Από διαδοχικά περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων σημαδεύτηκε το πρώτο δεκαπενθήμερο της νέας εκπαιδευτικής χρονιάς, υπενθυμίζοντας πως ο σχολικός εκφοβισμός και οι διάφορες άλλες μορφές νεανικής παραβατικότητας παραμένουν παρόντα.
Το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου στη Γλυφάδα μία κοπέλα 14 ετών έπεσε θύμα άγριου ξυλοδαρμού από συνομήλικές της, μπροστά στα μάτια περίπου 30 ατόμων. Η επίθεση έλαβε χώρα σε κεντρικό σημείο της πόλης, ενώ βιντεοσκοπήθηκε από τους επιτιθέμενους που την επομένη, όπως κατήγγειλε ο πατέρας του θύματος, επεδείκνυαν το φρικιαστικό ντοκουμέντο ως τρόπαιο στο σχολείο, απειλώντας όσους μαθητές τόλμησαν να εκφράσουν τη δυσφορία τους.
Την επόμενη ημέρα στη Θεσσαλονίκη σημειώθηκε αιματηρή επίθεση κατά ενός 16χρονου και της 14χρονης φίλης του, με δράστες έξι ανήλικους. Το αγόρι δέχτηκε χτυπήματα με μεταλλικό σωλήνα στο κεφάλι, με αποτέλεσμα να διακομισθεί στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, ενώ στην κατοχή ενός εκ των δραστών βρέθηκε ένας αναδιπλούμενος σουγιάς. Δύο 24ωρα αργότερα, την Τρίτη 24 Σεπτεμβρίου, άλλο ένα περιστατικό καταγράφηκε στην Ερμιόνη Αργολίδας, όπου, σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ., δύο 17χρονοι μαθητές της Γ’ Λυκείου απείλησαν κατά τη διάρκεια του διαλείμματος έναν 12χρονο. Κατόπιν επιτέθηκαν στον μαθητή της Α’ Γυμνασίου, ξυρίζοντας με φαλτσέτα το χνούδι στο άνω χείλος του και αποσπώντας το χαρτζιλίκι των 2 ευρώ που είχε πάνω του.
Και πάλι στη Θεσσαλονίκη, την Τετάρτη δύο 14χρονοι και ένας 15χρονος εγκλώβισαν έναν 14χρονο στις τουαλέτες του σχολείου που φοιτούν, τον απειλούσαν και ένας εξ αυτών με τη συνδρομή και των υπολοίπων, κατέγραψε την πράξη τους με κινητό τηλέφωνο. Το θύμα, ωστόσο, προχώρησε σε καταγγελία και οι τρεις δράστες συνελήφθησαν, με τον εισαγγελέα να απαγγέλλει εις βάρος τους δίωξη για παράνομη κατακράτηση, αποτύπωση μη δημόσιας πράξης με ηλεκτρονικά μέσα, απειλή και παραβίαση προσωπικών δεδομένων.
Και τα περιστατικά δεν έχουν τέλος: Μόλις χθες το πρωί ένας μαθητής Β’ Γυμνασίου από το Ηράκλειο έστησε καρτέρι στον διευθυντή του σχολείου του και εν συνεχεία τον γρονθοκόπησε, αφήνοντας τον αιμόφυρτο στο πεζοδρόμιο. Αφορμή για την επίθεση, κατά πληροφορίες, στάθηκε η ενημέρωση των γονέων του 14χρονου για συμμετοχή του σε ομάδα καταληψιών που την προηγουμένη είχαν βάλει λουκέτο στο σχολείο.
Λίγες ώρες αργότερα, στις 11 το πρωί, άγρια συμπλοκή σημειώθηκε μεταξύ ανηλίκων έξω από το ΕΠΑΛ Λαυρίου. Οπως έγινε γνωστό, μαθητές από σχολείο της Κερατέας είχαν δώσει ραντεβού με συνομηλίκους τους από το Λαύριο προκειμένου να λύσουν τις διαφορές τους – θυμίζοντας αντίστοιχες πρακτικές οπαδών. Το επεισόδιο πήρε διαστάσεις, ενώ κάποιος από τους εμπλεκόμενους φέρεται να τράβηξε μαχαίρι και να τραυμάτισε ελαφρά δύο από τους εμπλεκόμενους εφήβους. Οι τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υγείας Λαυρίου, ενώ έγιναν 13 προσαγωγές.
Αντίστοιχα συμβάντα καταγράφηκαν τις προηγούμενες ημέρες σε Παλαιό Φάληρο, Μεταμόρφωση, Ιλιον, Πετρούπολη και Μενίδι.
