά… Σωστά το λέει! Έζησα τα δηλητηριώδη βέλη της, πλην όμως δεν δηλητηριάστηκα…δηλαδή δεν επιχείρησα να κράξω κάτι κακό σ’ αυτούς που με στοχοποίησαν… Είναι τελικά θέμα αντοχής, πόσο πραγματικά αντέχεις να μην κάνεις ό,τι κάνουν αυτοί. Και για να μην μιλάω μόνο για τον εαυτό μου: Δείτε στις μέρες μας με ποιο τρόπο στοχοποίησαν την Υπουργό Πολιτισμού την κυρία Μενδώνη… Αλλά άντεξε κι έτσι το φαρμάκι και το κατασκευασμένο ψέμα γυρίζει σ’ αυτούς που το έστειλαν. Θέλετε να σας θυμίσω πόσοι και πόσοι στοχοποιήθηκαν… Ο κατάλογος είναι μακρύτατος και στη χώρα μας μόνο θλίψη προκαλεί…Φανταστείτε ότι στοχοποιήθηκε με άγριο και χυδαίο τρόπο ο Βαγγέλης Παπαθανασίου -ο μεγαλύτερος μουσικός που γέννησε αυτός ο τόπος που οι μουσικές του ταξιδεύουν μέσω της NASA στο σύμπαν- ο οποίος δεν τους άντεξε και αυτοεξορίστηκε, όπως είχε στοχοποιηθεί και στο παρελθόν ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης και ο οποίος επίσης δεν τους άντεξε και αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία… Μερικές φορές απορεί κανείς πού πάει αυτή η χώρα όταν κυριαρχείται από κακόβουλες και κακεντρεχείς φατρίες.
Το 2012 σε μια συνέντευξή σας δηλώσατε ότι νιώθετε προδομένος…Τώρα, σήμερα νιώθετε το ίδιο;
Γιάννης Σμαραγδής: Προδομένος, αλλά κυρίως στοχοποιημένος! Και τότε και τώρα ακόμα περισσότερο! Βλέπετε, ξεκινάω να κάνω ταινία τον Καποδίστρια, έναν μεγάλο λευκοφόρο πατριώτη, έναν Άγιο, και αυτό είναι μεγάλη αμαρτία!!!
Τότε αναρωτιόσασταν ποιος είναι ο εχθρός…Τώρα, σήμερα έχει ταυτότητα;
Γιάννης Σμαραγδής: Και τώρα οι ίδιοι είναι…μόνο που δρουν στο παρασκήνιο: Υπάρχει ένα διευθυντήριο, μία πατρωνία στον ελληνικό κινηματογράφο που λυσσωδώς πολεμάει τις ιδέες που βάζουν άνθρωποι σαν κι εμένα σε κίνηση και ξέρουμε ποιοι είναι. Τώρα θα με ρωτήσετε γιατί το κάνουν αυτό… Πιστεύω πως αυτό το διευθυντήριο δεν θέλει να υπάρξουν συνεχιστές αυτού του είδους του κινηματογράφου που υπηρετώ και έχει θετικό πρόσημο, ενώ προάγουν αρνητικές θεματολογίες που αντί να δίνουν δύναμη και αισιοδοξία, οδηγούν τους θεατές στην απαισιοδοξία και στην μιζέρια… Διερωτάται κανείς μήπως εν τέλει υπηρετούν τις επιταγές των αλλότριων σκοτεινών κέντρων με εθνοκτόνες επιδιώξεις…
Μιλήσατε για φατρίες στον κινηματογράφο, για καλλιτεχνικές φατρίες οι οποίες σας πολέμησαν και σας έχουν στοχοποιήσει, για ποιο λόγο και σε πιο βαθμό δημιουργούν προβλήματα και τι είδους δυσκολίες σας προκαλούν;
Γιάννης Σμαραγδής: Προβλήματα και δυσκολίες δημιουργούν πιο πολλές στους ίδιους που έπραξαν το κακό αφού ό,τι κάνουμε εν τέλει επιστρέφει σ’ εμάς τους ίδιους. Όπως λέει και ο Ελύτης «Αυτοί που κάναν το κακό, τους παίρνει μαύρο σύννεφο». Ως εκ τούτου, ας προσέχουν!
