Η woke ατζέντα έχει να κάνει με την πραγματική ζωή. Δεν είναι αλλού η πραγματική ζωή και αλλού η woke ατζέντα. Είναι το αποτέλεσμα της ευαισθητοποίησης μιας δημοκρατικής κοινωνίας απέναντι στις κοινωνικές αδικίες που δεν οφείλονται μόνον στην τάξη, αλλά και στο φύλο, στο χρώμα, στον σεξουαλικό προσανατολισμό, στη θρησκεία, στον πολιτισμό, στη χώρα προέλευσης, στην ηλικία, στη σωματική κατάσταση, κ.λπ. Αυτές είναι οι μειονότητες – πλειονότητες κυριολεκτικά – στις οποίες αναφέρεται, δηλαδή οι κοινωνικές ομάδες που ανεξάρτητα από τον αριθμό τους περνούν τη ζωή τους ως μειονότητες και κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις όπως υπονοεί ο αντίλογος.
Η woke ατζέντα αφορά στην επαγρύπνηση που οφείλει μια δημοκρατική κοινωνία στους πολίτες που για οποιοδήποτε λόγο υφίστανται διακρίσεις με ό,τι αυτό σημαίνει για την καθημερινότητά τους από τη συστηματική της υποβάθμιση έως και την ίδια τους τη ζωή. Ζούμε και στη χώρα μας όπως και σε πολλές άλλες χώρες τις γυναικοκτονίες ως ένα συστηματικό φαινόμενο στην αλυσίδα της έμφυλης βίας που αφορά κυρίως τις γυναίκες και τα κορίτσια. Μακάρι να είχαμε και εδώ αναπτυγμένη μια κουλτούρα επαγρύπνησης για τις γυναίκες που κινδυνεύει η ζωή τους ή για τους μετανάστες και άστεγους που κακοποιούνται σε αστυνομικά τμήματα ή για τους πολίτες με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό από τον κυρίαρχο των οποίων απειλείται η ίδια τους η ζωή.
Δεν είναι τυχαίο που η κουλτούρα αυτή αναπτύχθηκε κυρίως στις ΗΠΑ, αρχικά από μαύρους Αμερικανούς ως απάντηση στις ρατσιστικές αντιλήψεις που εμπόδιζαν την ισότιμη ένταξή τους στην αμερικανική κοινωνία. Ηταν η συνέχεια των προσπαθειών της δεκαετίας του 1960 ενάντια στον ρατσισμό τόσο από τη μεριά του κινήματος των μαύρων όσο και από τις προσπάθειες φωτισμένων ηγετών του Δημοκρατικού Κόμματος, όπως ήταν οι Κένεντι. Ανθησε με το κίνημα Black Lives Matter μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από την αστυνομία το 2020 και κάνει μέχρι σήμερα σημαντικές παρεμβάσεις στα εκπαιδευτικά ιδρύματα για τον σεβασμό της διαφορετικότητας και την κουλτούρα της μη βίας.
Δεν είναι επίσης καθόλου τυχαία η αφετηρία της αντιρητορικής, της anti-woke culture war, απέναντι στη woke ατζέντα. Ξεκίνησε από την Ακροδεξιά που κατάφερε τα τελευταία τριάντα χρόνια από περιθωριακό πολιτικό φαινόμενο σε πολλές δημοκρατικές χώρες να γίνει ισχυρός πόλος προτίμησης των πολιτών.
Η επιτυχία της οφείλεται και στην κανονικοποίηση των μέχρι τότε ακραίων θέσεών της μέσα από την αποδοχή τους από τα mainstream συντηρητικά δεξιά κόμματα. Θέσεις που δοκιμάστηκαν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ηττήθηκαν όχι μόνο στο πεδίο της μάχης αλλά και ιδεολογικά με την αποκάλυψη των εγκλημάτων του ναζιστικού καθεστώτος επανήλθαν αξιοποιώντας ένα συνδυασμό πολιτικών επιχειρημάτων ακόμα και φιλελεύθερων.
Στην αντι-woke ρητορική της Δεξιάς προβάλλεται για παράδειγμα η ελευθερία του λόγου κατά του woke αγώνα για μια γλώσσα που σέβεται τις διαφορετικές ταυτότητες και δεν αναπαραγάγει διακρίσεις ή και δεν ωθεί σε πράξεις βίας. Προβάλλεται ο οικουμενισμός απέναντι στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων σαν να μην ξέρουμε ότι τα οικουμενικά δικαιώματα αφορούσαν μόνον συγκεκριμένου χρώματος και φύλου πολίτες και διευρύνονται στον βαθμό που υπάρχουν τα συλλογικά υποκείμενα που τα διεκδικούν.
Η υιοθέτηση ακροδεξιών αντιλήψεων από την παραδοσιακή Δεξιά μόνο επιτυχίες δεν της έφερε. Αντίθετα, όσο η Δεξιά εγκολπώνεται τη ρητορική της Ακροδεξιάς τόσο την καθιστά ηγεμονική δύναμη. Και όσο γίνεται ηγεμονική αποσυναρμολογεί τις έννοιες πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι δημοκρατικές κατακτήσεις του σύγχρονου δυτικού κόσμου. Και όσο οι έννοιες αυτές όπως της κοινωνικής δικαιοσύνης και των δικαιωμάτων γίνονται ακραίες και πολιτικά αποκλίνουσες τόσο ενισχύεται η ακραία και φασιστική Δεξιά.
Για να το θέσουμε διαφορετικά: για να κερδίσει ο Τραμπ έπρεπε να απαξιωθεί η κουλτούρα της επαγρύπνησης. Και απαξιώθηκε. Τα αποτελέσματα θα τα δούμε την επόμενη τετραετία. Οι μέχρι τώρα επιλογές των προσώπων που θα στελεχώσουν την κυβέρνησή του είναι απόλυτα εκδικητικές για τη σύγχρονη δημοκρατική Αμερική, αυτή που του στέρησε τον προεδρικό θώκο την προηγούμενη τετραετία. Αντί για μάθημα προς αποφυγή, είναι καταστροφικό ότι η τροπή αυτή γίνεται στα καθ’ ημάς μάθημα προς μίμηση.
Η Μαρία Ρεπούση είναι ιστορικός στο ΑΠΘ