Γνωστός στους υποστηρικτές του ως Χότζα Εφέντης, ή σεβαστός δάσκαλος, ο Γκιουλέν γεννήθηκε σε ένα χωριό στην ανατολική τουρκική επαρχία Ερζερούμ το 1941. Ο πατέρας του ήταν ιμάμης και η μητέρα του δίδασκε το Κοράνι, έτσι μελέτησε και ο ίδιος το ιερό βιβλίο του Ισλάμ από μικρή ηλικία. Το 1959, ο Φετουλάχ Γκιουλέν διορίστηκε ιμάμης του τζαμιού στην Αδριανούπολη και έγινε γνωστός ως ιεροκήρυκας τη δεκαετία του 1960 στη δυτική επαρχία της Σμύρνης, όπου ίδρυσε φοιτητικές εστίες και πήγαινε σε τεϊοποτεία για να κηρύξει. Αυτή ήταν η αρχή της δημιουργίας ενός άτυπου δικτύου που θα εξαπλωνόταν τις επόμενες δεκαετίες πολύ πέρα από τα σύνορα της Τουρκίας, στις τουρκόφωνες δημοκρατίες της κεντρικής Ασίας, σε χώρες των Βαλκανίων, της Αφρικής και της Δύσης μέσω ενός δικτύου σχολείων.
Οπως περιέγραψε ο ίδιος, το 1981 σταμάτησε να κηρύσσει το Κοράνι και η εστίασή του μετατοπίστηκε από τις θρησκευτικές στις κοινωνικές δραστηριότητες, πολλές από τις οποίες αφορούσαν την έναρξη νέων επιχειρήσεων, ιδιαίτερα μέσων ενημέρωσης και εκπαιδευτικών έργων – τομείς που εκείνη την εποχή έκαναν άνοιγμα στην ιδιωτικοποίηση. Η επιρροή του Γκιουλέν στην κοινωνία των πολιτών αυξανόταν σταθερά κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1980 και του 1990 – όπως και οι ακόλουθοί του: Πολλοί από αυτούς φέρεται ότι αισθάνονται ένα προσωπικό χρέος στον ιμάμη και το εκδηλώνουν με κάθε ευκαιρία.