Πριν από τη διακοπή του πρωταθλήματος είχαμε δει ένα ντέρμπι (ΠΑΟΚ – Ολυμπιακός 1-3) στο οποίο η συμμετοχή ενός προπονητή σε μια νίκη ήταν καθοριστική. Ο κόουτς του Ολυμπιακού Μεντιλίμπαρ είχε κάνει τα πάντα σωστά. Η σύσταση της ενδεκάδας είχε γίνει με πολλή σκέψη. Αποκλείστηκε από αυτήν ο Εσε – απόφαση δύσκολη για τα δεδομένα του φετινού Ολυμπιακού – και είχε γίνει βασικός ο Ντάνι Γκαρθία μάλλον απροσδόκητα. Ο κόουτς ζήτησε να μη γίνεται build up και να μην παίζουν με την μπάλα ο Ρέτσος και ο Κάρμο. Εβαλε στην ενδεκάδα τον Κωστούλα δίνοντάς του έναν σύνθετο ρόλο, ενώ σύνθετος, δηλαδή γεμάτος ειδικές απαιτήσεις, ήταν και ο ρόλος του Τσικίνιο. Ο Ολυμπιακός έκανε ένα καταπληκτικό πρώτο ημίχρονο και όταν στο δεύτερο ημίχρονο ο ΠΑΟΚ ανασυντάχθηκε, ο Μεντιλίμπαρ ήταν πάλι εκεί έτοιμος να κάνει τις κινήσεις που χρειαζόταν: έβγαλε από το ματς τους δύο μικρούς ήρωες (τον Κωστούλα και τον Μουζακίτη) για να βάλει δύο πιο έμπειρους παίκτες (τον Στάμενιτς και τον Μασούρα) και άλλαξε τις θέσεις του Ζέλσον και του Μασούρα στο τέλος για να περιοριστεί η επιθετικότητα των ακραίων του ΠΑΟΚ. Η ερώτηση που προέκυψε είναι αν ένας προπονητής μπορεί να προετοιμάζει κάθε ματς εστιάζοντας τόσο πολύ σε λεπτομέρειες, που έχουν να κάνουν και με τους ρόλους των παικτών του αλλά και με τις αδυναμίες του αντιπάλου. Ενας προπονητής θα σου πει ότι αυτό κάνει πάντα. Και θα σου πει ψέματα.
Υπεροχή
Οσο μανιακός κι αν είναι με τη δουλειά του ένας προπονητής, είναι αδύνατον να ασχολείται με ένα ματς τόσο πολύ κάθε φορά. Αλλά κι αν ακόμα υποθέσουμε ότι το κάνει, πάλι είναι αμφίβολο αν οι ποδοσφαιριστές μπορούν να ανταποκριθούν κάθε Κυριακή σε τόσο λεπτομερείς απαιτήσεις. Οι ποδοσφαιριστές αγαπάνε τους προπονητές που τους εξηγούν τι πρέπει να κάνουν, αλλά δεν αντέχουν όσους τους γεμίζουν το μυαλό με υπερβολικές πληροφορίες που θεωρούν άχρηστες. Ο Ντέμης Νικολαΐδης στο σχολιασμό του παιχνιδιού Ελλάδα – Αγγλία είπε ότι «τα παιδιά», δηλαδή οι διεθνείς μας, «διάλεξαν σ’ αυτό το παιχνίδι να περιμένουν τους αντιπάλους τους λίγο περισσότερο από ό,τι το έκαναν στο Γουέμπλεϊ». Ο Νικολαΐδης γνωρίζει ότι ο προπονητής Ιβάν Γιοβάνοβιτς δεν θα έλεγε ποτέ στους παίκτες του να αφήσουν την μπάλα στους Αγγλους και να μαζευτούν στην περιοχή τους όπως έκαναν ειδικά στο πρώτο ημίχρονο. Αν οι παίκτες εμφάνισαν αυτή την εικόνα, είναι γιατί φοβήθηκαν την τεχνική υπεροχή των αντιπάλων τους, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι άνοιξαν το σκορ μόλις στο 7′.
Ανωτερότητα
Ο κόσμος νομίζει ότι αυτό που βλέπει εντός του γηπέδου οφείλεται πάντα σε μια προπονητική απόφαση την οποία οι παίκτες τυφλά εκτελούν: στο ποδόσφαιρο συμβαίνει σπανιότατα – το πολύ σε δέκα ματς μιας ομάδας κάθε χρόνο. Στα υπόλοιπα παιχνίδια, ειδικά στις ομάδες που κάνουν πρωταθλητισμό, πρέπει για να κερδίσουν να αρκεί η εφαρμογή του επιθετικού παιχνιδιού τους που δεν διαφέρει από παιχνίδι σε παιχνίδι. Φυσικά και η ποιοτική τους ανωτερότητα.
