Απίστευτο κι όμως αληθινό. Υπήρξε ένα κάποτε που, στη χώρα μας, η 14η Φεβρουαρίου ήταν, απλά, η 14η Φεβρουαρίου. Ούτε Αγιοι Βαλεντίνοι ούτε γιορτές ερωτευμένων ούτε λουλούδια ούτε καρδιές ούτε αρκουδάκια. Αυτά τα μάθαμε όταν άρχισε να ανεβαίνει το βιοτικό μας επίπεδο, να ανοίγουμε το παράθυρό μας και να έχουμε θέα στην Ευρώπη. Βέβαια, υπήρχε και ένα άλλο κάποτε που οι Αθηναίοι δεν στόλιζαν χριστουγεννιάτικα δέντρα. Ηταν βαυαρικό έθιμο που άργησε να ενταχθεί στην ελληνική κουλτούρα (ο Τίτος Πατρίκιος διηγείται πως, τη δεκαετία του 1930, μαζεύονταν οι πιτσιρικάδες της γειτονιάς έξω από το σπίτι ενός βιομηχάνου για να δουν, από το παράθυρο, το στολισμένο και φωταγωγημένο δέντρο).
Σήμερα, στολίζουμε δέντρα μαύρα, ανάποδα, κρυστάλλινα (μια καινούργια τάση είναι στολισμός με προτζέκτορα), ενώ η 14η Φεβρουαρίου έχει γίνει κάτι σαν εθνική γιορτή. Θέλω να πω ότι οι εορτασμοί, με οιοδήποτε πρόσημο, έχουν να κάνουν με την ευμάρεια, έστω και σχετική, μιας κοινωνίας. Καταναλωτικές είναι όλες οι γιορτές, μη γελιόμαστε. Ακόμη και τα παλιά χρόνια, ακόμη και στα χωριά μας, τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα είχαν στο «τελετουργικό» τους ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια για το παιδί, ένα πιο πλούσιο τραπέζι.
Τα τελευταία χρόνια, τέτοιες μέρες, αρχίζουν οι γκρίνιες για τον νεόφερτο στην Ελλάδα εορτασμό του Χάλοουιν. Επειδή μεγάλα σουπερμάρκετ στήνουν ειδικά τμήματα με φαγώσιμα και αξεσουάρ για το «All Hallows Evening» (σημαίνει «το βράδυ των Αγίων Πάντων» και από τη σύντμηση της φράσης προέκυψε η λέξη), τα καταστήματα παιχνιδιών έχουν φορτώσει με σχετικές στολές αφού πρόκειται και για μια ευκαιρία για μασκάρεμα, οι νεαρές κόρες των φίλων μου μού δείχνουν στο κινητό τους σέλφι από περσινά ή προπέρσινα Χάλοουιν πάρτι, στο κινητό μου έρχονται «ενημερώσεις» για συνταγές με κολοκύθα, τα μικρανίψια μου έχουν εμπεδώσει πλέον το «trick or treat» κι εγώ αγόρασα προχθές ένα αρωματικό κερί με σχήμα και μυρωδιά κολοκύθας, έτσι για το καλό. Και στου Ψυρή, ένα δρομάκι έχει «ντυθεί» στα μαύρα και τα πορτοκαλί. Εν τω μεταξύ, στην πραγματική ζωή ή τη διαδικτυακή, είναι και αυτοί που φωνάζουν «Είχατε και στο χωριό σας Χάλοουιν;».
Οχι, δεν είχαμε στο χωριό μας Χάλοουιν. Επίσης, στα χωριά μας, παλαιότερα, δεν είχαν και ρεβεγιόν Χριστουγέννων διότι πήγαιναν αξημέρωτα στην εκκλησία. Και ακόμη παλαιότερα δεν είχαν ηλεκτρισμό και τρεχούμενο νερό. Ε, και; Τα μάθαμε κι αυτά όπως και άλλα. Και ναι, μπορεί να μην κρεμάμε σημαίες στο μπαλκόνι την 28η Οκτωβρίου (που «συνορεύει» με το Χάλοουιν), αλλά και αυτή την επέτειο γιορτάζουμε έστω και ως ευκαιρία για απόδραση. Γιορτή δεν είναι και μια εκδρομή; Πώς θα έπρεπε δηλαδή να γιορτάζουμε; Να κάνουμε παρέλαση στα μπαλκόνια μας, να μαντιλοδεθούμε και να τραγουδάμε Βέμπο;
«Βίοι ανεόρταστοι»
και τα λοιπά
Οι γιορτές είναι γιορτές. Χωρίς αναγωγές. Δεν είναι ευκαιρίες για μνήμη και περισυλλογή που, υποτίθεται τουλάχιστον, αναφέρονται σε αξίες οι οποίες θα πρέπει να μας συνοδεύουν όλον τον χρόνο. Οι γιορτές είναι απαραίτητες και όχι επειδή ο Δημόκριτος είχε πει εκείνο το περίφημο «Βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόκευτος» («Ζωή χωρίς γιορτή είναι σαν μεγάλη πορεία χωρίς πανδοχείο»). Αποτελούν κάτι σαν ραντεβού στον χρόνο μεταξύ αγνώστων, καλλιεργούν την αίσθηση της συμμετοχής, είναι ρωγμές στην καθημερινότητα απ’ όπου περνάει ένας ζωογόνος αέρας που, τελικά, κάνει πιο στέρεο το «οικοδόμημα». Ο λόγος της γιορτής είναι μόνο η αφορμή.
Γι’ αυτό και δεν έχει καμία σημασία αν είχαμε Χάλοουιν και στο χωριό μας. Οπως βλέπουμε ξένες ταινίες ή ακούμε ξένα τραγούδια, γιορτάζουμε και «ξένες» γιορτές. Οπως συμβαίνει και το αντίθετο. Να προσαρμόζουμε στοιχεία εξ αλλοδαπής στα δικά μας ήθη. Θα ξεχάσω εγώ το «Mac Σαρακοστή»; Και έχει τύχει να δω να γιορτάζουν στο Νεπάλ τον Αγιο Βαλεντίνο και σε μια πόλη της Ινδονησίας τα Χριστούγεννα. Και οι άνθρωποι, εκείνη την ημέρα, έμοιαζαν πιο χαρούμενοι. Αυτό δεν φτάνει;