Παρ’ όλες τις σκούρες αποχρώσεις που έχει λάβει η τουριστική κίνηση, στην ουσία τους τα ταξίδια παραμένουν μια πολύ θετική διαδικασία. Για να μη χάσει αυτή τη διάστασή τους, θα πρέπει ο κόσμος να περάσει από τη φάση του homo turisticus που ζει για να καταναλώνει ταξιδιωτικές εμπειρίες, σε εκείνη του νέου, έξυπνου τουρίστα. Το παλιό είδος τουρίστα είναι «ένας καθαρός καταναλωτής που βλέπει τους ανθρώπους και τους τόπους που συναντά όταν ταξιδεύει σαν ένα μέσο για κάποιον ιδιοτελή σκοπό: ένα στοιχείο που σβήνει από τη λίστα του, μια διασκεδαστική φωτογραφία για το Instagram, ένα ακόμη πράγμα για να καυχηθεί στους συνομηλίκους του. Ο νέος τουρίστας, αντίθετα, ταπεινώνεται από το άγνωστο, δεν ταράζεται από αυτό, αγκαλιάζει την ευκαιρία να συναντήσει ανθρώπους των οποίων το υπόβαθρο είναι πολύ διαφορετικό από το δικό του, και να μάθει από πολιτισμούς ή θρησκείες που διαφορετικά θα φοβόταν ή θα αντιμετώπιζε με περιφρόνηση», αναφέρει η Πέιτζ ΜακΛάναχαν, συγγραφέας του νέου βιβλίου «The New Tourist», η οποία μίλησε στην εφημερίδα «The Guardian».
Λιγότερα μέρη, περισσότερος χρόνος
Πώς όμως μπορεί κάποιος να μεταμορφωθεί σε νέο τουρίστα; Ο πρώτος κανόνας δείχνει να είναι σχετικά απλός. «Ταξιδέψτε σε λιγότερα μέρη και περάστε περισσότερο χρόνο εκεί. Καταλάβετε ότι ίσως είναι η μοναδική φορά στη ζωή σας που έχετε την ευκαιρία να δείτε αυτό το τοπίο, αυτή την άγρια φύση, να έρθετε και να γνωρίσετε αυτούς τους ανθρώπους», λέει η ΜακΛάναχαν. Τα ταξίδια, όπως τα περιγράφει η ίδια στη βρετανική εφημερίδα, συνοδεύονται από μια «χροιά νοσταλγίας, μια γλυκόπικρη γεύση» ακόμη και την ώρα που τα κάνετε. «Μέρος της ευδαιμονίας του είναι ότι μπορεί να μην ξαναγυρίσεις ποτέ, και ακόμη κι αν το κάνεις, δεν θα ξαναζήσεις ποτέ αυτή τη στιγμή», τονίζει. Αυτή η τελευταία στιγμή, μπορεί να είναι ρεαλιστική, αν αναφέρεται σε μέρη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση από την ξηρασία, την αύξηση της θερμοκρασίας, τα σκουπίδια και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, όπως οι καταρράκτες της Βικτωρίας και ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Υφαλος, όπου όσοι συρρέουν αναζητούν το τέλειο φόντο για σέλφι.
Οικολογική συνείδηση
Αντί αυτών των αρνητικών πρακτικών που φέρνουν τον πλανήτη ένα βήμα πιο κοντά στην καταστροφή του, η ΜακΛάναχαν προτείνει να εφαρμόσουν άλλες που κάνουν μόνο καλό. Στο Παλάου του Δυτικού Ειρηνικού, οι επισκέπτες παίρνουν μια ειδική σφραγίδα στα διαβατήριά τους που τους εξασφαλίζει ειδική πρόσβαση σε μέρη, εφόσον έχουν αγοράσει αντηλιακό που δεν επιβαρύνει την ανάπτυξη των υφάλων. Στη Δανία, υπάρχει η πιλοτική δράση Copenpay, όπου τουρίστες μπορούν να κάνουν μια δωρεάν βόλτα με σκάφος εφόσον μαζέψουν τα σκουπίδια ή ένα δωρεάν ποτό αν πάνε στο μπαρ με το ποδήλατο αντί για το αυτοκίνητο. Ολες αυτές οι πρωτοβουλίες είναι χρήσιμες αλλά σε πρώτο επίπεδο γιατί σε δεύτερο χρειάζονται πιο δραστικές κινήσεις στο μέτωπο των αερομεταφορών. «Η τεχνολογία για ταξίδια χωρίς άνθρακα υπάρχει ήδη. Δεν έχει αναπτυχθεί στην κλίμακα που απαιτείται και όλοι μας πρέπει να εκπαιδευτούμε, ως καταναλωτές και ως ψηφοφόροι, σχετικά με τον μετασχηματισμό και την ταχύτητα που χρειαζόμαστε. Είτε πρόκειται για ηλεκτρικές πτήσεις, είτε πρόκειται για πτήσεις με υδρογόνο, είτε πρόκειται για καύσιμο υδρογονανθράκων που παράγεται από διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο εξάγεται από την ατμόσφαιρα, αυτή η τεχνολογία υπάρχει, αυτά τα αεροπλάνα έχουν πετάξει. Το θέμα είναι να μπορέσουμε να το κάνουμε στην κλίμακα που απαιτείται για να έχουμε πραγματικό αντίκτυπο στην ατμόσφαιρα», υπογραμμίζει η συγγραφέας.
Εξω από τη ζώνη άνεσής μας
Αυτή η τουρισμομανία από την οποία δείχνει να πάσχει ο πλανήτης, φέρνει διαρκώς νέες ηθικές προκλήσεις στον ορίζοντά μας. Οσο κι αν αναζητούμε μια απλή λύση για να ανακόψουμε τις συνέπειές της στην καθημερινή μας ζωή, αυτή ίσως να μην υπάρχει. Αλλωστε, λίγο ή πολύ, όλοι μας αποτελούμε μέρος του προβλήματος. Οσο κι αν κατηγορούμε εκείνους που κατακλύζουν για παράδειγμα κατά χιλιάδες την ημέρα με τα κρουαζιερόπλοια τη Σαντορίνη, αν κι εμείς έχουμε βρεθεί σε αντίστοιχα τοπία υπερτουρισμού, είμαστε υπερτουρίστες. Δεν κάνουμε απλώς ταξίδια «από αγάπη για την επιστήμη για να παρατηρήσουμε και να μελετήσουμε», όπως είπε ο Κροίσος στον Σόλωνα κατά τον Ηρόδοτο. Ωστόσο, «υπάρχει μια θαυμάσια ποσότητα ταπεινότητας που κερδίζουμε βγαίνοντας από τη ζώνη άνεσής μας», λέει η ΜακΛάναχαν. «Απλώς πρέπει να μάθουμε να το κάνουμε όλο αυτό διαφορετικά», καταλήγει.