«Η πανώλη αιτία της νεολιθικής παρακμής στη Βόρεια Ευρώπη» – Τι δείχνει νέα έρευνα που βασίζεται σε DNA που ελήφθη από ανθρώπινα οστά και δόντια σε αρχαίους τάφους στη Σκανδιναβία
Πριν από περίπου 5.000 χρόνια, ο πληθυσμός στη Βόρεια Ευρώπη κατέρρευσε, αποδεκατίζοντας τις αγροτικές κοινότητες της Λίθινης Εποχής σε όλη την περιοχή. Η αιτία αυτής της καταστροφής, που ονομάζεται νεολιθική παρακμή, έχει παραμείνει ως θέμα συζήτησης.
Νέα έρευνα που βασίζεται σε DNA που ελήφθη από ανθρώπινα οστά και δόντια σε αρχαίους τάφους στη Σκανδιναβία, επτά από μια περιοχή στη Σουηδία που ονομάζεται Falbygden, μια από την παράκτια Σουηδία κοντά στο Γκέτεμποργκ και μια από τη Δανία, υποδηλώνει ότι ασθένεια, συγκεκριμένα η πανώλη, μπορεί να προκάλεσε τη νεολιθική παρακμή.
Τα ανθρώπινα οστά προήλθαν από έναν τύπο μεγαλιθικού τάφου χτισμένου από γιγάντιες πέτρες, που ονομάζονται τάφοι διέλευσης. Μελετήθηκαν τα λείψανα 108 ατόμων, 62 άντρες, 45 γυναίκες και ένας απροσδιόριστος. Δεκαοκτώ από αυτούς, το 17%, είχαν μολυνθεί από πανώλη τη στιγμή του θανάτου.
Οι ερευνητές μπόρεσαν να χαρτογραφήσουν το γενεαλογικό δέντρο 38 ανθρώπων από το Falbygden σε έξι γενιές, που εκτείνονται σε περίπου 120 χρόνια. Δώδεκα από αυτούς, το 32%, είχαν μολυνθεί από πανώλη. Τα γονιδιωματικά ευρήματα έδειξαν ότι η κοινότητά τους είχε βιώσει τρία διακριτά κύματα μιας πρώιμης μορφής πανώλης.
Οι ερευνητές ανακατασκεύασαν πλήρη γονιδιώματα των διαφορετικών στελεχών του βακτηρίου Yersinia pestis που προκαλεί πανώλη που είναι υπεύθυνο για αυτά τα κύματα της ασθένειας.
Προσδιόρισαν ότι το τελευταίο μπορεί να ήταν πιο μολυσματικό από τα άλλα και εντόπισαν χαρακτηριστικά που υποδεικνύουν ότι η ασθένεια θα μπορούσε να είχε εξαπλωθεί από άτομο σε άτομο, προκαλώντας επιδημία.
«Μάθαμε ότι η νεολιθική πανώλη είναι πρόγονος όλων των μεταγενέστερων μορφών πανώλης», δήλωσε ο γενετιστής του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης Frederik Seersholm, επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα στο περιοδικό Nature.
Μια μεταγενέστερη μορφή αυτού του ίδιου παθογόνου προκάλεσε την πανώλη του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα μ.Χ. και τον Μαύρο Θάνατο του 14ου αιώνα που κατέστρεψε την Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Επειδή τα στελέχη που κυκλοφορούσαν κατά τη νεολιθική παρακμή ήταν πολύ προγενέστερες εκδοχές, η πανώλη μπορεί να παρήγαγε διαφορετικά συμπτώματα από αυτά που παρατηρήθηκαν στις επιδημίες χιλιετίες αργότερα.
Η μελέτη έδειξε ότι η πανώλη ήταν διαδεδομένη στην περιοχή που εξετάστηκε.
“Αυτός ο υψηλός επιπολασμός της πανώλης δείχνει ότι οι επιδημίες πανώλης έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη νεολιθική παρακμή σε αυτήν την περιοχή”, δήλωσε ο γενετιστής του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης Μάρτιν Σικόρα.
“Πράγματι, φαίνεται εύλογο ότι η πτώση που παρατηρήθηκε σε άλλα μέρη της Ευρώπης επηρεάστηκε επίσης κατά κάποιο τρόπο από την πανώλη. Έχουμε ήδη στοιχεία για πανώλη σε άλλες μεγαλιθικές τοποθεσίες σε διάφορα μέρη της Βόρειας Ευρώπης. Και βλέποντας πόσο διαδεδομένη ήταν στη Σκανδιναβία , θα περίμενα μια παρόμοια εικόνα να εμφανιστεί μόλις μελετήσουμε αυτούς τους άλλους μεγαλίθους με την ίδια ανάλυση», πρόσθεσε.
Η Νεολιθική, ή Νέα Εποχή του Λίθου, περιλάμβανε την υιοθέτηση της γεωργίας και της εξημέρωσης των ζώων αντί του τρόπου ζωής του περιπλανώμενου κυνηγού-τροφοσυλλέκτη. Η νεολιθική πτώση στη Βόρεια Ευρώπη σημειώθηκε περίπου από το 3300 π.Χ. έως το 2900 π.Χ. Μέχρι εκείνη την εποχή, πόλεις και εξελιγμένοι πολιτισμοί είχαν ήδη εμφανιστεί σε μέρη όπως η Αίγυπτος και η Μεσοποταμία.
Οι πληθυσμοί της Σκανδιναβίας και της Βορειοδυτικής Ευρώπης εξαφανίστηκαν τελικά εντελώς, για να αντικατασταθούν αργότερα από ανθρώπους γνωστούς ως Yamnaya που μετανάστευσαν από μια περιοχή στέπας που εκτείνεται σε περιοχές της σημερινής Ουκρανίας. Είναι οι πρόγονοι των σύγχρονων Βορειοευρωπαίων.
Τα στοιχεία του DNA πρόσφεραν επίσης μια εικόνα για την κοινωνική δυναμική αυτών των κοινοτήτων, δείχνοντας ότι οι άνδρες είχαν συχνά παιδιά με πολλές γυναίκες και ότι οι γυναίκες μεταφέρονταν από γειτονικές κοινότητες. Οι γυναίκες ήταν μάλλον μονογαμικές.
Πηγή: ΚΥΠΕ