Στο νεότευκτο φιλμ «Justicia Artificial» του Σιμόν Κασάλ κυριαρχεί η φανταστική (;) προσέγγιση για το πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στη Δικαιοσύνη. Η ταινία εξερευνά τι θα μπορούσε να συμβεί εάν οι δικαστές αντικαθίσταντο από μηχανές. Με την ΑΙ να καλπάζει, έχει ήδη ανοίξει ο διάλογος γύρω από την αξιοπιστία και την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης σε σημαντικούς θεσμούς όπως το δικαστικό σύστημα.
Μπορεί όμως να γίνει πραγματικότητα η Τεχνητή Δικαιοσύνη; Ποιες οι προϋποθέσεις, οι κίνδυνοι και πόσο κοντινό σε μας είναι αυτό το μέλλον;
Οι προκλήσεις, η ηθική και η συνεργασία ΑΙ – ανθρώπου είναι το αντικείμενο της ταινίας που έχει προκαλέσει debate σε όλο τον ισπανόφωνο κόσμο. Φαίνεται ότι η πιθανότητα είναι σοβαρή.
Οι δημιουργοί της τονίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει αμεροληψία, καθώς στερείται προκαταλήψεων, ωστόσο ο σκηνοθέτης αναδεικνύει την έλλειψη ευαισθησίας και ανθρώπινης προσαρμοστικότητας, κάτι που διαθέτουν οι άνθρωποι δικαστές. Στην κόντρα που έχει προκύψει ο απλός κόσμος συμφωνεί με τον Κασάλ. Βασικό δόγμα τους ότι η Δικαιοσύνη συχνά προσαρμόζεται στις κοινωνικές αλλαγές, κάτι που οι αλγόριθμοι δεν μπορούν να κάνουν, αφού βασίζονται σε δεδομένα και όχι σε κοινωνικές διεκδικήσεις.
Στην ταινία το κράτος αποφασίζει να οργανώσει δημοψήφισμα για να δοθεί στις μηχανές η δυνατότητα να λαμβάνουν δικαστικές αποφάσεις. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: αν οι μηχανές αναλαμβάνουν τον ρόλο των δικαστών, ποιος ελέγχει την τεχνολογία αυτή και τα συμφέροντα που μπορεί να βρίσκονται πίσω από τη χρήση της; Το κοινό έχει ήδη προβληματιστεί. Παρόλο που η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο, η αντικατάσταση ανθρώπων σε θέσεις δικαστικής εξουσίας φέρει πολλές προκλήσεις. Η AI μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση των διαδικασιών, αλλά η πλήρης αντικατάσταση των δικαστών φαίνεται προς το παρόν ανέφικτη (;), καθώς η Δικαιοσύνη συχνά απαιτεί ηθική κρίση, ευαισθησία και κατανόηση της κοινωνίας, κάτι που οι μηχανές δεν μπορούν να αντιληφθούν πλήρως.
Για να φτάσει η AI σε τέτοιο επίπεδο θα πρέπει να ξεπεράσει πολλές τεχνολογικές και ηθικές προκλήσεις.
Παρά τις εξελίξεις στη μηχανική μάθηση και την επεξεργασία φυσικής γλώσσας, η AI δεν διαθέτει συνειδητότητα. Μπορεί να επεξεργάζεται δεδομένα και να εκτελεί σύνθετες αναλύσεις, αλλά δεν κατανοεί τις κοινωνικές, ηθικές ή συναισθηματικές πτυχές μιας υπόθεσης με τον τρόπο που το κάνει ένας άνθρωπος. Για να δημιουργηθεί μια μηχανή που θα μπορεί να αποδίδει δικαιοσύνη με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι άνθρωποι, θα χρειαζόταν να αναπτυχθούν συστήματα με κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας και ευαισθησίες. Η βασική υπόσχεση της AI είναι η αμεροληψία. Ωστόσο, τα συστήματά της εκπαιδεύονται πάνω σε δεδομένα τα οποία μπορεί να περιέχουν προκαταλήψεις. Ετσι, αν η AI εκπαιδευτεί με βάση δεδομένα από ένα σύστημα που ήδη παρουσιάζει ανισότητες (όπως φυλετικές ή κοινωνικές διακρίσεις), τότε αυτές οι προκαταλήψεις θα μεταφερθούν και στις αποφάσεις της. Ενα άλλο ζήτημα είναι η διαφάνεια. Οι αλγόριθμοι της AI είναι συχνά δύσκολο να εξηγηθούν.
Σε μια δικαστική απόφαση η διαφάνεια και η δυνατότητα αιτιολόγησης είναι ζωτικής σημασίας.
Επίσης, η μηχανή θα πρέπει να κατανοεί και να επεξεργάζεται φυσική γλώσσα (NLP), να αναλύει στοιχεία και να κατανοεί νομικές προδιαγραφές.
Οι αλγόριθμοι θα πρέπει να περιλαμβάνουν ηθικές κατευθυντήριες γραμμές και να μπορούν να προσαρμόζονται σε αλλαγές στην κοινωνική ηθική.
Για την ώρα, φαίνεται πιθανότερο ότι η AI θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο που θα βοηθά τους δικαστές να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις.
Η πρόοδος στην τεχνολογία είναι εντυπωσιακή, αλλά οι κοινωνικές, ηθικές και τεχνικές προκλήσεις καθιστούν δύσκολη την υλοποίηση μιας τέτοιας πραγματικότητας. Εκτός κι αν οι άνθρωποι ψηφίσουν «ναι» σε ένα παρόμοιο δημοψήφισμα…