Ψεύτης
Ακόμα και οι περίφημες αλλαγές των προπονητών, για τις οποίες στην Ελλάδα τόσος λόγος γίνεται, σπανίως αλλάζουν πραγματικά μία ομάδα. Καμιά φορά μπορεί να είναι το έναυσμα για να αγωνιστεί μια ομάδα καλύτερα στην επίθεση ή στην άμυνα, αλλά μέχρι τόσο. Ενας καλός προπονητής, όταν βλέπει τι προσπαθούν να κάνουν οι παίκτες του, πρέπει να βάζει στο γήπεδο ποδοσφαιριστές ικανούς να ανταποκριθούν στην προσπάθεια που γίνεται εκείνη τη στιγμή. Αν μια ομάδα επιτίθεται, προσθέτει κάποιον φρέσκο κυνηγό, αν αμύνεται έναν αμυντικό παραπάνω. Σ’ αυτές τις επιλογές σπανίως υπάρχει κάτι μαγικό ή ευφυές. Θυμάμαι κάποτε μια συζήτηση του Νίκου Αναστόπουλου με τον μακαρίτη πλέον Σβεν Γκόραν Ερικσον. Ο Σουηδός – που θυμίζω ότι είχε κερδίσει στα 30 του το Κύπελλο UEFA με την Γκέτεμποργκ – δεν δέχτηκε ποτέ ότι ήταν ένα είδος ποδοσφαιρικής ιδιοφυΐας. Ο Αναστόπουλος, τότε στα ξεκινήματα της προπονητικής του καριέρας, τον είχε ρωτήσει αν με τρεις αλλαγές μπορεί πραγματικά να αλλάξει η εικόνα μιας ομάδας. Ο Ερικσον είπε «πολύ δύσκολα». Και το τεκμηρίωσε. «Στην πραγματικότητα», είπε, «οι αλλαγές είναι δύο διότι όλοι μας κρατάμε μια αλλαγή για το τελευταίο δεκάλεπτο του ματς από τον φόβο ότι κάποιος ποδοσφαιριστής μπορεί να τραυματιστεί. Αυτή η τρίτη αλλαγή είναι ένας ποδοσφαιριστής που συνήθως είχε ελάχιστη συμμετοχή, αφού έχει και ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή του. Αλλά και οι άλλες δύο αλλαγές, δύσκολα αλλάζουν την εικόνα μιας ομάδας. Η μία είναι συνήθως υποχρεωτική – βγαίνει δηλαδή κάποιος που γνωρίζουμε ότι δεν έχει 90 λεπτά στα πόδια του, διότι έχει γυρίσει από έναν τραυματισμό ή κάποιος που έχει κουραστεί. Ετσι μένει μόνο μία αλλαγή. Οποιος ισχυρίζεται ότι με μία αλλαγή μπορεί να αλλάξει μια ομάδα είναι ψεύτης» είχε πει ο Σουηδός. Τώρα βέβαια οι αλλαγές είναι πέντε και ο προπονητής κάτι καλύτερο μπορεί να κάνει. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι αποδίδαμε μαγικές ικανότητες στους προπονητές και τον καιρό που οι αλλαγές ήταν μόνο δύο: και τότε μιλούσαμε για «ευφυείς κινήσεις» και για «χρυσές αλλαγές».
Εμφαση
Στην Ελλάδα δίνουμε πολλή έμφαση στην παρέμβαση του προπονητή γιατί είμαστε επηρεασμένοι από το μπάσκετ. Το μπάσκετ όμως είναι άλλο σπορ. Οι παίκτες στο γήπεδο είναι πέντε. Ο προπονητής μπορεί πραγματικά να έχει δουλέψει πάνω στους συγχρονισμός τους σε άμυνα και επίθεση. Επίσης οι αλλαγές είναι ατελείωτες και οι σωματοδομές των αθλητών παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο. Μια ομάδα, αν βρεθεί με τρεις «κοντούς» στο γήπεδο θα παίξει πιο γρήγορα. Επίσης είναι λογικό αν θέλεις να πάρεις τα ριμπάουντ, να χρησιμοποιήσεις ένα παίκτη ψηλότερο. Στο ποδόσφαιρο αυτά δεν υπάρχουν. Η προετοιμασία μέτρα περισσότερο από την παρέμβαση και το «παιχνίδι», δηλαδή η ύπαρξη αγωνιστικής ταυτότητας μιας ομάδας, είναι πάντα το βασικό ζητούμενο. Και βέβαια τις αποφάσεις τις παίρνουν πιο συχνά οι παίκτες και πολύ λιγότερο οι προπονητές.
Ζόρια
Φέτος στον Ολυμπιακό Μεντιλίμπαρ πρέπει να είναι 100% πάνω από κάθε παιχνίδι. Στον ΠΑΟΚ ο Λουτσέσκου κάνει περισσότερες δουλειές από όσες ένας προπονητής. Στην ΑΕΚ ο Αλμέιδα καλείται να διαχειριστεί περισσότερους από τριάντα παίκτες που θέλουν όλοι να είναι βασικοί. Ο Παναθηναϊκός ήδη άλλαξε προπονητή και ο νεοφερμένος Ρουί Βιτόρια ψάχνεται. Σε όλες τις ελληνικές ομάδες που δηλώνουν ότι κάνουν πρωταθλητισμό ο προπονητής είναι περισσότερο από τους παίκτες στο κέντρο της προσοχής φέτος. Είναι κι αυτός ένας λόγος που οι ομάδες αυτές στο πρωτάθλημα ζορίζονται…