Ψηφιακή καταγραφή και επέκταση του δικτύου καταφυγίων στη Γερμανία. Επικαιροποίηση των οδηγιών σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης έχουν ήδη ξεκινήσει η Φινλανδία, η Σουηδία και η Νορβηγία, με τις δύο τελευταίες, μάλιστα, να στέλνουν σχετικά φυλλάδια: είναι μερικές από τις προληπτικές ενέργειες, στις οποίες προβαίνουν οι ευρωπαϊκές χώρες. Με τις ανησυχίες για στοχοποίηση άλλων χωρών – μελών του ΝΑΤΟ από τη Ρωσία να αυξάνονται, ανοίγει και πάλι η συζήτηση για το πόσα και πόσο λειτουργικά είναι τα καταφύγια που υπάρχουν στη χώρα μας.
Κάτω από πολυκατοικίες και δημόσια κτίρια, σε εργοστάσια και λόφους. Τα καταφύγια που υπάρχουν στο Λεκανοπέδιο της Αττικής είναι κατά βάση αντιαεροπορικά της εποχής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οπως υπογραμμίζουν ειδικοί στη χώρα μας δεν υπάρχουν – τουλάχιστον δεν έχει γίνει γνωστό – πυρηνικά καταφύγια, οι προδιαγραφές των οποίων είναι πολύ αυστηρές καθώς σε αυτά οι πολίτες με την έλευση των πυρηνικών καλούνται να μείνουν για 15 ημέρες, είναι εξοπλισμένα με συσκευές αναπλήρωσης αέρα ενώ διαθέτουν προμήθειες, ακόμη και κρεβάτια.
Ιστορικές αναφορές
«Τα καταφύγια που έχουμε είναι της εποχής του Ιωάννη Μεταξά. Γνωρίζουμε από τις ιστορικές αναφορές πως το 1936 τα δημόσια καταφύγια έφταναν τα 400 ενώ με νόμο της χρονιάς εκείνης απαγορευόταν η ανέγερση κτιρίων από τρεις ορόφους και άνω – συμπεριλαμβανομένου του ισογείου – εάν δεν είχε εγκεκριμένο καταφύγιο. Οι πολίτες, δηλαδή, έπρεπε να καταθέσουν το σχέδιο πρώτα στην Αεράμυνα, η οποία εξέταζε εάν πληρούσε τις προδιαγραφές, που ήταν ιδιαίτερα αυστηρές, και μετά την έγκριση μπορούσε να απευθυνθεί πια στην Πολεοδομία» σημειώνει στα «ΝΕΑ» ο Κωνσταντίνος Κυρίμης, ερευνητής – συγγραφέας βιβλίων για τα καταφύγια της Αττικής, ο οποίος στα 12 χρόνια έρευνας έχει επισκεφθεί 150 καταφύγια.
Το 1940 η Αττική αριθμούσε περί τα 12.000 καταφύγια, εκ των οποίων περίπου 5.500 ήταν τα καταφύγια που είχαν φτιάξει ιδιώτες σε πολυκατοικίες, εργοστάσια και βιομηχανίες. Τα υπόλοιπα ήταν καταφύγια εκ διασκευής, δηλαδή ήταν υφιστάμενοι υπόγειοι χώροι, οι οποίοι ενισχύθηκαν δομικά. Το τελευταίο καταφύγιο κατασκευάστηκε τον Δεκέμβριο του 1956, χρονολογία κατά την οποία καταργήθηκε ο… μεταξικός νόμος.
Σήμερα, ωστόσο, αυτός ο αριθμός δεν υπάρχει. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, λειτουργικά φέρεται ότι είναι περίπου 2.000 καταφύγια. «Αλλωστε, η δόμηση έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να χαθούν πολλά καταφύγια που είχαν φτιαχτεί μέχρι το 1956» δηλώνει ο Κυρίμης. Αξίζει να σημειωθεί πως ακόμη και το παλιό καταφύγιο που βρισκόταν κάτω από τη Βουλή έχει καταστραφεί και στη θέση του κατασκευάστηκε το πάρκινγκ.
