Αναζητώντας το μέλλον στο… παρελθόν

Η έλλειψη νέων προσώπων, νέων στρατηγικών, νέων ιδεών, η κακοδιαχείριση και τα μεγάλα σκάνδαλα επαναφέρουν στην πολιτική σκηνή τους «παλιούς γνώριμους» που επανεμφανίζονται άλλοτε υπόγεια και άλλοτε φανερά, με τον πόθο να πάρουν ξανά τη θέση του πρωταγωνιστή, αρπάζοντας την ευκαιρία.

Δεν είναι όμως μόνο τα πρόσωπα που καραδοκούν, είναι και οι καταστάσεις που σε κάνουν να αναρωτιέσαι συχνά διαβάζοντας τους τίτλους της επικαιρότητας: «Μα, καλά! Από πότε είναι αυτή η εφημερίδα;».

Η επανεμφάνιση του Αλέξη Τσίπρα και οι συζητήσεις για τη δημιουργία νέου κόμματος, οι διαρροές για νέο κόμμα και από τον Αντώνη Σαμαρά, ο επαναπατρισμός της πρώην βασιλικής οικογένειας, τα πρακτικά των πολιτικών αρχηγών του 2015, σκάνδαλα τύπου παλαιού ορθόδοξου ΠΑΣΟΚ, αποφυλάκιση των μελών της Χρυσής Αυγής, συζητήσεις για το δημοψήφισμα, νέες προσφυγικές ροές

Πρόσωπα και καταστάσεις που υποτίθεται ότι είχαμε αφήσει στο παρελθόν επανέρχονται στον καλοκαιρινό καύσωνα μη κομίζοντας ούτε μία σταγόνα δροσιάς.

Επιστροφή στο 1998

Η πολιτική ζωή μοιάζει παγιδευμένη σε ένα άδειο δωμάτιο που τα ίδια ονόματα αντιλαλούν ξανά και ξανά. Αντί να οραματίζεται το μέλλον – που σε τόσες κοινότοπες πολιτικές δηλώσεις ακούγεται –, επαναδιαπραγματεύεται με το παρελθόν. Πιο πρόσφατο παράδειγμα η στροφή της κυβέρνησης ξανά προς τα πίσω στην όψη του σκανδαλώδους τοίχου που λέγεται ΟΠΕΚΕΠΕ, προτείνοντας εξεταστική από το 1998!

Είναι πράγματι η φυσική τάση των ανθρώπων να επιστρέφουν στο γνώριμο, το οικείο ή να νιώθουν μια ασφάλεια βλέποντας τα ίδια πρόσωπα, ακούγοντας τα ίδια ονόματα ξανά και ξανά. Είναι όμως αυτή η τάση που θα μας πάει παρακάτω; Που θα φέρει καινούργια πράγματα, καινούργια πρόσωπα, και θα προχωρήσει ουσιαστικά τις ζωές των πολιτών ένα βήμα πιο πέρα;

Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι για να γλιτώσει κάποιος μεγάλο μέρος του πολιτικού κόστους που τον αφορά θα στρέψει τα βλέμματα της κοινής γνώμης σε εκείνο που εγκατέλειψε, για να της θυμίσει τους λόγους που το έκανε. Να ενεργοποιήσει τη μνήμη και τις δυσάρεστες εμπειρίες του παρελθόντος. Αυτό όμως σε κάνει συνομιλητή με το παρελθόν και όχι με το μέλλον. Οσο κι αν μοιάζει το παρελθόν ένα ασφαλές καταφύγιο, δεν μπορεί να σώσει την κατάσταση. Η καταφυγή σε αυτά που έγιναν παλιά μοιάζει με το κύκνειο άσμα μιας πολιτικής στρατηγικής.

Από την άλλη, το παρελθόν, όταν του δίνεις το δικαίωμα να μπει ξανά στη συζήτηση, θα το δει ως ευκαιρία να ξαναϋπάρξει. Η νοσταλγία μπορεί να είναι σε κάποιον βαθμό απότοκη της απογοήτευσης από το παρόν, αλλά πολλές φορές υπήρξε και ασφαλές εργαλείο πολιτικής επιβίωσης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η πολιτική οικογενειοκρατία αποδεικνύεται ανθεκτική, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Είμαστε στο καλοκαίρι του 2025 και συζητάμε ξανά για το δημοψήφισμα που έγινε 10 χρόνια πριν. Βλέπουμε τη Μέρκελ να επισκέπτεται τη χώρα μας. Οχι ως καγκελάριος, αλλά ως συγγραφέας στο πλαίσιο της προώθησης του αυτοβιογραφικού βιβλίου της. Μιλάμε πάλι για κλειστές δομές μεταναστών και απλήρωτους εργαζομένους σε επιχειρήσεις, για πυρκαγιές που σβήνουν στη θάλασσα, για σκάνδαλα κατάχρησης δημόσιου και ευρωπαϊκού χρήματος. Ποιος είναι τελικά ωφελούμενος από το μέλλον που έρχεται απ’ το παρελθόν; Πόσο ενθαρρυντικό είναι να βλέπουμε ξανά τα ίδια πρόσωπα, πιο γερασμένα, να μας λένε τα ίδια πράγματα διατρανώνοντας ότι θα φέρουν κάτι καινούργιο; Σε αυτό το ρητορικό ερώτημα θα μπορούσε κανείς να βάλει στο τραπέζι την περίπτωση του Τραμπ που επέστρεψε «δριμύτερος» ή εκείνη του Ερντογάν που δεν έφυγε ποτέ… Το όφελος όμως της κοινωνίας δεν είναι η επιστροφή του παρελθόντος, αλλά η δημιουργία του μέλλοντος.

«Η ελπίδα έρχεται» ήταν το κεντρικό πολιτικό σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ όταν πήρε για πρώτη φορά την εξουσία. Τα «Μόνο μπροστά» και «Πάμε μπροστά» έχουν χρησιμοποιηθεί επίσης κατά κόρον. Αλλά και η επικοινωνία χωρίς την ουσία της – που είναι η πράξη – έχει, όπως και η μνήμη, κοντά ποδάρια, που λέει ο λαός. Και επειδή η Τέχνη πολλές φορές προπορεύεται της πολιτικής στην αποτύπωση της κοινωνίας, κλείνω με έναν στίχο του Φοίβου Δεληβοριά από το μακρινό πλέον 2003, όταν η Ελλάδα είχε μπροστά της Ολυμπιακούς Αγώνες, πανηγύρια για την κατάκτηση του Euro, της Eurovision κ.λπ. Ο τίτλος του τραγουδιού είναι «Το μέλλον απ’ το παρελθόν» και μεταξύ άλλων αναφέρει:

Η εποχή μύριζε θειάφι, παντού κυκλοφορούσε χρήμα

Και από τα κάμπριο που δονούνταν, βρεγμένα ανέμιζαν μαλλιά.