«Ό,τι λέω, το λέει ένα εσωτερικό μαντείο μέσα μου, του οποίου αγνοώ την προέλευσή του…», τα λόγια του Σωκράτη τα αναφέρετε συχνά… ποια η σχέση τους με όσα σας συμβαίνουν;
Γιάννης Σμαραγδής: Όταν υπηρετείς ανώτερους σκοπούς δεν σε απασχολεί τι κάνει η άλλη πλευρά, γιατί απλά γνωρίζεις ότι υπήρχε και υπάρχει. Αυτό που πρέπει να σε απασχολεί είναι να έχεις μόνο καθαρή συνείδηση, ώστε το φως που έχεις μέσα σου (όλοι οι άνθρωποι έχουμε φως μέσα μας) να μπορέσει ανεμπόδιστα να βρεις δρόμους να «μιλήσει» σε άλλες οντότητες. Εν προκειμένω στους θεατές των ταινιών μας μέσα στις αίθουσες!
Ο Καβάφης λέει «Δεν υπάρχει τιμιοτέρα αξία από το Ελληνικός», ισχύει;
Γιάννης Σμαραγδής: Ναι, το Ελληνικό φρόνημα και το υπερασπίζομαι εμμονικά σαν καλός πατριώτης. Ο Καβάφης λέει «Ελληνικός, ιδιότητα δεν εχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν». Υπάρχει ιδιότητα τιμιοτέρα του να υπερασπίζεσαι τον Ελληνικό πολιτισμό που μας γέννησε, που έφερε από πολύ νωρίς στην ανθρωπότητα το «μηδέν Άγαν», ρητό το οποίο προτρέπει τον Άνθρωπο να ενταχθεί με τις πράξεις του στη Συμπαντική αρμονία. Αυτό δεν κάνει ο Παρθενώνας, αυτό το πέτρινο καράβι μέσα στον χρόνο; Δεν στέλνει τα βλέμματα των οντοτήτων της γης που τον αντικρίζουν, ψηλά στην Ανώτατη Αρμονική αρχή;
Τι φοβάστε περισσότερο;
Γιάννης Σμαραγδής: : Φοβάμαι μήπως και δεν προφτάσω… Καμιά φορά βλέπω στον ύπνο μου ότι δεν έχω προφτάσει να κάνω τον ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ και κάποιοι τον ξανασκοτώνουν, και ότι φταίω εγώ που δεν εμπόδισα τον δεύτερο φόνο.
Αλλά, επίσης, φοβάμαι και τον κατώτερο, τον αρνητικό εαυτό μου, όταν ανεξέλεγκτα αναδύεται…
Τι σας κάνει να νιώθετε γαλήνη;
Γιάννης Σμαραγδής: Κοιτάζοντας τη θάλασσα και ακούγοντας τον ήρεμο παφλασμό των κυμάτων. Αλλά κυρίως η αίσθηση πως υπάρχει δίπλα μου η Ελένη μου, με φτερά αγγέλου μόνο για τα μάτια μου, και ότι λίγο πιο πέρα χαμογελάει ο γιος μου κρατώντας στην αγκαλιά του τη σύντροφό του.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση και η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντά ένας σκηνοθέτης σήμερα;
Γιάννης Σμαραγδής: Η σοβαρότερη δυσκολία που μπορεί να έχει ένας σκηνοθέτης «ταινιών εποχής» μεγάλου κόστους είναι τα οικονομικά. Είσαι συνεχώς με το χέρι απλωμένο σαν επαίτης. Τα οικονομικά απασχολούν και άλλους μεγάλους σκηνοθέτες του ελληνικού αισθήματος με μικρούς προϋπολογισμούς, όπως είναι ο Λάκης Παπαστάθης και ο Δήμος Αβδελιώδης, ο οποίος πλέον ασχολείται περισσότερο με το θέατρο, αλλά πιστεύω πως πρέπει να επιστρέψει άμεσα στον κινηματογράφο, γιατί το βαθύ χωράφι του ελληνισμού έχει ανάγκη την ευλογημένη σπορά του…
«Τα αγαθά έργα είναι αιώνια…»
Πότε ένας σκηνοθέτης καταφέρνει να καταργήσει τα όρια μεταξύ εικόνας και πραγματικής ζωής;
Γιάννης Σμαραγδής: Μα, τα καλλιτεχνικά έργα δημιουργούν ζωή… Και τη ζωή των καλλιτεχνικών έργων συχνά τα μιμείται η πραγματική ζωή!
