Είναι λάθος να ερμηνεύουμε την ήττα της Χάρις μόνο με επικοινωνιακούς όρους. Οι ψηφοφόροι άκουσαν το πολιτικό της μήνυμα, όπως και το μήνυμα του Τραμπ, τον οποίο έχουν γνωρίσει ως πρόεδρο. Οι λόγοι που περισσότεροι προτίμησαν τον δεύτερο είναι ετερόκλητοι. Συναθροίστηκαν όμως σε υπόβαθρο μίας γενικότερης αποξένωσης από αυτό που ονομάζουν «το κατεστημένο της Ουάσιγκτον». Η αντίληψη είναι ότι οι πολιτικές ελίτ προωθούν ένα μοντέλο οργάνωσης που αντιστρατεύεται το αμερικανικό όνειρο. Που κάνει δύσκολη τη ζωή στις επιχειρήσεις τους, επιβάλλοντας ρυθμιστικά βάρη και οδηγώντας έτσι σε απώλεια θέσεων εργασίας σε όλη την παραγωγική αλυσίδα. Που δεν αποτρέπει την παράνομη μετανάστευση, η οποία υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής. Που θέλει να επιβάλει στις πολιτείες ενιαία πολιτισμική κουλτούρα. Και που φορολογεί από μακριά, για αλλότριους σκοπούς (πολέμους, κ.ο.κ.).
Σε αυτό το πλαίσιο, η Κάμαλα Χάρις θεωρήθηκε κατεστημένο. Η προοδευτική της κουλτούρα – παιδί του φιλελεύθερου Σαν Φρανσίσκο – φυσικά δεν θα μπορούσε να της επιτρέψει να δεχτεί τέτοια μομφή. Είσαι κατεστημένο, θα μας αντέτεινε, όταν ζητάς να προστατευθεί το περιβάλλον, να είναι ανοιχτά τα σύνορα, να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία; Η καμπάνια της δεν συγκρότησε μία εναλλακτική, σε σχέση με την τρέχουσα κατάσταση, πολιτική. Σε ρητορικό επίπεδο, αυτό συμβολίστηκε όταν απάντησε αμήχανα ότι δεν θα έπραττε κάτι διαφορετικά από τον Μπάιντεν, αφού συμμετείχε στις αποφάσεις. Σε βαθύτερο επίπεδο, δεν απάντησε πειστικά στη μομφή ότι η νέα ενεργειακή πολιτική θα κλείσει και άλλα εργοστάσια και ότι τα μέτρα μετάβασης σε πράσινη ενέργεια αναδιανέμουν πλούτο τον οποίο πληρώνουν οι καταναλωτές. Ή ότι οι εισαγωγές από την Κίνα, που ρυπαίνει απεριόριστα, καθιστούν αντιπαραγωγική την καινοτομία.
Αφορούν αυτά μόνο την Αμερική; Η γνώμη μου είναι ότι αφορούν την Ευρώπη πολύ περισσότερο. Διότι εδώ δεν υπάρχει η δυνατότητα δράσης ή έστω εκτόνωσης σε πολιτικό επίπεδο. Χθες, η αμερικανική ένωση κατασκευαστών συνεχάρη τον Τραμπ, λέγοντας ότι στην πρώτη θητεία του αντιμετώπισε το 99% των αιτημάτων για χαλάρωση κανονισμών που δυσχέραιναν τη δράση τους. Αν προσέγγιζαν εδώ τον αρμόδιο υπουργό, θα τους έλεγε ότι δεσμεύεται από τις Βρυξέλλες. Και στον βαθμό που ασκούμε βιομηχανική πολιτική, αυτή επικεντρώνεται στον συντονισμό μεγάλων παικτών, που επιδιώκουν να προστατευθούν από καινοτόμους ανταγωνιστές. Ενώ κινδυνεύουμε, ως Ευρώπη, να χάσουμε το τρένο της ψηφιακής πρόκλησης εξαιτίας της υπερ-ρύθμισης. Και δεν είναι μόνο ζήτημα οικονομίας. Κατά τη σύνταξη του άρθρου αυτού, δεν είχα πρόσβαση σε σημαντικές περιφερειακές αμερικανικές εφημερίδες, διότι οι ιστοσελίδες τους δεν είναι προσβάσιμες στην Ευρώπη λόγω μη συμμόρφωσης στους κανονισμούς μας.
Η πολιτική Τραμπ ενέχει κινδύνους σε πολλαπλά επίπεδα. Είναι όμως μυωπικό να μην κατανοούμε ότι υπάρχουν και δομικά αίτια πίσω από τη νίκη του, που η πολιτική στεγανοποίηση στη δική μας ήπειρο τα συγκαλύπτει. Και είναι επίσης μυωπικό να τα αντιμετωπίζουμε με όρους Κέντρου – Δεξιάς. Και οι μεν αυτάρεσκα να τα αρνούμαστε, οι δε να θεωρούν ότι μια δεξιόστροφη ρητορική διά μαγείας θα τα εξαφανίσει.
Ο Ν. Παπασπύρου είναι διδάκτωρ Νομικών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και αναπληρωτής καθηγητής στη Νομική Σχολή (ΕΚΠΑ)