Το είπε ο σοφός Σόλων πριν από 2.500 χρόνια: Γερνάω πάντα μαθαίνοντας. Αλλά το είπε σε μια εποχή όπου ελάχιστοι προλάβαιναν να γεράσουν. Εως πολύ πρόσφατα αυτό που ονομάζουμε τώρα «προσδόκιμο ζωής» ήταν πολύ χαμηλό. Κατά τον 19ο αιώνα οι άνθρωποι κατά μέσο όρο ζούσαν 36 χρόνια, και ο «γέρος του Μοριά», ο γνωστός μας Κολοκοτρώνης, ήταν 50 χρόνων κατά την Επανάσταση. Πριν από μόλις μισόν αιώνα, αν κάποιος πέθαινε στα 70 του, έλεγαν πως έφυγε πλήρης ημερών. Σήμερα λέμε «άδικος θάνατος!».
Το 2030 το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ελλάδας θα είναι πάνω από 65 χρόνων. Και οι προβολές στο μέλλον δείχνουν ότι σε τέσσερις δεκαετίες η πιο πολυπληθής ομάδα του πληθυσμού θα είναι οι γυναίκες πάνω από 90 χρόνων. Καλά νέα; Κακά νέα; Καλά νέα, αφού οι άνθρωποι θα ζουν περισσότερο – κακά νέα για την οικονομία της χώρας. Εάν δεν φροντίσουμε εγκαίρως.
Το κλειδί βρίσκεται στη μάθηση, στην εκπαίδευση. Αυτή θα διασφαλίσει να γερνάμε επιτυχώς, συνεχίζοντας να συμμετέχουμε στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή ώς τα κάποτε «βαθιά γεράματα» που δεν θα είναι πια πολύ «βαθιά», αφού οι δυνάμεις, διανοητικές και σωματικές, δεν θα μας έχουν εγκαταλείψει. Η εκπαίδευση – μαζί με την Ιατρική, εννοείται – θα διασφαλίσει την ευζωία μας.
Αλλωστε, πόσοι και πόσες δεν κατάφεραν να σπουδάσουν στα 18 τους; Πόσους τους απορρόφησε η βιοπάλη, αλλά έχουν ανησυχίες και νέες ανάγκες; Πόσες γυναίκες έπρεπε να φροντίσουν τα μωρά τους, έπειτα τα παιδιά τους κι έπειτα τους γέροντες γονείς, τους δικούς τους και του συζύγου; Πόσοι σήμερα χρειάζεται να παρακαλέσουν τα παιδιά τους ή τα εγγόνια τους να τους βοηθήσουν για μια συναλλαγή με την τράπεζα; Πόσοι και πόσες περνάνε ατελείωτες ώρες μπροστά στην τηλεόραση, επειδή δεν έχουν τι άλλο να κάνουν; Πόσοι και πόσες δεν θα επιθυμούσαν να αφηγηθούν τις αναμνήσεις τους, να μάθουν Ιστορία, να συζητήσουν φιλοσοφικά θέματα; Πόσοι και πόσες βιώνουν ένα άχαρο κενό μέσα τους επειδή τους λείπει η χαρά της συναναστροφής;
Η Πολιτεία βρίσκεται μπροστά σε μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Πρέπει να οργανώσει και να φροντίσει όλον αυτό τον πληθυσμό. Οι θεσμοί που υπάρχουν ώς τώρα είναι λιγοστοί, κάποιοι έχουν στηθεί (λογικά) από ιδιωτική πρωτοβουλία. Το κράτος όμως οφείλει να μεριμνήσει, οι δήμοι οφείλουν να διευρύνουν την προσπάθειά τους, και το πανεπιστήμιο οφείλει να συμβάλει κι αυτό.
Στο εξωτερικό υπάρχουν από χρόνια θεσμοί για την εκπαίδευση και την απασχόληση των μεγαλύτερων ανθρώπων. Στη Γαλλία ήδη από τη δεκαετία του 1970.
Η Αγγέλα Καστρινάκη είναι κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης