Μπροστά σε οργισμένους αγρότες και κτηνοτρόφους, οι οποίοι δηλώνουν αποφασισμένοι για μπλόκα ανά την επικράτεια μέχρι τις γιορτές, η κυβέρνηση εφαρμόζει «μαστίγιο και καρότο». Υπουργοί και βουλευτές, ιδίως όσοι προέρχονται από αγροτικούς νομούς και γίνονται πρώτοι αποδέκτες της δυσφορίας, διαπιστώνουν ότι η αποκλιμάκωση θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο από όσο ενδεχομένως υπολόγιζαν, όταν τα πρώτα τρακτέρ βγήκαν στους δρόμους της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Το Μέγαρο Μαξίμου αναγνωρίζει ότι έχει μόνο να χάσει από μια συγκρουσιακή λογική με ένα από τα πλέον προνομιακά ακροατήρια της ΝΔ στις τελευταίες εκλογές, εξού και διαμηνύει τη διάθεση για «συνεννόηση» ώστε «ρεαλιστικά και γύρω από λογικά αιτήματα», όπως λέει κυβερνητική πηγή, να εξεταστούν «περιθώρια για άλλες παρεμβάσεις». Από την άλλη, στέλνει στα μπλόκα τα δικά της τελεσίγραφα: όχι σε ακρότητες, «το κράτος οφείλει να εφαρμόσει τον νόμο».
Τα κυβερνητικά μηνύματα δεν αρκούν προσώρας για να κατευνάσουν την ένταση – ούτε οι δεσμεύσεις για πληρωμές μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου, ανάμεσά τους το υπόλοιπο της βασικής ενίσχυσης του 2025 (αφότου η προκαταβολή δόθηκε καθυστερημένα λόγω διασταυρωτικών ελέγχων στον απόηχο του ΟΠΕΚΕΠΕ, αφήνοντας κι αυτή αρκετούς παραπονεμένους), το Μέτρο 23 και εκκρεμότητες του 2024, ούτε το παράθυρο ενδεχόμενων νέων ρυθμίσεων (για το αγροτικό ρεύμα, π.χ.). Ομως η «ισορροπία» είναι ζητούμενο και για τους εκπροσώπους του πρωτογενούς τομέα, καθώς δεν θα ήθελαν να στρέψουν την κοινωνία εναντίον τους σε μια περίοδο που νιώθουν ότι τα αιτήματά τους ακούγονται και έχουν στήριξη και από κόμματα της αντιπολίτευσης.
Το πρώτο σημείο καμπής
Το αγροτικό μέτωπο μπαίνει γρήγορα στο (πρώτο) σημείο καμπής και η συνέχεια θα κριθεί στους χειρισμούς – επικοινωνιακούς και επί του πεδίου – και των δύο πλευρών. Κι αυτό γιατί με ανοιχτή ήδη τη μάχη των τελωνείων και των εθνικών οδών θα φανεί από τη νέα εβδομάδα (στις διαδοχικές, τοπικές συνελεύσεις) αν προκριθούν οι φωνές που ζητούν μεγαλύτερη άσκηση πίεσης με συμβολικούς αποκλεισμούς και σε λιμάνια και αεροδρόμια.
Αυτό δρομολογείται, ενδεικτικά, στην Κρήτη για την ερχόμενη Δευτέρα, με τη γέφυρα εκπροσώπων των αγροτών του νησιού και του Μαξίμου να γκρεμίζεται την τελευταία στιγμή, αφού ακυρώθηκε η προγραμματισμένη για την Παρασκευή, συνάντηση στην Αθήνα. Μια ενδεχόμενη βαλβίδα αποσυμπίεσης χάθηκε – με ό,τι αυτό σημαίνει για τη δυσκολία να βρεθούν πρόσωπα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εστίες της διαμαρτυρίας και να εδραιωθούν ασφαλείς δίαυλοι: η παγκρήτια συντονιστική επιτροπή ζήτησε να προσέλθουν στην κουβέντα «όλοι οι φορείς της Κρήτης, να διασφαλιστεί πλήρης θεσμική εκπροσώπηση» και έθεσε ουσιαστικά ως όρο για τον επαναπρογραμματισμό του ραντεβού «να διασφαλιστεί η παρουσία όλων των εμπλεκόμενων θεσμών». Η κυβέρνηση σηκώνει τείχος και, σύμφωνα με συνεργάτες του αντιπροέδρου Κωστή Χατζηδάκη, αρνείται μια συζήτηση με «πολιτικο-κομματικό χρώμα».
Ταυτόχρονα οι σοβαρές αναταράξεις στις σχέσεις κυβέρνησης – αγροτών προκαλούν και νέους εσωκομματικούς τριγμούς. Ακόμα και βουλευτές της ΝΔ διακρίνουν εσφαλμένους χειρισμούς και αβλεψίες, που επιβαρύνουν την ήδη έκρυθμη κατάσταση.
