Το αίμα που χύθηκε εκλύει μίσος και χάος ανάμεσα στους εχθρούς. Κι αυτό φέρνει κι άλλο αίμα. Στο διηνεκές. Ομως στα ανθρώπινα, δηλαδή σε αυτά που εξαρτώνται από τη δράση των ανθρώπων, τίποτε δεν είναι «μοιραίο». Διότι μπορεί πάντοτε να συμβεί και το αντίστροφο: να αποκλειστεί η συνέχιση της αιματοχυσίας, ώστε το αίμα που έχει χυθεί να ενώσει τους παλιούς εχθρούς. Αρκεί οι πρωταγωνιστές ή και οι επόμενοι, να το σεβαστούν. Κάτι που θέτοντας τέλος σε αυτή τη μορφή της ανθρώπινης τρέλας δημιουργεί μια νέα αρχή, εκεί που κάθε αρχή φαινόταν αδύνατη.
Και η ιστορία μάς προσφέρει σύγχρονη απόδειξη ότι αυτό είναι απολύτως ρεαλιστικό. Είναι το «θαύμα» που ζούμε σήμερα στην Ευρώπη ανάμεσα σε πρώην εχθρούς. Οι οποίοι, μετά από ποτάμια αίματος και εκατομμύρια νεκρούς που προκάλεσαν οι πιο φονικοί πόλεμοι της Ιστορίας, προχώρησαν – για τις μεταξύ τους σχέσεις – μέχρι και στην εθελοντική κατάργηση των συνόρων!
Και το θαύμα αυτό δεν ήταν ούτε ευεργεσία της «Θείας Πρόνοιας» ούτε προϊόν των «νόμων της Ιστορίας». Είναι μια ταπεινή και ταυτόχρονα μεγαλειώδης ανθρώπινη δημιουργία. Η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι βρέθηκαν φωτισμένοι άνθρωποι που σε μία εκδήλωση ύψιστου σεβασμού στο αίμα όλων των πλευρών που πότισε την Ευρώπη, αποφάσισαν ότι στο εξής αυτό θα γίνει κοινό, για να ενώνει τους ευρωπαϊκούς λαούς. Κάτι που επέτρεψε την ανάδυση ενός νέου κόσμου ανάμεσά τους.
Μια πορεία που δεν ήταν καθόλου υποχρεωτική. Αντίθετα, αν η διαχείριση της μνήμης είχε πέσει στα χέρια ανθρώπων που δεν θα σέβονταν τους νεκρούς της Ιστορίας, η επανάληψη της ανθρώπινης τρέλας με την αλληλοσφαγή, θα ήταν πάντα ένα ισχυρό ενδεχόμενο. Είναι το ενδεχόμενο που αντιμετωπίζουν διαχρονικά, ως γείτονες, η Ελλάδα και η Τουρκία. Αφού και η ίδια τους η ύπαρξη και ταυτότητα έχουν τις ρίζες τους στους νεκρούς τους από τις μεταξύ τους συγκρούσεις.
Κάτι που γεννά το Μεγάλο Δίλημμα: Να ακούσουν τους εκατέρωθεν νοσταλγούς του μίσους που καταγγέλλουν σαν «εθνική μειοδοσία» ακόμα και τη διαπραγμάτευση ή να ακολουθήσουν το συναρπαστικό παράδειγμα της Ενωμένης Ευρώπης, που μας δείχνει ότι οι «συνθήκες» ανάμεσα στους λαούς παράγουν θαύματα; Οπως την αμοιβαία απελευθέρωση των λαών από το παρελθόν τους και την ανάδυση ενός Νέου Κόσμου ανάμεσά τους, που παίρνει τη θέση του χάους και της ερήμου.
Την απάντηση στο δίλημμα για την οφειλόμενη στάση και των δύο λαών απέναντι στους εκατέρωθεν «τοκογλύφους του αίματος» την έδωσε με τον δικό του δωρικό τρόπο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο έλληνας πολιτικός που ενσάρκωνε την έννοια της – κατά Αριστοτέλη – πολιτικής αρετής: τη Φρόνηση. Ο οποίος, με την «αυθεντία» του ιδρυτή της Ελληνικής Δημοκρατίας, όταν, ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, βρέθηκε μπροστά σε παρόμοια απόπειρα «εμπορίου πατριωτισμού», πέταξε έξω από το γραφείο του τον «έμπορο», κι ας ήταν και υπουργός Εξωτερικών…
Ο Κώστας Κούρκουλος είναι δικηγόρος