Η είσοδος του Αζερμπαϊτζάν στην αγορά ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου αναδιαμορφώνει την περιφερειακή ισορροπία, αναγκάζοντας το Μπακού να κινηθεί ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ — δύο στρατηγικούς εταίρους των οποίων οι τροχιές ασφαλείας συχνά συγκρούστηκαν. Για την Ελλάδα, αυτή η εξέλιξη δεν είναι μακρινή: αγγίζει άμεσα τις συζητήσεις για την ενεργειακή διαφοροποίηση, το μέλλον του αγωγού EastMed και τη φιλοδοξία της Άγκυρας να καταστεί περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Στο Athens Security Forum (11–12 Νοεμβρίου 2025), ο Δρ. Amit Mor, Διευθύνων Σύμβουλος της Eco Energy Consulting Financial και Λέκτορας στο Reichman University, ένας από τους κορυφαίους οικονομολόγους ενέργειας του Ισραήλ, προσέφερε μια λεπτομερή αξιολόγηση για το πώς ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν ως προμηθευτή και επενδυτή θα μπορούσε να αναπροσαρμόσει την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ Άγκυρας και Ιερουσαλήμ, με επιπτώσεις για την ενεργειακή και την στρατηγική προοπτική της Ελλάδας.
Συνέντευξη στον Ηλία Ρουμπάνη
ΤΑ ΝΕΑ: Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, το Ισραήλ είχε μια επιθετική στάση στη Συρία, με τον στρατό να καταστρέφει στρατιωτικές υποδομές. Αυτό που έχουμε σήμερα de facto είναι τουλάχιστον δύο ή τρεις ζώνες ασφαλείας. Κάτω από τη Δαμασκό είναι μια απαγορευμένη περιοχή για τις συριακές δυνάμεις, πάνω από τη Δαμασκό υπάρχει ισχυρότερη παρουσία της Άγκυρας, και κάπου στη μέση βρίσκονται η HTS ή ο Συριακός Στρατός. Σε αυτό το σχήμα, θα σκεφτόταν κανείς ότι υπάρχει πιθανότητα συγκρουόμενης τροχιάς μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, καθώς είναι η πρώτη φορά που οι δύο στρατιωτικές δυνάμεις συναντώνται σε μια γραμμή επαφής. Το Αζερμπαϊτζάν δηλώνει την προθυμία του να γίνει προμηθευτής φυσικού αερίου στη Συρία. Το Μπακού είναι στρατηγικός σύμμαχος του Ισραήλ. Άρα, η πρώτη μου ερώτηση: είναι το Αζερμπαϊτζάν ευπρόσδεκτο στη Συρία από το Ισραήλ;
Amit Mor: Δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων σε αυτό το ζήτημα. Το Αζερμπαϊτζάν είναι προμηθευτής φυσικού αερίου, προμηθεύοντας αέριο στην Τουρκία, την Ευρώπη και πρόσφατα στη βόρεια Συρία, συμπεριλαμβανομένου του Χαλεπίου. Η σύνδεση τέθηκε σε λειτουργία τον Αύγουστο φέτος. Μακροπρόθεσμα, θα προμηθεύσουν περισσότερο αέριο μόλις ολοκληρωθούν οι υποδομές. Το Ισραήλ θα ήθελε να δει την συριακή οικονομία να ανθίζει, με περισσότερη διαθέσιμη ηλεκτρική ενέργεια. Το Αζερμπαϊτζάν είναι επίσης παίκτης στον ισραηλινό ενεργειακό τομέα, έχοντας αγοράσει μερίδιο στο κοίτασμα Tamar. Μόλις ολοκληρωθεί η υποδομή του αγωγού από το Χαλέπι προς τη Χομς, το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να προμηθεύσει αέριο νοτιότερα, ενώ το ισραηλινό αέριο θα μπορούσε να κινηθεί βόρεια προς το Χαλέπι.
ΤΑ ΝΕΑ: Αυτό το φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω Τουρκίας, μεταφέρεται από υποδομή που αρχικά προοριζόταν να λειτουργήσει αντίστροφα, από το Ισραήλ προς την Τουρκία;
Amit Mor: Ο αραβικός αγωγός κατασκευάστηκε πριν από 25 χρόνια από την Αίγυπτο για να προμηθεύει αέριο στην Ιορδανία, τη Συρία και τελικά την Τουρκία και την Ευρώπη. Σταμάτησε στη Χομς, με επέκταση στην Τρίπολη του Βόρειου Λιβάνου. Μετά το 2011, η προμήθεια σταμάτησε εντελώς. Σήμερα, η ισραηλινή προμήθεια χρησιμοποιεί τον αγωγό μέσω Ιορδανίας για να προμηθεύει αέριο στην Ιορδανία και την Αίγυπτο. Εάν επιτευχθεί συμφωνία, πιθανώς μέσω αμερικανικής μεσολάβησης, το καθεστώς Άσαντ θα μπορούσε να λάβει ισραηλινό αέριο έμμεσα — με ετικέτα ως ιορδανικό ή καταριανό αέριο. Ο αγωγός είναι λειτουργικός, οπότε αυτό μπορεί να γίνει σύντομα.
ΤΑ ΝΕΑ: Θεωρείτε ότι αυτό το εμπόριο αερίου είναι αποσυνδεδεμένο από την γεωπολιτική πορεία σύγκρουσης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ ή αποτελεί παράγοντα αποσυμφόρησης;
Amit Mor: Δεν πιστεύω ότι αυτό είναι πεδίο σύγκρουσης. Πρόκειται για πολιτικό και οικονομικό ζήτημα. Με αμυντικές ή ασφαλιστικές διευθετήσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος ενός πλέγματος πολιτικής διαλόγου και οικοδόμησης εμπιστοσύνης.
ΤΑ ΝΕΑ: Η παραγωγή του Αζερμπαϊτζάν καλύπτει περίπου το 5% της ευρωπαϊκής αγοράς, πιο σημαντική στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Δείχνει αυτό το έργο πρόθεση να ανοίξει προς την Κεντρική Ασία, να φέρει αέριο από εκεί στη Μέση Ανατολή;
Amit Mor: Δεν υπάρχουν συνδέσεις αυτή τη στιγμή. Το Αζερμπαϊτζάν προμηθεύει τη δική του παραγωγή με αγωγό μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη και μπορεί να προμηθεύσει αρκετά BCM (Billion Cubic Meters) στη Συρία εάν χρειαστεί. Η SOCAR συμμετέχει επίσης σε υπεράκτιες έρευνες στο Ισραήλ με τη NewMed και την BP. Αυτό δείχνει περιφερειακό ενδιαφέρον για τις αγορές της Ανατολικής Μεσογείου. Ο Ερντογάν ήθελε εδώ και καιρό το Ισραήλ να προμηθεύει αέριο στην Τουρκία μέσω υποθαλάσσιου αγωγού. Ενώ αυτό δεν ήταν η τελική επιλογή {του Ισραήλ}, μόλις ολοκληρωθούν οι υποδομές, το Αζερικό αέριο θα φτάνει έως το Χαλέπι. Σε δύο με τρία χρόνια, μεγάλοι αγωγοί θα επιτρέpουν στο ισραηλινό αέριο να φτάσει στην Τουρκία και την Ευρώπη σε σχήματα back-to-back ή hedging { Back-to-back: μια εταιρεία αγοράζει αέριο από έναν προμηθευτή και το πουλάει αμέσως σε άλλον πελάτη με αντίστοιχους όρους. Hedging είναι στρατηγική αντιστάθμισης κινδύνου}.
Για τους ισραηλινούς προμηθευτές, όπως η Chevron, αυτή είναι εξαιρετική ευκαιρία, καθώς οι τιμές στην Τουρκία και την Ευρώπη είναι υψηλότερες από ό,τι στο Ισραήλ ή την Ιορδανία. Εγχώρια, θα αύξανε τις ισραηλινές τιμές, αλλά γεωπολιτικά και οικονομικά ωφελεί την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Συρία και τους περιφερειακούς παίκτες.
ΤΑ ΝΕΑ: Άρα, αυτό θα έβαζε την ιδέα υποθαλάσσιας υποδομής από το Ισραήλ προς την Κύπρο και μετά προς την Ελλάδα στο περιθώριο.
Amit Mor: Ναι, το Ισραήλ δεσμεύεται σε ένα έργο εξαγωγής ύψους 35 δισ. δολαρίων προς την Αίγυπτο, με 130 BCM φυσικού αερίου. Δεν υπάρχει επιπλέον αέριο προς εξαγωγή για την Ελλάδα. Σε 15–20 χρόνια, το Ισραήλ θα εξαντλήσει τα αποθέματά του και θα χρειαστεί εισαγωγές. Εκτός εάν γίνουν νέες ανακαλύψεις: ο αγωγός EastMed που βασίζεται σε ισραηλινό αέριο δεν αποτελεί επί του παρόντος επιλογή. Θα μπορούσε να αναβιώσει μόνο με κυπριακό αέριο, και αυτό εξαρτάται από τη συναίνεση του Ερντογάν. Το ισραηλινό αέριο προορίζεται για την Αίγυπτο και την Ιορδανία, πιθανώς και τη Συρία. Η SOCAR του Αζερμπαϊτζάν παραμένει ενεργή, με μερίδια στο υπεράκτιο κοίτασμα Tamar στα ανοιχτά του Ισραήλ ενώ οι έρευνες συνεχίζονται.
ΤΑ ΝΕΑ: Η χρηματοδότηση είναι πρόκληση. Οι πολυμερείς τραπεζικοί θεσμοί στην Ευρώπη είναι λιγότερο πρόθυμοι να επενδύσουν σε υποδομές φυσικού αερίου. Πιστεύετε ότι υπάρχει επαρκής ρευστότητα ώστε να υλοποιηθούν τέτοια έργα;
Amit Mor: Η επέκταση είναι περίπου 150 χιλιόμετρα. Η χρηματοδότηση θα μπορούσε να προέλθει από τη SOCAR, την BOTAS, πιθανώς από Σαουδάραβες ή Καταριανούς επενδυτές. Η ανασυγκρότηση της Συρίας απαιτεί προμήθεια αερίου για τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το Κατάρ ήδη χρηματοδοτεί την προμήθεια αερίου στο Χαλέπι. Οι εγγυήσεις είναι απαραίτητες, αλλά με τη συμμετοχή του Κόλπου, το έργο είναι χρηματοδοτήσιμο.