Είναι θέμα κοσμοθεωρίας του σκηνοθέτη, ιδανικών και ηθικών του στόχων το κινηματογραφικό αποτέλεσμα;
Γιάννης Σμαραγδής: Είναι θέμα «συντονισμού» με την Ανώτερη Συμπαντική Αρμονία και κατά πόσο ο καθένας μας έχει αποφασίσει να την Υπηρετήσει. Και όταν λέμε Συμπαντική Αρμονία ή Ανώτατη Αρχή ή ο Ακίνητος κινητής του Σύμπαντος ή Θεός… το ίδιο είναι!
Πόσο εύκολο είναι να είσαι σκηνοθέτης μεγάλων επιτυχιών στην Ελλάδα;
Γιάννης Σμαραγδής:Τίποτα δεν είναι εύκολο, αλλά και τίποτα δεν είναι δύσκολο. Τα πάντα είναι θέμα πίστης και η κατανόηση του ρόλου που σου δόθηκε. Η πίστη μετακινεί βουνά, αλλάζει γεωγραφίες, δημιουργεί κόσμους και δημιουργεί καλλιτεχνικά έργα. Χωρίς πίστη δεν μπορεί να γίνει τίποτα που να έχει σημασία για τους ανθρώπους, για τον μέσα ανώτερο εαυτό μας.
Υπήρχαν στιγμές που θέλατε να τα παρατήσετε;
Γιάννης Σμαραγδής: Όχι, βέβαια… Πλην μόνο μιας περίπτωσης όταν ήμουν πολύ νέος…Είχα εγκαταλείψει τον κινηματογράφο για δυο χρόνια. Μετά κατάλαβα ότι η μοίρα μου ήταν να υπηρετήσω αυτή τη μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών μας. Έκτοτε, ποτέ δε δείλιασα… Θεωρούσα και θεωρώ την δειλία άτιμη πράξη, προδοσία!!!
Με την ταινία σας για τον Καζαντζάκη έχω την αίσθηση ότι προσπαθήσατε να αποκαταστήσετε κάποιες ανακρίβειες που αφορούσαν στην προσωπικότητα του μεγάλου αυτού συγγραφέα, συμφωνείτε;
Γιάννης Σμαραγδής: Πράγματι… Τον έλεγα άθεο και ήταν ο κατεξοχήν «ένθεος» και αυτό το εξωτερικεύει μέσα από τα ίδια του τα έργα! Επίσης, πιστεύω ότι αυτό με σαφήνεια καταδεικνύεται στην ταινία. Επίσης, στην ταινία καταδεικνύεται πως γνώριζε τη σχέση των προγόνων μας με τις Μυστικές Τελετουργίες, την επίκληση του Θείου. Και αυτό υπαινίσσεται στην ταινία το βάπτισμα του Καζαντζάκη στο νερό που αποτελούσε μέρος της αρχαίας τελετής των Ελευσίνιων μυστηρίων που αποσκοπούσε στη συνομιλία και την επαφή του ανθρώπου με το Θείο. Ναι… Ο Καζαντζάκης ήταν βαθιά ένθεος.