Και μία και δύο και τρεις και πολλές αντιπολιτεύσεις
20 Ιουνίου 2023, πέντε μέρες πριν από τις δεύτερες κάλπες εκείνης της χρονιάς: ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαπιστώνει ότι «σίγουρα η αντιπολίτευση θα ψάχνεται για αρκετό καιρό». Οπότε, αποφαίνεται «ίσως θα πρέπει εμείς να είμαστε η αντιπολίτευση του εαυτού μας». Το επόμενο κιόλας 24ωρο εμφανίζεται βέβαιος. Είναι «χρέος» της επόμενης κυβέρνησής του, λέει, και να κυβερνά και να αντιπολιτεύεται – να ακούει την κοινωνία, να αυτοδιορθώνεται «με μεγαλύτερη ένταση», όπως εξηγεί. Στους μήνες που ακολούθησαν την επανεκλογή της ΝΔ η ατάκα επαναλήφθηκε αρκετές φορές, αφού είχε κριθεί επιτυχημένη επικοινωνιακά. Ωστόσο, από το πρώτο μισό της δεύτερης τετραετίας, οι γαλάζιοι κυβερνώντες απέτυχαν να υπηρετήσουν το τσιτάτο του επικεφαλής τους. Κι έτσι, απέκτησαν πολλές άλλες αντιπολιτεύσεις. Παρότι η κυβέρνηση ευνοείται ακόμη από την απουσία ενός πόλου και μιας εναλλακτικής πρότασης διακυβέρνησης, αυτοί που της ασκούν κριτική αυξάνονται και πληθύνονται.
Επικριτές χωρίς θεσμικό ρόλο
Η πρωθυπουργική εκτίμηση για το μέλλον των αντιπολιτευόμενων κομμάτων αποδείχθηκε σωστή. Ούτε η μείζων, ούτε η ελάσσων αντιπολίτευση έχουν βρει τρόπους να καρπωθούν την κυβερνητική φθορά. Αντιθέτως, παραμένουν κολλημένες σε αντιπολιτευτικές μανιέρες που δεν έχουν αποδώσει καρπούς έως τώρα (κι επιτρέπουν στη ΝΔ να διατηρεί την πρωτιά στα γκάλοπ και την ψαλίδα από τον δεύτερο διψήφια). Στις δικές τους φωνές, όμως, έχουν προστεθεί θορυβώδεις επικριτές της κυβέρνησης χωρίς θεσμικό ρόλο.
Για παράδειγμα, ο Βαγγέλης Βενιζέλος επισημαίνει ξανά και ξανά το τελευταίο χρονικό διάστημα πως «η χώρα έχει καταστεί μη διακυβερνήσιμη». Κι έχει σπεύσει να διευκρινίσει ότι βλέπει μια «κρίση λειτουργιών του κράτους, σε ένα κράτος αποδυναμωμένης κυριαρχίας». Στην πιο πρόσφατη σχετική του τοποθέτηση, μάλιστα, ανέφερε πως ο μακροπρόθεσμος δημοσιονομικός προγραμματισμός που ενέκρινε το Υπουργικό Συμβούλιο το πιστοποιεί επειδή οι προβλέψεις του δεν επιτρέπουν «στη χώρα να νιώθει ασφαλής και βιώσιμη εντός των σημερινών συνθηκών και της πρόγνωσης της παγκόσμιας που κάνουν όλοι διά γυμνού οφθαλμού». Ο Αλέξης Τσίπρας έχει πυκνώσει τις επιθέσεις στον Μητσοτάκη με αφορμή της έκδοση της «Ιθάκης», ενώ από το Παλλάς επιχείρησε να ξανασυστηθεί ως υπολογίσιμος αντίπαλός του. Από τους δύο πρώην αρχηγούς και πρωθυπουργούς της Κεντροδεξιάς, ο ένας λύνει συχνά πια τη σιωπή του προκειμένου να μεμφθεί κομψά την κυβέρνηση, ενώ ο άλλος, που δεν ανήκει σήμερα στην παράταξη, λύνει σε κάθε ευκαιρία το ζωνάρι του για καβγά.
Οι εσωκομματικοί αντιφρονούντες
Περίοπτη θέση στον υπό συζήτηση κατάλογο καταλαμβάνει κι η εσωκομματική αντιπολίτευση. Τις διαφορετικές συνθέσεις της ομάδας των 11 νεοδημοκρατών βουλευτών, που έχουν πάρει πολύ ζεστά την άσκηση κοινοβουλευτικού ελέγχου, και τους συνήθεις αντιφρονούντες, οι οποίοι καταγράφουν ον δε ρέκορντ κάθε κυβερνητικό φάουλ, δείχνουν διάθεση να συνδράμουν κι άλλοι συμπολιτευόμενοι όταν κρίνουν πως οι χειρισμοί των επιτελών του Μαξίμου πλήττουν τα νούμερα της ΝΔ – όπως συνέβη στην υπόθεση των ΕΛΤΑ.
Η κοινωνική αντίδραση
Τελευταία αλλά καθόλου ασήμαντη; Η κοινωνική αντιπολίτευση. Πλέον, η κυβέρνηση δεν βρίσκεται αντιμέτωπη μόνο με κοινωνικές ομάδες παραδοσιακά εχθρικές προς τη συντηρητική παράταξη, καλείται να διαχειριστεί τις κινητοποιήσεις επαγγελματικών κατηγοριών ταξινομημένων ως προνομιακά ακροατήρια της ΝΔ. Τα αγροτικά μπλόκα κι η τρίτη μέσα σε δύο μήνες συγκέντρωση διαμαρτυρίας στρατιωτικών εναντίον πολυνομοσχεδίου του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, το προηγούμενο Σάββατο, είναι δύο μέτωπα στα οποία δύσκολα θα πει κανείς ότι δεν ελλοχεύουν κίνδυνοι για τις εκλογικές επιδόσεις του κυβερνώντος κόμματος.
Ο καλύτερος τρόπος να ελέγχεις την αντιπολίτευση είναι να την καθοδηγείς, έλεγε ο Λένιν αλλά δεν είχε χρειαστεί να σκεφτεί τι πρέπει να κάνεις αν σε αντιπολιτεύονται από παντού.