Ερμαφρόδιτες φιγούρες απαντούν συχνά στο έργο του Ντα Βίντσι, με τις ερωτικά εντονότερες απεικονίσεις του να εμφανίζονται προς το τέλος της ζωής του (Αγιος Ιωάννης Βαπτιστής, Ενσαρκος Αγγελος). Στην πασίγνωστη τοιχογραφία του, τον «Μυστικό Δείπνο», δεν χρειάζεται διδακτορικό σπουδών φύλου για να διαπιστώσει ο «κάθε χριστιανός» πως ο Απόστολος Ιωάννης στα δεξιά του Ιησού, αν δεν είναι με σιγουριά γυναίκα, ε, σίγουρα δεν είναι άνδρας.
Το έργο δεν το παράγγειλε εκκλησιαστική Αρχή (με τον ηγούμενο της Santa Maria delle Grazie δεν τα πήγαινε καθόλου καλά ο Leonardo) αλλά ο δούκας του Μιλάνου Ludovico Sforza. Και το μήνυμα ήταν κυρίως πολιτικό, με τα τρία τεράστια οικόσημα της οικογένειας, την πραγματική Αγία Τριάδα του έργου, να δεσπόζουν πάνω από τον Δείπνο. Στο κέντρο, στην τιμητική θέση, τα αρχικά του δούκα και της συζύγου του Beatrice d’Este: αν υπάρχει κάποια αλήθεια στο ότι «η συνήθεια μας κάνει τυφλούς στα αριστουργήματα», στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται περί κυριολεξίας, σπάνια στις αποτυπώσεις του το έργο εμφανίζεται ολόκληρο. Μία από τις πλέον εντυπωσιακές επιδείξεις πλούτου και ισχύος στην ιστορία της τέχνης, που χρησιμοποιεί το τελευταίο δείπνο του Ιησού σαν διαφημιστική αρωγή και εμπεριέχει με κραυγαλέο τρόπο την παρωδία (φιγούρα του Ιωάννη), έχει περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο σαν «φωτογραφία εποχής», την οποία ουδείς επιτρέπεται να διακωμωδήσει.
Το γούστο είναι κάτι το υποκειμενικό, τουλάχιστον στη Δυτική Δημοκρατία. Καμία, εννοείται, προσπάθεια δεν γίνεται εκ μέρους μου να μεταλλάξουν γνώμη όσοι αισθάνθηκαν απέχθεια για την τελετή έναρξης των παρισινών Ολυμπιακών! Για αυτούς όμως που αισθάνθηκαν ως χριστιανοί πως προσβάλλεται η πίστη τους, δυο σχόλια.
Στη γαλλική τέχνη υπάρχει μια τεράστια παράδοση απεικόνισης του δωδεκάθεου με κεντρική φιγούρα τον Διόνυσο. Οταν ο Thomas Jolly, καλλιτεχνικός διευθυντής της παρισινής τελετής έναρξης, αναφέρει αυτό το προηγούμενο σαν πηγή έμπνευσης, καλό είναι να τον πιστέψουμε χωρίς να επιστρατεύουμε την ψυχαναλυτική αστυνομία για να μάθουμε αν, στο βάθος, δεν σκέφτηκε, λίγο, μια στάλα, και το άλλο. Απλά διότι για «το άλλο» (τη διακωμώδηση οποιασδήποτε θρησκείας), όταν κάποιος επιθυμεί να το διαπράξει στη Γαλλία όπου δεν υπάρχει αδίκημα βλασφημίας, δεν επιστρατεύει προσχήματα και προφυλάξεις. «Ιερό που στερείται χιούμορ είναι ύποπτο απάτης», έλεγε ο βαθιά καθολικός συγγραφέας Philippe Sollers. Και ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ που τον δέχτηκε σε ακρόαση δεν φάνηκε να τον υποχρέωσε να ορίσει τα όρια αυτού του χιούμορ.
Ο Διονύσης Ντερβίς-Μπουρνιάς είναι ελληνογάλλος μαέστρος, καλλιτεχνικός διευθυντής.