Εχουν γραφεί στον ευρωπαϊκό Τύπο τα πιθανά σενάρια που συνοδεύουν την εκλογή Τραμπ. Τα ίδια τα κείμενα τα διατρέχει η ηττοπαθής ευρωπαϊκή πρόσληψη των ευρωατλαντικών σχέσεων. Ενα κεντρικό ερώτημα που θέτουν είναι αν η εκλογή θα προωθήσει (έστω και υπό το κράτος ανασφάλειας) την Ευρώπη ή θα την περιθωριοποιήσει περισσότερο. Και (περαιτέρω) περιθωριοποίηση θα είναι να τρέχουν οι διάφοροι ηγέτες, ικέτες μιας νέας κατ’ εξαίρεση εύνοιας, αν η Ευρώπη κεντρικά, απλώς υπεκφύγει των δομικών μεταρρυθμίσεων, πληρώνοντας υψηλότερα «φύλακτρα» στον υπερατλαντικό προστάτη και συγχρόνως αν συρθεί σε διαπραγμάτευση με τον «κακό» (τη Ρωσία). Αυτή η τριπλή συμπίεση, με το δεδομένο της τραμπικής πολιτικής προστατευτισμού που θα πιέσει οικονομικά, είναι μια ακόμα μεγαλύτερη αιχμαλωσία στις αντιφάσεις και στην ανεπάρκεια ευρωπαϊκής ηγεσίας.
Αν οι Βρυξέλλες μείνουν στη γραφειοκρατική, αργόσυρτη πολιτική παραγωγή εκθέσεων, νομοθετημάτων, που μάλιστα περισσότερο αντιστοιχούν στη πολιτική ορθότητα (ή τις λομπίστικες ιδιοτέλειες) παρά στη λειτουργικότητα, νομίζω θα βυθιστούμε ακόμα περισσότερο στη θολή ζώνη των αμετάκλητα εξαρτημένων. Αν η ανασφάλεια που δημιουργεί ο Τραμπ και η εικαζόμενη αποεπένδυση στη Ευρώπη, εξαναγκάσουν σε πιο δομικές πολιτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις του ευρωοικοδομήματος, ίσως υπάρξει χαραμάδα ελπίδας. Το σίγουρο είναι το ότι θα πρέπει να γίνουν μεγάλες θεσμικές, πολιτικές, οικονομικές / παραγωγικές αναθεωρήσεις, στον ευρωπαϊκό χώρο, στη συνδυασμένη κατεύθυνση Ντράγκι και Λέτα. Αλλες, διαφορετικές Βρυξέλλες, άλλη, διαφορετική υπερκυβέρνηση, που σημαίνει διαφορετικές επιμέρους εθνικές πολιτικές. Η Ευρώπη πρέπει να μετακινηθεί από τον δογματικό και προβλέψιμο, στον κριτικό ευρωατλαντισμό.
Η λεγόμενη κοινή άμυνα είναι ένα τεράστιο και δύσκολο πολιτικό, οικονομικό, βιομηχανικό και οργανωτικό εγχείρημα. Οι επιμέρους, ανά χώρα, παραγωγές επικαλυπτόμενων προϊόντων πρέπει να επανασχεδιαστούν με τη λογική της συμπληρωματικότητας. Τα μεταξύ τους ανταγωνιστικά προϊόντα πρέπει να γίνουν συμπληρωματικά. Να συντεθούν. Πόσο εύκολο είναι να συμβεί στα επόμενα, λίγα, χρόνια; Η κρίση στη VW (που θα ενταθεί σε περίπτωση υλοποίησης της τραμπικής απειλής δασμών και εκβιασμού μεταφοράς εργοστασίων στις ΗΠΑ), αφορά και το τελευταίο ευρώ που εκταμιεύει ο ΟΠΕΚΕΠΕ στον έλληνα αγρότη. Οι πολιτικές διανομής σχετίζονται με τις πολιτικές κέρδους. Αν μειωθούν οι δεύτερες, παύουν και οι πρώτες. Πολλές πολιτικές «ασφάλειας» (ιδίως στο ρωσο-ουκρανικό μέτωπο) που αβασάνιστα υιοθέτησαν οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, πιθανόν θα αναθεωρηθούν.
Τα κείμενα ανάλυσης του εκλογικού συμβάντος στην Αμερική, πέρα από τις οξυδερκείς ή απλουστευτικές παρατηρήσεις στην πολιτιστική εξήγηση του τραμπικού φαινομένου, πάσχουν ακριβώς στον ίδιο τον ιδεολογικό, νοοτροπιακό σκελετό τους. Την κουλτούρα χειραφέτησης που εγκλείουν ή δεν εγκλείουν. Η πιθανότερη εξέλιξη, με τα αυτοσυντηρητικά χαρακτηριστικά του πολιτικού υπαλληλισμού που χαρακτηρίζουν το ευρωοικοδόμημα, θα είναι η στερεότυπη λύση της «αγοράς προστασίας», δηλαδή μετάθεσης του προβλήματος, αφού με εντελώς ανέμπνευστο τρόπο γίνεται η ερμηνεία του κινδύνου. Το πιθανότερο είναι η κρίση να ενταθεί και στο πεδίο της πράσινης και στο πεδίο της παραδοσιακής παραγωγής. Ο κοχλίας είναι και βίδα που στρεφόμενη βυθίζεται, ενίοτε συνδέοντας και σταθεροποιώντας, και σαλιγκάρι που έρπει στη βλέννα.
Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