Ειπώθηκε ψευδώς ότι τον αφόρισε η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτό δεν συνέβη ποτέ. Όμως είναι αλήθεια -και ειπώθηκε στην ταινία- πως η Καθολική Εκκλησία είχε γράψει στο index των απαγορευμένων βιβλίων το έργο του «Ο Τελευταίος Πειρασμός». Μια από τις ντροπές του Καθολικισμού…
«Ο κινηματογράφος είναι μια μαγεία… Μαγεία χωρίς όρια.»
Σε ένα από τα σημαντικά πρόσωπα που είναι αφιερωμένη η ταινία Καζαντζάκης είναι και ο Νίκος Κούνδουρος, πείτε μας λίγα λόγια για αυτή την αφιέρωση..
Γιάννης Σμαραγδής: Πρώτα απ’ όλα ο Κούνδουρος, κατά τη γνώμη, είναι ο μεγαλύτερος Έλληνας σκηνοθέτης που γέννησε ο 20ος αιώνας. Η αφιέρωση είναι γιατί έφυγε για τα ενδότερα του χρόνου, την μακάρια αθανασία.
Έκανα, επίσης, την αφιέρωση και για έναν πολύ προσωπικό λόγο… Του έστειλα την συγγνώμη μου εκεί που είναι πλέον, την βαθιά συγγνώμη μου για μια απρέπεια που έπραξα εναντίον του στα νεότερα χρόνια μου, τότε που φλέρταρα επικίνδυνα με το κακό… Και που ο μεγαλόψυχος Νίκος εν ζωή με συγχώρεσε… Έκτοτε, προσπάθησα να γίνω καλύτερος άνθρωπος…
Δείτε τι γράφει ο μέγας Ελύτης για την ανθρώπινη περιπέτεια και την (μέσα) πάλη του καλού με το κακό: «Είναι κανείς από το μέρος της αθωότητας, σε δυο περιπτώσεις: όταν δεν έχει φθάσει στο σημείο να υποψιασθεί καν το μαύρο κι όταν το έχει διατρέξει ως την έσχατη άκρη του, έτσι που να πατήσει από το άλλο μέρος πάλι στο λευκό».
Βάδισα και βαδίζω το δεύτερο μονοπάτι γιατί εν τέλει όλοι μας μπορούμε να σβήσουμε αμαρτίες, να «ξαναβρούμε πάλι το λευκό», γιατί το Σύμπαν συγχωρεί, αρκεί να προσπαθήσουμε με τις πράξεις μας να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Τελικά, φαίνεται πως δεν έχει σημασία πώς ξεκινάς αλλά πώς τελειώνεις…
Πείτε μας λίγα λόγια για την ταινία που όλοι περιμένουμε με αγωνία να δούμε στις κινηματογραφικές αίθουσες, τον Καποδίστρια…
Γιάννης Σμαραγδής:Η ταινία στηρίζεται πάνω σε ένα περιστατικό που συνέβη στον Ιωάννη Καποδίστρια στην Κέρκυρα όταν ήταν 16 χρονών. Το άλογο που ίππευε αφηνίασε και τον έριξε κάτω. Πλην όμως το πόδι του εγκλωβίστηκε στον αναβολέα, τον έσυρε στο πλακόστρωτο για αρκετό διάστημα και τον απελευθέρωσε έξω από τη Μονή Παναγίας της Πλατυτέρας, στην ουσία νεκρό. Όταν επανήλθε, θεώρησε ότι ήταν θαύμα της Παναγίας. Έκτοτε, όλες του οι πράξεις έχουν ένα στόχο: πώς θα είναι χρήσιμος στους άλλους. Η ταινία ξεκινάει στα παλάτια της Αγ. Πετρούπολης όπου ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’ τον διορίζει Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας σε ηλικία 35 ετών. Εισέρχεται στα σκοτεινά διπλωματικά σαλόνια της Κεντρικής Ευρώπης όπου συναντά το αντίπαλο κακό, τον Καγκελάριο Μέτερνιχ, ο οποίος καταστρέφει τη σχέση που είχε με την πριγκίπισσα Ρωξάνδρα Στούρτζα, και έκτοτε ο Καποδίστριας βάζει ένα μοναδικό στόχο στη ζωή του: πώς θα ελευθερωθεί η Ελλάδα. Και όταν το 1827 τον καλούν να κυβερνήσει την Ελλάδα, δέχεται παρότι γνωρίζει ότι θα τον δολοφονήσουν. Αποδέχεται αγόγγυστα την μοίρα του… Σας θυμίζει κάτι αυτό;;;
