Οι σημερινοί αντιήρωες

Η ιδέα του 19ου αιώνα ότι κάποιοι σπουδαίοι άνδρες – εξαιρετικά ταλαντούχα, θαρραλέα, χαρισματικά άτομα – κατευθύνουν και αλλάζουν την πορεία της ιστορίας με την καθαρή δύναμη της ιδιοφυΐας και της προσωπικότητάς τους είναι δύσκολο να αποτιναχθεί.

Ο σκωτσέζος φιλόσοφος Τόμας Καρλάιλ θεωρούσε προσωπικότητες όπως ο Αριστοτέλης, ο Ιούλιος Καίσαρας, ο Ναπολέων, ο Μαρτίνος Λούθηρος και ο προφήτης Μωάμεθ ως ξεχωριστούς ήρωες της εποχής τους που άλλαξαν ριζικά και μόνιμα τον κόσμο γύρω τους. Η μάζα της ανθρωπότητας, πίστευε, μπορούσε απλώς να παρακολουθεί, να θαυμάζει και να ακολουθεί ταπεινά αυτούς τους διαμορφωτές της «οικουμενικής ιστορίας».

Πρόκειται για μια ανόητη ιδέα, πραγματικά, αλλά σαγηνευτική και μακρόβια. Υπάρχουν ακόμη άνδρες – είναι κυρίως άνδρες – που πιστεύουν πραγματικά ότι έχουν βγει από ένα ηρωικό καλούπι, ότι έχουν μια ειδική αποστολή, ένα κάλεσμα ή ένα ιερό καθήκον να ηγηθούν και να δράσουν ως σωτήρες λαών και εθνών. Νομίζουν ότι γνωρίζουν καλύτερα, ότι έχουν μοναδική διορατικότητα. Είναι αρκετά αδίστακτοι και αλαζόνες ώστε να επιβάλλουν τις απόψεις τους σε όλους.

Μόνο που στη σύγχρονη εποχή, τέτοιοι «σπουδαίοι» άνδρες συνήθως δεν είναι καθόλου ήρωες, όπως εννοείται συνήθως η λέξη, αλλά αντιήρωες ή, ακριβέστερα, αχρείοι. Οπως οι λίγοι και εκλεκτοί του Καρλάιλ, έχουν σημαντική εξουσία. Αλλά σε αντίθεση με εκείνους, τη χρησιμοποιούν απερίσκεπτα, εγωιστικά και καταστροφικά, απευθυνόμενοι στα χειρότερα ένστικτα, τις προκαταλήψεις και τους φόβους των ανθρώπων. Οι μεγαλύτεροι αντιηρωικοί αχρείοι του 20ού αιώνα ήταν μαζικοί δολοφόνοι: Ο Χίτλερ, ο Στάλιν και ο Μάο.

Σήμερα, τρεις σύγχρονοι αντιήρωες ασκούν παγκόσμια επιρροή που αλλάζει την ιστορία. Οι μεσσιανικές τους απόψεις, τα τεράστια εγώ τους, η περιφρόνηση της αλήθειας, η ψυχρή απανθρωπιά τους, τους κάνουν να ξεχωρίζουν. Να κάνουν ένα βήμα μπροστά ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο Ντόναλντ Τραμπ – οι τρεις μάγοι ενός καταραμένου, δυστυχισμένου, πολεμοχαρούς κόσμου.

Οι σημερινοί αντιήρωες, οι αρρωστημένες παρωδίες των «μεγάλων ανδρών», υπονομεύουν αντί να ενισχύουν τις οικουμενικές αξίες. Και οι τρεις ενθαρρύνουν υπερεθνικιστές μιμητές, δημιουργώντας τοξικές μίνι-βερσιόν τους σε όλο τον κόσμο. Ο Πούτιν επιβιώνει, τελικά, κουνώντας πυρηνικούς πυραύλους στα μούτρα του Τζο Μπάιντεν. Ο Νετανιάχου εργαλειοποιεί τον αντισημιτισμό. Ο Τραμπ παραλίγο να μην επιβιώσει από τη δική του δολοφονία, αλλά «σώθηκε από τον Θεό».

Πώς μπορούν να σταματήσουν τέτοιοι άνθρωποι; Και οι τρεις αντιήρωες υποστηρίζουν μεγάλα εθνικά οράματα. Ο Πούτιν θέλει να αναβιώσει τη σοβιετική αυτοκρατορία. Ο Νετανιάχου επιδιώκει ένα διευρυμένο Ισραήλ που θα ελέγχει όλη την ιστορική Παλαιστίνη – και μια αποφασιστική νίκη στη διαμάχη του εβραϊκού κράτους με το Ιράν. Ο Τραμπ θέλει να ξανακάνει την Αμερική σπουδαία, εις βάρος όλων των άλλων.

Αυτές οι επικίνδυνες ψευδαισθήσεις της αποστολής, της εντολής και του ευγενούς σκοπού, με επίκεντρο τον εαυτό, δεν επιδέχονται διαπραγμάτευση. Δεν υπάρχει συμβιβασμός με τους μονομανείς. Μόνο η εξορία, η φυλακή ή ο θάνατος θα φιμώσουν αυτούς τους ανθρώπους. Το τέλος τους δεν θα είναι καλό.