Πριν εμφανισθεί ο «υπερτουρισμός» υπήρχε, σε κάποιες περιοχές της γης, ο «υπερπληθυσμός». Για παράδειγμα το Χονγκ Κονγκ και το Μανχάταν. Τι είναι ο «υπερτουρισμός»; Η μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων σε περιορισμένο τόπο και σε περιορισμένο χρόνο. Ο τουρισμός στην Ελλάδα καταλαμβάνει το 10% – 15% της έκτασής της. Ας σκεφτούμε τον ίδιο ή και τον διπλάσιο κόσμο, να διαχέεται σε μια διπλάσια ή και τριπλάσια έκταση, στον διπλάσιο ή τριπλάσιο χρόνο. Μια μορφή θεραπείας σε σχέση με τον «υπερτουρισμό», θα ήταν να διαχύσουμε τους ανθρώπους σε περισσότερους χρόνους και σε διαφορετικά μεταξύ τους χρονικά διαστήματα. Μη φανταστούμε πως η καταπολέμηση του υπερτουρισμού είναι μια αντικοινωνική και αντιοικονομική δραστηριότητα, αντικοινωνική και αντιοικονομική τόσο σε σχέση με την προσφορά όσο και με τη ζήτηση. Η δυνατότητα διακοπών για όλο και μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, η δυνατότητα μετάβασης σε όλο και πιο μακρινούς προορισμούς, επιδεινώνουν το πρόβλημα του υπερτουρισμού. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις συνθήκες αυτόματα σχεδόν προκύπτουν ως πιο αποτελεσματικές ή μάλλον ως λιγότερες απαγορευτικές κάποιες λύσεις. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αθήνα. Αν τα τουριστικά ενδιαφέροντά της δεν ήταν συγκεντρωμένα στο ιστορικό της κέντρο και ένα νέο μουσείο πήγαινε στην Ακαδημία Πλάτωνος ή στον Ελαιώνα, θα δημιουργούνταν ένας ακόμη πόλος, εξίσου τουριστικός, σε σχέση με τον υπάρχοντα. Χρειαζόμαστε όμως έναν συνδυασμό κινήτρων και διάχυσης, αλλά μιας διάχυσης μέσα στον υφιστάμενο ιστό και όχι εις βάρος της αγροτικής γης και του περιβάλλοντος τοπίου. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, ο ορεινός όγκος της Ελλάδας να γίνει μια σειρά τουριστικών προορισμών, επιλύοντας σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα του υπερτουρισμού.
Την απάντηση σε σχέση με το ποια είναι η προτεραιότητα προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τον υπερτουρισμό την έχουμε αν σκεφτούμε ποιος είναι σήμερα ο τουρισμός. Ουσιαστικά είναι η πρόσβαση σε εμπειρίες. Δεν είναι η απόλαυση του τοπίου ή της θάλασσας, δεν είναι αυτή καθεαυτή η επίσκεψη των αρχαιολογικών χώρων. Ο τουρίστας σήμερα δεν είναι περιηγητής. Είναι αυτός που αναζητάει εμπειρίες, αυτός που ακόμη και η επίσκεψη στα πολιτιστικού ενδιαφέροντος σημεία σημαίνει αναζήτηση της εμπειρίας. Στο Σούνιο δεν θα πάει το μεσημέρι, δεν θα πάει το πρωί, θα πάει την ώρα του ηλιοβασιλέματος. Αυτό που μετράει πλέον είναι η εμπειρία ενός φυσικού γεγονότος σε έναν συγκεκριμένο τόπο. Αν λοιπόν αλλάξει ο τρόπος παραγωγής εμπειριών έχουμε σαφώς μια δυνατότητα αντιμετώπισης του υπερτουρισμού. Επειδή λοιπόν ο σκοπός είναι η αναζήτηση εμπειριών, αυτό που εύκολα μπορεί να παρασχεθεί είναι πλέον οι κατασκευασμένες, οι τεχνητές εμπειρίες. Οχι οι πρωτογενείς, αυθεντικές εμπειρίες, αλλά μια σειρά εμπειριών που παράγονται προς κατανάλωση, προς πώληση. Επομένως δεν προϋποθέτουν συγκεκριμένους χώρους ή συγκεκριμένο χρόνο προκειμένου να αποχτηθούν. Επειδή όμως έρχεται κάποια στιγμή που οι αποδέκτες των κατασκευασμένων, τεχνητών εμπειριών αναγνωρίζουν την πλαστότητα τους, έχουμε ως αποτέλεσμα να εγκαταλείπονται οι υπερκορεσμένοι τουριστικά χώροι με ολοφάνερα τα ευεργετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του υπερτουρισμού.
Ο Γιώργος Πανέτσος είναι αρχιτέκτονας