30 περιστατικά την ημέρα
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., μόνο στο οκτάμηνο του έτους καταγράφηκαν 7.180 περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας – δηλαδή, περίπου 30 την ημέρα – και συνελήφθησαν 8.978 νεαροί, αριθμός σημαντικά υψηλότερος από τον αντίστοιχο περσινό. Το ίδιο διάστημα καταγράφηκαν 433 επιθέσεις εφήβων κατά άλλων ανηλίκων, αριθμός που αντιστοιχεί σε αύξηση 65% σε σχέση με πέρυσι. Οπως, πάντως, λέει στα «ΝΕΑ» ο ψυχίατρος και διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού Γιώργος Νικολαΐδης, πρέπει κανείς να είναι προσεκτικός όταν επιχειρεί να εξαγάγει συμπεράσματα αναφορικά με τη νεανική παραβατικότητα με βάση μόνο τα στοιχεία της Αστυνομίας. Και αυτό γιατί «συχνά στα παιδιά και στους εφήβους οι προσαγωγές και συλλήψεις αφορούν χρήση ουσιών, όμως η μεταχείριση αυτών των περιστατικών – ειδικά όταν πρόκειται για τα λεγόμενα “μαλακά” ναρκωτικά – εξαρτάται από τη στάση που κρατά η Αστυνομία κάθε χώρας». Ετσι, «αν η Αστυνομία επιδεικνύει μια πιο ήπια στάση, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης, τα κρούσματα νεανικής παραβατικότητας εμφανίζονται μειωμένα. Αν τηρεί πιο αυστηρή στάση, τα κρούσματα εμφανίζονται αυξημένα, χωρίς να έχει αλλάξει κάτι στην πραγματικότητα».
Επιστρέφουμε
στα προ πανδημίας επίπεδα
Σύμφωνα με τον ίδιο, κατά τα έτη 2022 και 2023 καταγράφηκε πράγματι αύξηση στα περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας, που όμως οδήγησε σε επαναφορά των σχετικών ποσοστών στα προ πανδημικά επίπεδα. «Ως εκ τούτου, για να εξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσματα πρέπει να συγκρίνουμε τα πρόσφατα στοιχεία με αυτά του 2017, του 2018 και του 2019», υπογραμμίζει. Οσον αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των περιστατικών – το πόσο βίαιες, δηλαδή, είναι οι επιθέσεις –, ο έμπειρος ψυχίατρος τονίζει ότι πράγματι καταγράφεται μια διαφοροποίηση, η οποία ωστόσο έχει συντελεστεί ήδη από την περίοδο της οικονομικής κρίσης. «Από τα επίσημα στοιχεία προκύπτει ότι τα κρούσματα βίας με δράστες ανήλικους αυξήθηκαν από το 2008 έως το 2012-2013. Από τότε παρατηρείται μια σταθεροποίηση η οποία ακολουθείται από πτώση, που γίνεται πιο αισθητή τα χρόνια της καραντίνας. Κατόπιν, φαίνεται πως επιστρέφουμε στα προ πανδημίας επίπεδα», περιγράφει.
Τι πρέπει, λοιπόν, να γίνει; Για τον Γιώργο Νικολαΐδη το βασικό είναι να παρασχεθεί βοήθεια στα παιδιά που αντιμετωπίζουν θέματα παραβατικότητας ή βίας αλλά και να βοηθηθούν συνολικά οι έφηβοι να αποκτήσουν την αίσθηση της κοινότητας: να μην αισθάνονται ως ανεξάρτητες μονάδες στο σχολείο ή στη γειτονιά, αλλά «να νιώσουν ότι είναι μέλη ενός συνόλου».
Ο παιδοψυχίατρος Μάνος Τσαλαμανιός, διευθυντής του Τμήματος Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων στο Ασκληπιείο Βούλας και πρόεδρος της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδας, σημειώνει ότι η ανήλικη παραβατικότητα αποτελεί πολυπαραγοντικό φαινόμενο, υπογραμμίζει ωστόσο τη σημασία των αλλεπάλληλων κρίσεων από τις οποίες διήλθε η ελληνική κοινωνία. Κατά τη διάρκεια των κρίσεων αυτών, «η βία αυξήθηκε μέσα στην οικογένεια και πλέον βγαίνει έξω από τα όριά της: υπάρχουν θυμωμένοι έφηβοι αλλά και θυμωμένοι γονείς, που δεν μπορούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά τους».
Οταν το αρνητικό περιβάλλον συμπίπτει με κάποια δύσκολα ατομικά χαρακτηριστικά, δημιουργείται ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. «Τα περισσότερα παιδιά – θύτες έχουν είτε ψυχιατρικό ιστορικό στην οικογένειά τους ή έχουν υπάρξει τα ίδια θύματα κακοποίησης και παραμέλησης», τονίζει ο πρόεδρος της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας. Υπογραμμίζει, δε, τη σημασία της έγκαιρης αλλά και ψύχραιμης παρέμβασης: «Πολλά από τα παιδιά αυτά μπορούν να έχουν μια πολύ διαφορετική πορεία στη ζωή τους αν προσπαθήσουμε να τα βοηθήσουμε έγκαιρα με συνέπεια παρέχοντας σταθερότητα και πλαισίωση, χωρίς ακρότητες από τους γονείς ή την πολιτεία».