Δηλώσατε ότι στην ουσία θα κάνετε την «αγιογραφία» του Καποδίστρια και όχι απλά μια εμπορική ταινία. Ποιο στοιχείο του μεγάλου αυτού διπλωμάτη σας οδηγεί σε αυτή την επιλογή;
Γιάννης Σμαραγδής: Οι συγκαιρινοί του Καποδίστρια, εχθροί και φίλοι, έλεγαν γι’ αυτόν ότι «είχε μια ροπή προς το καλό». Ο Καποδίστριας με τη ζωή του και με την ευρύτερη στάση του απέναντι στη ζωή, υπηρετώντας σε ακρότατο σημείο το «καλό», και ζώντας σε απόλυτη ανιδιοτέλεια και δοτικότητα, μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα πρόσωπο πρότυπο των μελλοντικών καιρών (όταν θα αναβαθμιστεί). Το ανθρώπινο γένος του πλανήτη μας θα πρέπει πλειοψηφικά οι ανθρώπινες οντότητες να έχουν αυτή τη ροπή προς το καλό γιατί μόνο τότε ο πλανήτης μας θα αναβαθμιστεί και θα μπει στην Ανώτερη Συμπαντική Αρμονία… Άρα, ο Καποδίστριας «εμφανίστηκε» στον πλανήτη μας συνεχίζοντας και ενεργοποιώντας τον πολιτισμό που τον γέννησε. Και ο πολιτισμός που τον γέννησε εμπεριέχει το θετικό στοιχείο της ζωής το οποίο ως διπλωμάτης αλλά και ως Κυβερνήτης προσπάθησε να το βάλει σε κίνηση ωστόσο, οι ανώριμοι καιροί -που σημαίνει η ανωριμότητα των συγκαιρινών του – τoν δολοφόνησαν. Και επειδή γνώριζε ότι στους ανώριμους καιρούς ο σπόρος που θα καρποφορούσε μέσα στον χρόνο, ο ίδιος ήταν έτοιμος να θυσιαστεί και αγόγγυστα ανέβηκε τον Γολγοθά του… Αγόγγυστα.
Ήταν ένα μεγάλο, τεράστιο πρόσωπο ο Ιωάννης Καποδίστριας.
Ένα πρόσωπο ιερό.
Αυτοί που τον λασπώνουν, τον συκοφαντούν (και λυσσωδώς προσπαθούν να μην γίνει η ταινία) είναι μιάσματα και μειοδότες…
«Γερνούν» οι ταινίες; Μετατρέπονται σε ισχνά, αδέξια έργα, κάτι σαν μαθητικές απόπειρες;
Γιάννης Σμαραγδής: : Τα αγαθά έργα είναι αιώνια…
Πότε ένα καλλιτέχνης βρίσκει το στόχο του; Πότε μια ταινία «μιλάει» στο κοινό και δεν περιπλανιέται στο σκοτάδι;
Γιάννης Σμαραγδής: Όταν το έργο έχει «καθαρή ψυχή». Γιατί τότε τα έργα στοιχειώνουν το χρόνο, ακριβώς γιατί μέσα στο κύλισμα του χρόνου οι παρούσες και οι μελλοντικές ψυχές των ανθρώπων θα μπορούν να παρηγορηθούν και να πάρουν δύναμη από αυτά. Και ίσως, έστω και για λίγο να καταργήσουν μέσα τους τον φόβο του θανάτου…
Έχω παρατηρήσει ότι όταν αναφέρεστε στις ταινίες σας, δεν λέτε «οι ταινίες μου» αλλά «οι ταινίες μας». Τι εννοείτε;
Γιάννης Σμαραγδής: Μα τα έργα δεν ανήκουν σε κανέναν ούτε βεβαίως στους καλλιτέχνες που είναι «διάμεσοι», αφού τα έργα χαρίζονται και το χάρισμα εν πολλοίς εξαρτάται από την διαθεσιμότητα (την καθαρότητα;) του καλλιτέχνη διαμεσολαβητή…Άρα πώς μπορείς να λες «αυτό είναι δικό μου»; Αν το λέει ο σκηνοθέτης θα πρέπει να το λένε και οι ηθοποιοί και ο διευθυντής φωτογραφίας, αλλά και ο φροντιστής και ο ηλεκτρολόγος… Ομοίως όλοι που συνεργάστηκαν στην ολοκλήρωσή του!