Ο χάρτης
Αν και η πληροφορία για τα σημεία όπου υπάρχουν ακόμη καταφύγια είναι απόρρητη, οι θεωρίες όλα αυτά τα χρόνια για την αθέατη πλευρά της Αθήνας έχουν… δημιουργήσει έναν χάρτη, που αγγίζει εν μέρει την πραγματικότητα, πάνω στον οποίο υπάρχουν σημειωμένοι οι υπόγειοι αυτοί χώροι: από πολύ μικρά καταφύγια κάτω από μια πολυκατοικία, χωρητικότητας 50 ατόμων, μέχρι πολύ μεγάλα, όπως είναι το στρατιωτικών προδιαγραφών καταφύγιο στον Λυκαβηττό, 400 – 500 τ.μ., ή το καταφύγιο στον λόφο του Αρδηττού που μπορεί να φιλοξενήσει 1.300 άτομα. Το μόνο καταφύγιο που είναι επισκέψιμο, ως χώρος όμως ιστορικής μνήμης, βρίσκεται στην οδό Κοραή, εκεί όπου τα υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια μετατράπηκαν από τους Γερμανούς σε κολαστήρια για τους Ελληνες.
«Το βέβαιο είναι πως όσο απομακρυνόμαστε από το κέντρο της Αθήνας, όπου ήταν τα υπουργεία και τα δημόσια κτίρια ή τον Πειραιά με το λιμάνι και τις βιομηχανίες τόσο μειώνονται τα καταφύγια» εξηγεί Κυρίμης. Προσθέτει, ωστόσο, πως εκτός από την ύπαρξη και τον αριθμό των χώρων αυτών, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι η υιοθέτηση κουλτούρας προστασίας από τον κόσμο. «Εάν ο κόσμος δεν είναι εκπαιδευμένος και δεν γνωρίζει στην περίπτωση πολεμικής επίθεσης πώς να αντιδράσει ή προς τα πού να κινηθεί και τι να κάνει, τα καταφύγια είναι άχρηστοι χώροι».
Γραφεία Πολιτικής Αμυνας
Το 2021 με απόφαση του ΚΥΣΕΑ κάθε δήμος θα έπρεπε να προχωρήσει στη σύσταση Γραφείου Πολιτικής Αμυνας, με την ενεργοποίηση της απόφασης να γίνεται έναν χρόνο αργότερα. Ηδη, αρκετοί δήμοι, όπως ο Δήμος Ηρακλείου ή ο Δήμος Αμαρουσίου, έχουν ιδρύσει τα συγκεκριμένα Γραφεία, ωστόσο, οι πιο πολλοί δεν έχουν ακόμη ανταποκριθεί, γεγονός που έκανε το υπουργείο Εσωτερικών να αποστείλει ηλεκτρονικά ως εξαιρετικά επείγον υπενθύμιση πως η σύσταση Γραφείων Πολιτικής Αμυνας είναι υποχρεωτική και πως τα γραφεία αυτά προσώρας θα είναι αυτοτελή καθώς δεν μπορούν να ενταχθούν στα Τμήματα Πολιτικής Προστασίας. Το υπουργείο, μάλιστα, μέσω του εγγράφου ενημέρωνε και την αποστολή και τις αρμοδιότητες των εν λόγω Γραφείων. Αποστολή τους, λοιπόν, είναι η προστασία του πληθυσμού και των αγαθών από τις κάθε είδους εχθρικές προσβολές, η διάσωση, περίθαλψη και παροχή κάθε δυνατής βοήθειας στους πληγέντες αλλά και η διατήρηση του ηθικού του πληθυσμού σε υψηλό επίπεδο. Μεταξύ δε των αρμοδιοτήτων είναι η εγκατάσταση και συντήρηση σειρήνων ενημέρωσης του άμαχου πληθυσμού, η κατασκευή και συντήρηση ορυγμάτων και καταφυγίων προστασίας του άμαχου πληθυσμού καθώς και η κατάρτιση σχεδίων για την απρόσκοπτη λειτουργία των υπηρεσιών των δήμων σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου.