Τα αποκαλυπτικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τις ανισότητες που επικρατούν στο συνταξιοδοτικό σύστημα και τις επιπτώσεις τους στην οικονομία, δίνουν παράλληλα και μια γεύση για τις διαγενεακές ανισότητες που ελάχιστα συζητάμε. Να δούμε καταρχάς τι λένε οι αριθμοί. Σύμφωνα με τη Στατιστική Αρχή, το 65,8% των ατόμων ηλικίας 50-74 ετών δεν λαμβάνει καμία σύνταξη, ενώ το 31,2% λαμβάνει σύνταξη γήρατος. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού παραμένει στην αγορά εργασίας, χωρίς να έχει εξασφαλίσει συνταξιοδοτικές παροχές. Το 1,8% των συνταξιούχων εξακολουθεί να εργάζεται.
Η λήψη μειωμένης σύνταξης αφορά το 11,6% των ατόμων ηλικίας 50-74 ετών, με μεγάλες διαφορές ανά φύλο. Το 5,6% των ανδρών με κατώτερη εκπαίδευση έλαβε μειωμένη σύνταξη, ενώ το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 22,8% για τις γυναίκες με μέση εκπαίδευση, διαφορά που δείχνει ότι οι κοινωνικές διακρίσεις στη βάση του φύλου αγγίζουν και τις αιτίες λήψης συνταξιοδοτικών αποφάσεων. Από τα άτομα που συνεχίζουν να εργάζονται ή επιστρέφουν στην αγορά εργασίας μετά τη λήψη σύνταξης, μόνο το 32,9% το κάνει για οικονομικούς λόγους, ενώ το 14% δηλώνει ότι η εργασία είναι οικονομικά συμφέρουσα. Το 25,8% παραμένει στην εργασία επειδή την αγαπά, ενώ το 5,6% αναφέρει την ανάγκη να παραμείνει κοινωνικά ενεργό. Ενα επιπλέον 13,3% δηλώνει ότι παραμένει στην εργασία λόγω του/της συζύγου που εξακολουθεί να εργάζεται.
Δύο τρόποι υπάρχουν για να διαβάσει κανείς τα συμπεράσματα. Ο ένας είναι να χαρεί για τους «ανθεκτικούς έλληνες boomers». Ο δεύτερος είναι να προβληματιστεί για το πόσο περιορίζονται οι νέοι στην αγορά εργασίας. Η ανανέωση του εργατικού δυναμικού καθυστερεί (με συνέπειες στην καινοτομία και τη δυναμική ανάπτυξης) ενώ η απασχόληση των μεγαλύτερων ηλικιών συχνά συνοδεύεται από υψηλότερους μισθούς, γεγονός που εμποδίζει τις επιχειρήσεις να προσλάβουν νεότερους ή να επενδύσουν στα ταλέντα τους. Ενώ κι η παραμονή στην εργασία για οικονομικούς λόγους υπογραμμίζει την ανεπαρκή κάλυψη από το συνταξιοδοτικό σύστημα, κάτι που επίσης, τελικά, επιβαρύνει τους νέους, καθώς αυτοί αναγκάζονται να ανταγωνίζονται με τους πιο έμπειρους για τις ίδιες θέσεις εργασίας. Καλά, λοιπόν, τα ευχολόγια για το brain drain, αλλά καλύτερο να δει κανείς γιατί στο εξωτερικό οι νεότεροι προοδεύουν σε θέσεις που εδώ ακόμη αντιμετωπίζουμε με τη λογική «επετηρίδας».