Μεγάλοι, σπουδαίοι καλλιτέχνες επέλεξαν τη δική σας αγκαλιά για να αφήσουν το τελευταίο τους καλλιτεχνικό ίχνος. Πως νιώθετε για αυτό;
Γιάννης Σμαραγδής: Μην παραξενευτείτε: Νιώθω σαν ψυχοπομπός και πιστέψτε με, είναι καλός ρόλος αυτός. Είναι μεγάλη τιμή και ευθύνη βέβαια, εξαιρετικά ταλαντούχοι ηθοποιοί να αφήσουν το τελευταίο καλλιτεχνικό ίχνος τους σε έργο που υπογράφεις και μετά η ψυχή τους να κάνει φτερά για τον Υπερουράνιο Τόπο. Έτσι και ο Σωτήρης Μουστάκας, με την παρουσία του στην ταινία EL GRECO έσβησε όλες τις βιντεοταινίες που είχε κάνει για βιοποριστικούς λόγους, ως ζωγράφος Τισιάνο, και έτσι έχει μείνει πλέον στη μνήμη των θεατών.
Όσο για τον Στάθη Ψάλτη, όταν συναντηθήκαμε πρώτη φορά του είπα, δεν θέλω τις υποκριτικές σου δεινότητες, θέλω να καταθέσεις τη ψυχή σου. Και μου απάντησε με τον απλούστερο τρόπο. “Μα γι’ αυτό ήρθα”. Ήξερε βεβαίως ότι θα πεθάνει πολύ καιρό πριν και όπως μπορεί να υποθέσει κανείς, είχε αποφασίσει να αφήσει το τελευταίο καλλιτεχνικό του αποτύπωμα στην ταινία ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ. Ερμήνευσε με ένα σπαρακτικό “υπερκόσμιο τρόπο” τον Ηγούμενο της μονής Σινά. Τον είχα συναντήσει 35 χρόνια πριν και του είχα πει ότι κάποτε θα συνεργαστούμε. Όταν ήρθε στο γραφείο δεν ήξερα ότι έχει πρόβλημα υγείας. Ήρθε γνωρίζοντας ότι παίζοντας στην ταινία θα έπαιρνε μια γομολάστιχα και θα έσβηνε κι αυτός τα πράγματα που δεν θα ήθελε να είχε κάνει, όπως και ο Σωτήρης Μουστάκας.
Πόσο εύκολο είναι να ακουμπήσει τρυφερά ο σκηνοθέτης την ψυχή του κοινού μέσα από τις ιστορίες και τις εικόνες του;
Γιάννης Σμαραγδής: Το ξαναλέω: Οι καλλιτέχνες -όλοι- δεν είναι αυτόφωτοι, διάμεσοι είναι και διαχειριστές του φωτός που κάθε φορά τους χαρίζεται ως θεία χάρη. Ευθύνη τους είναι να περιποιηθούν το φως που τους δόθηκε να μη λαβωθεί, δηλαδή απλά να βάλουν όλη την αγάπη τους. Τα υπόλοιπα δεν είναι δική τους δουλειά, αλλά του Ακίνητου Κινητή και βεβαίως εν τέλει εναπόκειται στις ψυχές που θα θελήσουν να ακουμπήσουν επάνω στα έργα που τις απαλύνουν. Άρα, όλα ξεκινούν και εν τέλει καταλήγουν στη Θεία Πρόνοια, στην Μεγάλη Αγάπη! Κι όπως λέει ο Βαρβάκης στην ταινία μας Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΑΕΙ ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ: «Όλοι υπηρετούμε το σχέδιο του Θεού». Από τους καλλιτέχνες μέχρι και τους οδοκαθαριστές.
