Η λεπτή κόκκινη γραμμή της ενημέρωσης

Η αντιπαράθεση με την περίπτωση της «πρόωρης» είδησης σχετικά με την ιστορική ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ και της δημοσιογράφου του Bloomberg μάς επαναφέρει στα βασικά στοιχεία της διεθνούς βιβλιογραφίας. Οι δημοσιογράφοι συχνά υποστηρίζουν ότι η αποστολή τους είναι να καταγράφουν και να αναμεταδίδουν «αυτό που συμβαίνει εκεί έξω». Μπορεί επίσης να ισχυριστούν ότι η αποστολή τους περιλαμβάνει την ερμηνεία των γεγονότων και το άνοιγμα ενός παραθύρου στον κόσμο.

Οι πληροφορίες που χρησιμοποιούν οι δημοσιογράφοι δεν εμφανίζονται από το πουθενά, πράγμα που σημαίνει ότι η εξέταση των πραγματικών πηγών τους είναι σημαντική. Μελέτες έχουν δείξει ότι η σχέση μεταξύ των δημοσιογράφων και των πηγών τους δεν είναι απαραίτητα σχέση σύγκρουσης ή δύο εντελώς αυτόνομων κοινωνικών σφαιρών, όπως συχνά υποτίθεται. Αντίθετα, μπορεί να μοιάζει με μια πράξη εξισορρόπησης, βασισμένη στην αμοιβαία σχέση μεταξύ των πηγών και των δημοσιογράφων.

Εχει επίσης διαπιστωθεί σύγκλιση μεταξύ των δημοσιογραφικών οργανισμών, των δημοσιογράφων και των πηγών, σε βαθμό που «είναι καλύτερο να θεωρούνται ο ένας ως μέρος του άλλου» ή ως «σχέση αλληλεξάρτησης». Θα μπορούσε μάλιστα να υποστηριχθεί ότι «οι δημοσιογράφοι χειραγωγούν τις πηγές και οι πηγές χειραγωγούν τους δημοσιογράφους». Ωστόσο, σε αυτή την τριγωνική σχέση, είναι αφελές να υποστηριχτεί ότι η δύναμη των δημοσιογράφων είναι απεριόριστη. Στην πράξη, τον πρώτο λόγο σε αυτή τη σχέση έχουν οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί και οι πηγές, είτε αυτές είναι επίσημες ή ανεπίσημες, ελίτ ή έγκυρες πηγές, ακόμη και στην περίπτωση των ψηφιακών μέσων ενημέρωσης. Και δεν πρέπει να λησμονούμε, όπως πολλές μελέτες καταδεικνύουν, ότι οι ειδήσεις διαμορφώνονται κυρίως από τα πλαίσια στα οποία οι «γραφειοκρατικά οργανωμένοι οργανισμοί» παρουσιάζουν και πακετάρουν τα γεγονότα για τους δημοσιογράφους.

Αν και το ήθος στην πράξη δεν διδάσκεται, υπό το πρίσμα αυτό, είναι απορίας άξιο αν σε μια τέτοια περίπτωση το βάρος της ευθύνης της δημοσίευσης βαραίνει τον δημοσιογράφο και όχι το μέσο που δημοσιεύει μια είδηση που έχει τεθεί σε χρονικό περιορισμό ενώ τα άλλα μέσα ενημέρωσης είχαν σεβαστεί το αποκαλούμενο «εμπάργκο».

Ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος είναι καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.