Η πολιτική ορθότητα εισέδυσε στην καθημερινότητά μας, στον βιόκοσμο, Lebenswelt που λέει κι ο Χάμπερμας, σαν αστείο με τα άρθρα και το γένος, δημιουργώντας χαριτωμένες παρεξηγήσεις μεταξύ μας, τότε που μπορούσαμε να κάνουμε χιούμορ με τα γένη! Εν τέλει καταλήξαμε να ζούμε υπό την επικράτεια μιας απολύτως προτεσταντικής, για τη δική μας κουλτούρα τουλάχιστον, ορθότητας που διαμορφώνει το πολιτικό πλαίσιο μιας παχύρρευστης ασάφειας και μιας αμείλικτης βαρβαρότητας.
Ολο αυτό ξεκίνησε από μια παρανόηση των ισχυρισμών μιας ανομοιογενούς ομάδας γάλλων στοχαστών, όπως του Φρανσουά Λιοτάρ, του Μισέλ Φουκό, του Ζακ Ντεριντά, του Ζιλ Ντελέζ, του Φελίξ Γκουαταρί, την οποία αμερικανοί ακαδημαϊκοί εξέλαβαν ως ενιαία παρά τις κρίσιμες διαφορές τους. Τις θέσεις και τις συναφείς θεωρίες εκείνης της γενιάς γάλλων διανοητών του 1960, αποκαλώντας τη συλλήβδην French Theory, προσεταιρίστηκαν τα αμερικανικά πανεπιστήμια, τις επεξεργάστηκαν κατά το δοκούν και τις αξιοποίησαν ως διανοητικό εργαλείο υπέρ των αξιών του νεοφιλελευθερισμού.
Η κουλτούρα του woke εισέδυε στην καθημερινότητά μας εσχάτως, αφού εξαπλώθηκε με το σύνθημα «stay woke» (μείνε ξύπνιος) στις ΗΠΑ το 2014 από το ακτιβιστικό κίνημα Black Lives Matter. Η ρίζα του woke αποδίδεται στον Τζαμαϊκανό Μάρκους Γκάρβι (1887-1940), ο οποίος το 1923 δημοσίευσε το «Ξύπνα, Αιθιοπία! Ξύπνα, Αφρική» με στόχο να αφυπνίσει τους μαύρους πολίτες, ώστε να γίνουν πολιτικά ενεργοί απέναντι στην κοινωνική διάκριση που υφίσταντο. Στην τελευταία δεκαετία, το woke έχει υποστεί διαδοχικές εννοιολογικές αλλαγές στο περιεχόμενό του, χάνοντας την αρχική του σύνδεση με τη μαύρη κοινότητα. Το «μείνε ξύπνιος» έγινε σύνθημα που εκφράζει την πολιτική ταυτότητας, τους ακτιβιστές και τις κοινωνικές μειονότητες· απέκτησε πολιτική διάσταση προτάσσοντας την οιονεί διευρυμένη κοινωνική δικαιοσύνη. Το 2017, το Λεξικό της Οξφόρδης ερμήνευσε τη λέξη woke ως το ενημερωμένο άτομο, σε εγρήγορση απέναντι στη φυλετική ή κοινωνική διάκριση και αδικία.
Με την πάροδο του χρόνου, η κουλτούρα woke απέκτησε περισσότερους οπαδούς, από ετερόκλητες ομάδες, καθιστώντας την trendy και δημοφιλή σε άτομα, ομάδες και εταιρείες για να προβάλλουν τις φεμινιστικές, αντιρατσιστικές και φιλικές προς το περιβάλλον και τις queer κοινότητες απόψεις τους. Η κουλτούρα της αφύπνισης επικεντρώνεται πλέον στην πολιτική ορθότητα και στην πολιτική των ταυτοτήτων, απορρίπτοντας κατηγορηματικά οποιονδήποτε διαφωνεί έστω και με ελάχιστες θέσεις της. Το εννοιολογικό πλαίσιό της έχει αποκτήσει επιτήδεια ρευστότητα, ώστε να συμπεριλαμβάνει ή να αποκλείει κατά βούληση ό,τι της είναι χρήσιμο ή την εμποδίζει.
Η τάση του woke ξεπέρασε τα αμερικανικά σύνορα, διαχύθηκε άκριτα στην Ευρώπη και στον κόσμο, προβάλλοντας με ακρότητα θέσεις υπέρ των δικαιωμάτων που θυμίζουν άκρατο ολοκληρωτισμό. Ο όρος «δικαιωματισμός» δεν υπάρχει στα αγγλικά, εφόσον δεν υφίσταται λέξη «humanrightism». Στα γαλλικά, ωστόσο, ο όρος «droits-de-l’-hommisme», αντίστοιχος του «δικαιωματισμού», εμφανίστηκε στα τέλη του 20ού αιώνα για να αναδείξει τη διάκριση μεταξύ, αφενός, της ηθικής και νομικής βάσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, αφετέρου, της ιδεολογίας των συνηγόρων των δικαιωμάτων ως πολιτικής δράσης. Κοντολογίς, η woke κουλτούρα επηρεάζει – αλίμονο! – τη γλώσσα ως προς τη σωστή χρήση της και συνάμα επιβάλλει μια σύγχρονη και νεοταξική γλώσσα. Η αλλοίωση της γλώσσας και οι νέοι όροι και τα συνθήματα που εισάγονται αυταρχικά από τη woke κουλτούρα ασπάζονται την πεποίθηση ότι η γλώσσα δεν καθρεφτίζει απλώς την πραγματικότητα, αλλά την αναδομεί ή μάλλον την… ανακατασκευάζει.
Βρεθήκαμε έτσι να αμφισβητούμε την επιστημονική κατανόηση της ανθρώπινης οντολογίας και των βιολογικών αφετηριών της. Ανεπαισθήτως η πολιτική ορθότητα έχει υπνωτίσει όλους τους οπαδούς της κάθε προοδευτικής μόδας μέσω των αξιών της ατζέντας woke. Η κοινωνική κατάρρευση που ευδοκίμησε ως Lebensraum στην περίοδο της πανδημίας εδραιώθηκε στον βιόκοσμο με τον κοινωνικό κατακερματισμό που επέβαλαν οι ταυτοτικές κατασκευές της woke αντίληψης. Παραμένοντας μπουνταλάδες και αφελείς θιασώτες του κάθε συρμού, εξελίσσουμε τον εαυτό μας κάνοντας log-in, αντί να επιλέγουμε τη ζωντανή συναναστροφή και αγκαλιά μας με τους συνανθρώπους.
Ο Κώστας Θεολόγου είναι καθηγητής ΕΜΠ και διευθυντής του Τομέα Ανθρωπιστικών, Κοινωνικών Επιστημών και Δικαίου στη Σχολή ΕΜΦΕ