«Τέχνη είναι το λιπαντικό της ψυχής, το οξυγόνο της… Χωρίς την τέχνη η ψυχή θα αφυδατωθεί, θα ξηρανθεί»
Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας μια ιδιαίτερη εμπειρία που ζήσατε όλα αυτά τα χρόνια γυρισμάτων;
Γιάννης Σμαραγδής: Στα γυρίσματα της ταινίας EL GRECO, όταν ήμαστε στο πλατό, συχνά όλο το συνεργείο σήκωνε το κεφάλι ψηλά. Ήταν σαν κάποιος από ψηλά μας κοίταζε και μας τραβούσε το βλέμμα. Οι «υποψιασμένοι» του συνεργείου με ρωτούσαν «ποιος είναι αυτός που μας κοιτάζει από ψηλά; Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος;». Εγώ χαμογελούσα και σήκωνα τους ώμους…
Όταν γυρίζαμε τον ΚΑΒΑΦΗ και εμφανιζόταν ο Δημήτρης Καταλειφός, αυτός ο σπουδαίος ηθοποιός, ντυμένος με τα ρούχα του Καβάφη που υποδυόταν, με ρωτούσε η Μάγια Λυμπεροπούλου που υποδυόταν την μητέρα του: «Γιάννη, ποιος είναι αυτός εκεί;» Κι εγώ της απαντούσα περιπαιχτικά: «Είναι ο Δημήτρης Καταλειφός». Και η Μάγια Λυμπεροπούλου μού απαντούσε ιδιαιτέρως χαριτωμένα: «Όχι, όχι, είναι ο ποιητής κύριος Καβάφης…» Έμοιαζε σαν να είναι η μετεμψύχωσή του.
Στα γυρίσματα της ταινίας Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΑΕΙ ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ, στις σκηνές που έπαιζε η Κατρίν Ντενέβ, αυτή η μεγάλη σταρ, πριν η ίδια εμφανιστεί, ερχόταν η αύρα της… Στην κυριολεξία σταρ!!!
Επίσης, στην ίδια ταινία όταν τελειώναμε ο σπουδαίος Άγγλος Τζον Κληζ των Monty Pythons, με τράβηξε και με έβαλε στην αγκαλιά του και γύρισε προς την κάμερα για να κρατηθεί, και είπε: «Είναι η πιο μαγευτική ταινία που έχω λάβει μέρος στη ζωή μου».
Στην ταινία ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ, σε ένα μοναστήρι που κάναμε γύρισμα, όταν εμφανίστηκε ντυμένος ως ηγούμενος ο Στάθης Ψάλτης και ερχόταν προς εμάς, όσοι τον συναντούσαν, υποκλίνονταν σαν να ήταν πραγματικός ηγούμενος… Και όταν ο Ψάλτης έκανε πρόβες με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο για την σκηνή τους, έτρεξε ο Παπασπηλιόπουλος προς εμένα έκθαμβος λέγοντας: «Τι ψυχή έχει αυτός ο άνθρωπος που δεν το ξέραμε; Τι μεγάλο ταλέντο είναι αυτός!»
Κρατάω, επίσης, από αυτή την ταινία όταν προβλήθηκε στην UNESCO στο Παρίσι. Είχε μια θριαμβευτική υποδοχή και μου συνέβη κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στη ζωή μου. Νομίζω αυτό το εισέπραξαν και οι θεατές που ήταν όλοι ξένοι. Επειδή ο Καζαντζάκης υπήρξε για ένα διάστημα εργαζόμενος στην UNESCO σε αυτό το οίκημα, ήταν σαν να ήταν και αυτός εκεί, μαζί μας!
Ο κινηματογράφος είναι μια μαγεία… Μαγεία χωρίς όρια. Και είναι ευτυχείς οι άνθρωποι που κάνουν ταινίες και συμμετέχουν σε αυτή τη μαγεία, γιατί αυτή η μαγεία περνάει και στις αίθουσες και αναριγεί τις ψυχές των θεατών. Όταν, βεβαίως, η ταινία έχει αγαθή ψυχή.
Καθ’ όλη την παρουσίαση σας στη Συναισθηματική Διαλεκτική του Στέλιου Καλαθά αναφέρατε πάρα πολύ συχνά τη λέξη «αγάπη». Πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος αυτής της λέξης στη ζωή σας;
Γιάννης Σμαραγδής: : Αγάπη είναι όταν κατανοήσουμε το μέσα φως που έχουμε μέσα μας που είναι μέρος του θείου φωτός και το διαχέουμε για το καλό των άλλων ανθρώπων.
Πως μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος στον ανώτερο εαυτό του και να αναγνωρίσει τα τάλαντα που του έχουν χαριστεί ώστε να τα κάνει να ανθίσουν μετέπειτα;
Γιάννης Σμαραγδής: : Τέχνη είναι το λιπαντικό της ψυχής, το οξυγόνο της… Χωρίς την τέχνη η ψυχή θα αφυδατωθεί, θα ξηρανθεί.
Η τέχνη είναι πάντα το δροσερό αεράκι της ζωής, στην εποχή της κρίσης ακόμα περισσότερο. Πώς θα μπορούσαμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς την ύπαρξη της τέχνης που η φύση της είναι να δημιουργεί παραδείσους καταφυγής της ανθρώπινης ψυχής, να παρηγορεί και να δίνει δύναμη ώστε οι άνθρωποι να συμφιλιωθούν με τη μοίρα τους; Η αγαθή, η αμόλευτη τέχνη σε περιόδους κρίσης όπως στις μέρες μας μπορεί να βοηθήσει να αναδείξουμε τον ΑΝΩΤΕΡΟ ΕΑΥΤΟ μας, δηλαδή να είμαστε αληθινά χρήσιμοι στους άλλους που είναι το αιώνιο ζητούμενο της ανθρώπινης περιπέτειας. Αλλιώς, πώς η ψυχή θα μπορέσει να ανορθωθεί, ώστε στον επόμενο κύκλο της (κατά Πυθαγόρα) να αναβαθμιστεί και να πλησιάσει περισσότερο τη κεντρική πηγή, το Υπέρτατο Ον. Δηλαδή το απλούστερο: να κάνουμε το καλό και να δίνουμε στους άλλους όχι μόνο από αυτά που έχουμε, αλλά και από αυτά που δεν έχουμε…
Τώρα, η τέχνη του κινηματογράφου που υπηρετώ είναι η μεγάλη τέχνη των καιρών μας, η οποία επιδιώκει την ενσωμάτωση των υπολοίπων τεχνών. Είναι επίσης η τέχνη που σμιλεύει το χρόνο. Ο Πλάτωνας γράφει ότι «χρόνος είναι η κινούμενη εικόνα της αιωνιότητας». Μήπως η τέχνη που υπηρετώ είναι μεγαλύτερη απ’ ότι πιστεύουμε; Το μέλλον θα δείξει….
Τι μήνυμα θα στέλνατε στους αναγνώστες του lay out;
Γιάννης Σμαραγδής: Να αγαπάμε την πατρίδα μας, γιατί είναι η μεγάλη μήτρα… Μήτρα ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού και πρέπει όλοι μας να βοηθήσουμε να σταθεί όρθια, για το καλό των απανταχού Ελλήνων, του Δυτικού Πολιτισμού και της Ανθρωπότητας…
lay-out
