Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αλματώδης έξαρση των φαινομένων βίας μεταξύ ανηλίκων. Στις σχετικές ειδήσεις εκπίπτει συνήθως το αναγκαίο συμπλήρωμα του επιθέτου «ανηλίκων», δηλαδή το ουσιαστικό «μαθητών». Η παράλειψη δεν είναι αθώα. Υποδηλώνει μια ανησυχητική αλήθεια: ότι η ευθύνη για τη βίαιη συμπεριφορά των ανηλίκων αποδίδεται μόνο σε όσους έχουν την επιμέλειά τους, δηλαδή στους γονείς, οι οποίοι πλέον διώκονται και ποινικά. Η απαραίτητη διευκρίνιση που εισφέρει το ουσιαστικό «μαθητών» θα μετέφερε το αναλογούν μέρος της παιδαγωγικής ευθύνης εκεί που ανήκει, δηλαδή στους εκπαιδευτικούς και στο σχολείο. Η παράλειψη υποδηλώνει όμως και κάτι τρομακτικό: ότι η εγγενής αποστολή του σχολείου και των εκπαιδευτικών έχει διαγραφεί από τη συλλογική συνείδηση του υπουργείου Παιδείας, των Διευθύνσεων της εκπαίδευσης, των εκπαιδευτικών φορέων και συλλόγων, των κομμάτων ανεξάρτητα από ιδεολογία, αλλά και των ίδιων των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ολοι οι παραπάνω θεωρούν την αντιμετώπιση της βίαιης συμπεριφοράς των ανηλίκων αρμοδιότητα της Αστυνομίας, έστω και των ψυχολόγων.
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν θα ήταν δυνατόν ένας εισαγγελέας να υπερβεί την απαίτηση του νόμου και τις τυπικές αρμοδιότητές του και να αναλάβει τον ρόλο που έχουν αποποιηθεί το υπουργείο, η λοιπή εκπαιδευτική ιεραρχία και οι εκπαιδευτικοί φορείς, και να καλέσει στο γραφείο του, μαζί με τους ανήλικους παραβάτες και τους γονείς τους, και εκπαιδευτικούς. Να τους ρωτήσει αν έχουν αντιληφθεί φαινόμενα εκφοβιστικής συμπεριφοράς και υποβόσκουσας βιαιότητας και πώς τα αντιμετωπίζουν. Να τους υπενθυμίσει ότι έχουν υποχρέωση να παρακολουθούν τη συμπεριφορά των μαθητών τους και να προσπαθούν να προλαμβάνουν δυσάρεστα φαινόμενα.
Να τους υποδείξει ότι οφείλουν να εξηγούν στις τάξεις τους, αλλά και ατομικά στους μαθητές τους όταν απαιτείται, τις επιπτώσεις από πρότυπα βίας που έχουν καταστεί επιδημικό φαινόμενο. Να τους παροτρύνει να βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία με τους γονείς των μαθητών τους.
Πρόσφατα σε δημοτικό σχολείο της Αχαΐας διοργανώθηκε εορτή από τον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων, έπεσαν βεγγαλικά και υπέστη σοβαρά εγκαύματα ένας μαθητής. Ακουσα τη διευθύντρια του σχολείου να εξηγεί, με τόνο ψυχρό και αυστηρά υπηρεσιακό, ότι είχε ζητηθεί η άδεια για τη διοργάνωση της σχολικής εορτής. Δεν άκουσα όμως ούτε ανάληψη ευθύνης ούτε έκφραση λύπης ούτε δημόσια συγγνώμη ούτε δήλωση συμπαράστασης προς το παιδί και την οικογένειά του. Η μόνη της έγνοια ήταν να μην της αναγνωριστούν πειθαρχικές ή / και ποινικές ευθύνες για το θλιβερό περιστατικό.
Τα ψηφιακά επιτεύγματα της ασκούμενης εκπαιδευτικής πολιτικής μπορεί να είναι αξιόλογα, αλλά ο εκπαιδευτικός συνεχίζει να αποτελεί την τελευταία προτεραιότητα στον σχεδιασμό της. Το μόνο που απομένει είναι να εκδοθεί amber alert για την εξαφάνισή του. Υπάρχει η εσφαλμένη αντίληψη ότι την απουσία του μπορεί κάλλιστα να αναπληρώσουν οι άψυχοι διαδραστικοί πίνακες.
Προφανώς, όσοι χαράσσουν την εκπαιδευτική πολιτική δεν έχουν αντιληφθεί ότι ο εκπαιδευτικός είναι αναντικατάστατος, είτε διότι δεν μπήκαν ποτέ σε σχολική αίθουσα είτε διότι έμπαιναν ως απλοί δημόσιοι υπάλληλοι. Ο εκπαιδευτικός (οφείλει να) αποτελεί την καρδιά του σχολείου, που χτυπά στις σχολικές αίθουσες, και μαζί της το παρόν και το μέλλον της χώρας. Ο ρόλος του είναι ταυτόχρονα διδακτικός και παιδαγωγικός. Πρέπει να επηρεάζει όχι μόνο με τη διδασκαλία του, αξιοποιώντας την παιδευτική και την αισθητική αξία της γνώσης που αντλείται από τη μελέτη της ιστορίας και της λογοτεχνίας, αλλά και με το παράδειγμά του. Ειδικά σήμερα που οι μαθητές είναι μόνιμα εξαρτημένοι από ένα κινητό και επιδεικνύουν ασυνήθιστα βίαιη συμπεριφορά, ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει καταστεί κρίσιμος, απαιτητικός και ανεκτίμητος. Η ψυχοπαιδαγωγική επιμόρφωση για πολύ ειδικές καταστάσεις μπορεί εύκολα και γρήγορα να προσφερθεί από την πολιτεία και τους εντεταλμένους συμβούλους.
Η απαγόρευση των κινητών στην τάξη αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά το σχολείο οφείλει να εξηγεί στους μαθητές, συστηματικά και επίμονα, την άμεση και μακροπρόθεσμη βλάβη που προκαλεί ο εθισμός στη χρήση κινητού, και μέσα αλλά και έξω από το σχολείο. Τα προληπτικά μέτρα κατά του σχολικού εκφοβισμού και της βίας πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από πειστικές εξηγήσεις όσον αφορά τα αδιέξοδα που προκαλούν τέτοιες συμπεριφορές και στα θύματα και στους θύτες. Διότι, πώς να το κάνουμε, η διαπαιδαγώγηση των μαθητών σε θέματα που απειλούν το παρόν και το μέλλον τους αποτελεί απείρως σημαντικότερο και ζωτικότερο θέμα από τα ψηφιακά φροντιστήρια, τα οποία εκτός των άλλων πιστοποιούν με τον πιο επίσημο τρόπο την αποτυχία του σχολείου.
Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης