Την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου κηδεύτηκε στη Μεγάλη Βρετανία ο ποδοσφαιριστής Τζορτζ Μπάλντοκ. Τον θυμάμαι στον τελευταίο αγώνα που έδωσε με τον Παναθηναϊκό εναντίον του Ολυμπιακού ν’ αγκαλιάζεται σε πολύ θερμό κλίμα με τον ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού Παναγιώτη Ρέτσο. Την είδα αυτή την αγκαλιά και πολύ τη χάρηκα. Τρεις μέρες μετά ο Μπάλντοκ έφευγε από τη ζωή. Πολύ κρίμα.
Το ποδόσφαιρο, εκτός του χουλιγκανισμού, προσφέρει και τέτοιες στιγμές. Οσοι το ταυτίζουν με τον χουλιγκανισμό δεν λαμβάνουν υπόψη τους πως ο χουλιγκανισμός εκδηλώνεται στο ποδόσφαιρο, αλλά δεν γεννιέται απ’ αυτό. Γι’ αυτό κι όταν το κράτος τον πατάσσει, αυτός βρίσκει αλλού διαφυγή. Οι χούλιγκαν που διώχθηκαν από τα αγγλικά γήπεδα πλημμύρισαν τις πλατείες και τις καφετέριες των μεγάλων πόλεων αλλά και των επαρχιών της Μεγάλης Βρετανίας. Το ποδόσφαιρο είναι ο τόπος στον οποίο μπορείς να νιώσεις, όσο πουθενά αλλού, τη χαρά της ένταξης (δυστυχώς η πολιτική σήμερα δεν εκφράζει αυτή τη χαρά) σε μια κοινότητα. Είναι ένα παιχνίδι όπου τη στιγμή του γκολ μπορείς να αγκαλιαστείς με τον άγνωστο που κάθεται δίπλα σου, με τον οποίο λίγο πριν μπορούσες να είχες βριστεί για την αξία του παίκτη που έβαλε το γκολ. Σε αυτό θα συναντήσεις τόσο τους «επιστήμονες» του Σαλιαρέλη όσο και τον καθηγητή σου στο πανεπιστήμιο, τόσο αυτούς που πάνε στο γήπεδο με Λαμποργκίνι όσο και αυτούς που πάνε με παπάκι ή με το μετρό. Εκεί μπορείς να δεις τον Τάκη Τσουκαλά και απέναντί του τον Καμί και τον Αναγνωστάκη. Εκεί θα βρεις την αυτόνομη προσωπικότητα ενός Κρόιφ, τον αυτοσαρκασμό ενός Βαμβακούλα, τη μαεστρία ενός Χατζηπαναγή, την αποτελεσματικότητα ενός Αλ Κααμπί (ο γκολτζής) και την όμορφη αδιαφορία γι’ αυτήν ενός Αρδίζογλου (ένας υπέροχος χαζογκόλης). Το ποδόσφαιρο, παραφράζοντας αυτά που ο Μαρξ έγραφε για τη θρησκεία, κατά ένα μέρος είναι η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, μια ιδεατή διέξοδος από αυτήν. Είναι τόπος αντιφάσεων όπου ο στεναγμός του καταπιεσμένου συναντιέται με την επιβολή των πιο ισχυρών. Σ’ αυτό τα πάθη των εργατών συναντώνται με αυτά των αστών και των διανοούμενων. Εδώ συνδυάζεται η αυτοτέλεια και αυτονομία του ατόμου (του παιχταρά) µε την προσδοκία της μέγιστης ομαδικής αποτελεσματικότητας (ομαδάρα). Είναι ένα παιχνίδι ανταγωνισμού, στο οποίο τίποτα δεν γίνεται χωρίς την αλληλεγγύη μεταξύ των παικτών. Καπιταλοσιαλισμός. Το «ολοκληρωτικό» ποδόσφαιρο του Αγιαξ και της Ολλανδίας του Κρόιφ (ατομικισμός και ομαδικός αυτοματισμός) είναι και ο ορισμός της νεωτερικότητας. Το ποδόσφαιρο είναι ελευθερία από την αναγκαιότητα (πάλι Μαρξ). Σ’ έναν κόσμο που στην υπόλοιπη ζωή σου υποχρεώνεσαι να προσαρμόζεσαι στα «δεδομένα», αυτό είναι κάτι που σου τονώνει την αίσθηση της ελευθερίας. Σ’ έναν κόσμο που απογοητεύει, το ποδόσφαιρο γοητεύει. Τελικά το ποδόσφαιρο είναι αυτό που ο Ντέιβιντ Χιουμ περιέγραφε με τον όρο sympathy, αλληλεγγύη δηλαδή μεταξύ των μελών μιας κοινότητας για να αντιμετωπίσουν από κοινού τον ανταγωνισμό μιας άλλης. Οσοι δεν το βλέπουν αυτό αδυνατούν να καταλάβουν και πολλά άλλα πράγματα, άσχετα με αυτό.
Καλό ταξίδι, Τζορτζ.
Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος