Στην αποστολή δύο δορυφόρων σε μια καινοτόμα εξερεύνηση του Διαστήματος ετοιμάζεται να συμμετάσχει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε συνεργασία με το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Georgia – μια αποστολή που αναμένεται να αναβαθμίσει τη γνωριμία μας με το Σύμπαν. Αυτό αποκαλύπτει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο διακεκριμένος καθηγητής Αστροφυσικής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Τζόρτζια Georgia Tech των ΗΠΑ δρ Δημήτρης Ψάλτης. Είναι ο άνθρωπος, η επιστημονική ομάδα του οποίου κατάφερε το 2019 να φωτογραφίσει για πρώτη φορά στην ιστορία μια μαύρη τρύπα του Διαστήματος επιβεβαιώνοντας τη Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν.
Ενας έλληνας επιστήμονας που ξεκίνησε από τις Σέρρες και κατάφερε να βρίσκεται εδώ και χρόνια στην κορυφή των επιστημονικών εξελίξεων: το 2022 η ομάδα του έγραψε και πάλι Ιστορία, καθώς απέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι το σκοτεινό αντικείμενο που βρίσκεται στο κέντρο του Γαλαξία μας είναι μία μαύρη τρύπα την οποία και κατάφερε, επίσης, να φωτογραφίσει με το καινοτόμο Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων (Event Horizon Telescope – EHT).
Το επόμενο βήμα
Ο καταξιωμένος καθηγητής Αστροφυσικής βρισκόταν χθες στην Αθήνα και παραχώρησε ομιλία στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών με θέμα:
«Αγγίζοντας το άπειρο: φωτογραφίζοντας μαύρες τρύπες» με βασικό άξονα την πρωτοποριακή δουλειά του ως συνιδρυτή και επιστημονικού υπεύθυνου του Event Horizon Telescope, του οποίου η ομάδα περιλαμβάνει πάνω από 300 μέλη σε περισσότερες από 20 χώρες του κόσμου.
Παράλληλα, παρουσίασε λεπτομέρειες για αυτές τις ιστορικές ανακαλύψεις και συζήτησε τις τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα για τις μελανές οπές.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο ίδιος εξηγεί πως «Το επόμενο βήμα που σχεδιάζουμε είναι να στείλουμε δύο δορυφόρους στο Διάστημα και να λάβουμε παρόμοιες φωτογραφίες από 15 ακόμη μαύρες τρύπες, που είναι πολύ μικρές για να τις δούμε με καλή διακριτική ικανότητα από τη Γη. Αυτή η αποστολή θα χρειαστεί καινούρια τεχνολογία για τη μεταφορά δεδομένων από το Διάστημα με ακτίνες Laser, στην οποία το Αστεροσκοπείο Αθηνών είναι πρωτοπόρος.
Κι αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο βρίσκομαι στην Ελλάδα αυτές τις μέρες: για να ξεκινήσω αυτή τη συνεργασία μεταξύ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Georgia Tech, ώστε να προχωρήσουμε αυτό το επόμενο βήμα».
Το EHT έγινε παγκοσμίως γνωστό το 2019, όταν κατάφερε να απεικονίσει για πρώτη φορά τη μελανή οπή στο κέντρο του γαλαξία Messier 87 (M87) σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, με μάζα 6,5 δισεκατομμυρίων φορές μεγαλύτερη από αυτήν του Ηλίου, χρησιμοποιώντας ένα δίκτυο οκτώ επίγειων ραδιοτηλεσκοπίων.
Το 2022, το EHT πέτυχε το δεύτερο, μεγάλο, επίτευγμά του με τη δημοσίευση της πρώτης εικόνας της υπερμεγέθους μαύρης τρύπας στο κέντρο του δικού μας Γαλαξία, της μελανής οπής Sagittarius A* (Sgr A*), που βρίσκεται 27.000 έτη φωτός μακριά και έχει μάζα περίπου 4 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ηλιο. Η εικόνα που αποκτήθηκε προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για το πώς λειτουργούν αυτές οι γιγάντιες δομές.
Οι νέες προοπτικές
«Η πρώτη φωτογράφιση μαύρης τρύπας το 2019 αποτέλεσε ένα κομβικό σημείο στην κατανόηση της βαρύτητας», λέει ο Δημήτρης Ψάλτης. «Πέντε χρόνια μετά, η εικόνα αυτή έχει ενισχύσει τις θεωρίες μας και έχει ανοίξει νέες προοπτικές για την έρευνα.
Η δυνατότητα απεικόνισης της μαύρης τρύπας M87* επιβεβαίωσε πολλές από τις προβλέψεις της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν και προσέφερε σημαντικές ενδείξεις για τις διαδικασίες που συμβαίνουν γύρω από τις μαύρες τρύπες.
Η φωτογράφιση της μαύρης τρύπας στο κέντρο του Γαλαξία μας, Sgr A*, παρέχει ακόμα πιο σημαντικά τεστ της Θεωρίας της Γενικής Σχετικότητας, μια και ξέρουμε με πολύ μεγάλη ακρίβεια τη μάζα αυτής της μαύρης τρύπας. Για μια ακόμη φορά, οι προβλέψεις της Θεωρίας επαληθευτήκαν από τις παρατηρήσεις».
Πώς, όμως, θα μπορούσε να ωφεληθεί η ανθρωπότητα από τη σύγκριση των δύο μαύρων τρυπών που φωτογραφίστηκαν με το Τηλεσκόπιο Ανοιχτού Ορίζοντα;
«Αυτή είναι πάντα μια δύσκολη ερώτηση», λέει, «μιας και η έρευνα στις μαύρες τρύπες είναι βασική, με πολύ λίγες εφαρμογές στην καθημερινή ζωή. Παρ’ όλ’ αυτά, η έρευνα της βαρύτητας μας βοηθά να απαντήσουμε σε ερωτήσεις που έχει θέσει ο άνθρωπος από την αρχή της Ιστορίας και έχουν να κάνουν με τη θέση του ανθρώπου στο Σύμπαν, την αρχή και το τέλος του Σύμπαντος, την έννοια του χώρου και του χρόνου, κ.ο.κ…». Γεννημένος στις Σέρρες το 1970, ο Δημήτρης Ψάλτης σπούδασε Φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο του Ilinois των ΗΠΑ.
Εχει διατελέσει υπότροφος του Ινστιτούτου Smithsonian και μέλος του Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών στο Prinston.
Ως ιδρυτικό μέλος του Event Horizon Telescope και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, συνέβαλε σημαντικά στην πρώτη απεικόνιση μιας μελανής οπής σε ορίζοντα γεγονότων.