Καθηγήτρια Raelke Grimmer: «Ο Γιάννης Βασιλακάκος περιέγραψε την κατάσταση της λογοτεχνικής μετάφρασης στην Αυστραλία της τότε εποχής (1990) ως “μονίμως περιθωριοποιημένης σαν το αποπαίδι του πολιτιστικού χώρου, το οποίο φυτοζωεί με ψίχουλα που του πετούν” [προσθέτοντας πως] “στην Αυστραλία η κατάσταση της λογοτεχνικής μετάφρασης [είναι] σαν να βρίσκεται σε κώμα, αν δεν είναι ήδη κλινικά νεκρή”. Τριάντα χρόνια αργότερα, και η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί».
Η Raelke Grimmer, πανεπιστημιακή καθηγήτρια (professor) στο Charles Darwin University και κοσμήτορας του Τμήματος Education, Enabling and Linguistics, σε εκτεταμένη μελέτη της με τίτλο “Invisible Words: Cultivating Multilingual Australian Literature” («Αόρατες Λέξεις: Καλλιεργώντας την Πολυγλωσσική Αυστραλιανή Λογοτεχνία») που δημοσιεύτηκε πριν μερικούς μήνες στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό “Journal of Language, Literature and Culture”, τομ. 70, αρ. 3, 2023) ανακινεί την αποτυχία των αυστραλιανών αρχών για την καλλιέργεια, προώθηση και προβολή της μη αγγλόφωνης λογοτεχνίας και τι μπορεί και πρέπει να γίνει με το χρονίζων αυτό ζήτημα. Χρησιμοποιώντας ως έναυσμα και βασικό σημείο αναφοράς ένα παλαιότερο δοκίμιο του ομογενή πανεπιστημιακού και συγγραφέα Δρα Γιάννη Βασιλακάκου με τίτλο “Literary Translation in Australia” («Η Λογοτεχνική Μετάφραση στην Αυστραλία») που δημοσιεύτηκε προ 30ετίας στην ογκώδη ανθολογία του αυστραλιανού λογοτεχνικού περιοδικού “Outrider” (1990), η καθηγήτρια Grimmer συμφωνεί και επαυξάνει με τις τότε αιχμηρές απόψεις του, οι οποίες συνεχίζουν να παραμένουν διαχρονικά επίκαιρες, διερευνώντας και χαρτογραφώντας εμπεριστατωμένα τις παθογένειες του εν λόγω ζητήματος. Συγκεκριμένα παρατηρεί στην αρχική «σύνοψη» της μελέτης της:
«Το άρθρο αυτό, πρώτον, αναλύει τις πολυγλωσσικές αυστραλιανές λογοτεχνίες από μια ιστορική προοπτική προκειμένου να εξετάσει γιατί η πολυγλωσσική λογοτεχνία δεν έχει ενεργά καλλιεργηθεί ως μέρος του λογοτεχνικού κανόνα της Αυστραλίας. Κατόπιν δίνει έμφαση σε καίρια πολυγλωσσικά λογοτεχνικά πρότζεκτ από το 2010 για να διερευνήσει πώς οι πολυγλωσσικές λογοτεχνίες βρίσκουν χώρο εντός αυτού του τομέα και ποια εμπόδια χρειάζεται να ξεπεραστούν και πώς μπορεί να ξεπεραστούν, για να καλλιεργηθεί μια πραγματικά πολυγλωσσική αυστραλιανή λογοτεχνία που να είναι αντιπροσωπευτική της ιστορίας, του τοπίου και των φωνών του έθνους».
Εν συνεχεία, δίνοντας το περίγραμμα της μελέτης της, η Grimmer επισημαίνει τα εξής: «Η Αυστραλία υπερηφανεύεται για την πολυπολιτιστική της ταυτότητα. Αυτή η ταυτότητα διαρκώς διερευνάται στην αυστραλιανή λογοτεχνία. Ωστόσο, τα αφηγήματα αυτά είναι κυρίως δομημένα στην Αγγλική, και υπάρχει μικρή στήριξη για την καλλιέργεια πολυγλωσσικής συγγραφής και λογοτεχνικής μετάφρασης. Παρά την έλλειψη στήριξης, οι πολυγλωσσικές αυστραλιανές λογοτεχνίες υπάρχουν κι έχουν υπάρξει επί εκατονταετίες, που χρονολογούνται από τις προφορικές, πολυγλωσσικές αφηγηματικές παραδόσεις των Πρώτων Εθνών της Αυστραλίας. Η πρόκληση είναι όχι μόνο να τεκμηριωθούν οι πολυγλωσσικές λογοτεχνίες της Αυστραλίας, αλλά να γαλουχηθεί η παράδοση της λογοτεχνικής μετάφρασης της Αυστραλίας για να καλλιεργηθεί ένας χώρος για την πολυγλωσσική αυστραλιανή λογοτεχνία εντός του λογοτεχνικού κανόνα της Αυστραλίας. Η προτεραιοποίηση της μονογλωσσικής αγγλικής λογοτεχνίας απορρίπτει την πολυγλωσσία του έθνους, και κατ’ αυτό τον τρόπο αγνοεί καίριες προοπτικές μέσω των οποίων να εξεταστεί η αυστραλιανή κοινωνία».
Στο τελευταίο κεφάλαιο της ανωτέρω μελέτης της (με τίτλο «Η λογοτεχνικά μετάφραση στην Αυστραλία»), η ακαδημαϊκός Grimmer, μεταξύ άλλων, τονίζει:
«Από μια αυστραλιανή προοπτική, η λογοτεχνική μετάφραση υπήρξε πάντα μια παραμελημένη πτυχή του λογοτεχνικού oeuvre του έθνους. Όταν η ερευνήτρια της αυστραλιανής λογοτεχνίας Stephanie Guest πρότεινε ένα θέμα λογοτεχνικής μετάφρασης για τη μεταπτυχιακή διατριβή της (Honors thesis) στο πρόγραμμα Αυστραλιανής Λογοτεχνίας 2013 του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, της είπαν να απευθυνθεί καλύτερα στο τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας, διότι “η Αυστραλιανή Λογοτεχνία δεν ήταν εξοπλισμένη να διαχειριστεί μη αγγλόφωνες γλώσσες”. Τελικά της επέτρεψαν να αναλάβει την υλοποίηση του πρότζεκτ της, αρκεί να “εστιαζόταν πάνω σε έργα άλλων γλωσσών που είχαν μεταφραστεί στην Αγγλική από Αυστραλούς μεταφραστές και όχι το αντίθετο”. Το “Outrider” ήταν ένα περιοδικό αφοσιωμένο στη δημοσίευση μεταφρασμένης λογοτεχνίας, και στην ανθολογία του το 1990, ο Γιάννης Βασιλακάκος έγραψε για την κατάσταση της λογοτεχνικής μετάφρασης στην Αυστραλία της τότε εποχής. Την περιέγραψε ως “μονίμως περιθωριοποιημένης σαν το αποπαίδι του πολιτιστικού χώρου, το οποίο φυτοζωεί με ψίχουλα που του πετούν” κι επιπλέον έγραψε πως “στην Αυστραλία η κατάσταση της λογοτεχνικής μετάφρασης μπορεί να περιγραφεί σαν να βρίσκεται σε κώμα, αν δεν είναι ήδη κλινικά νεκρή”. Τριάντα χρόνια αργότερα, και η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί. Με το κλείσιμο περιοδικών όπως των “Outrider” και “Ambitious Friends”, ενδέχεται η κατάσταση να έχει χειροτερέψει. Όπως και άλλα αγγλόφωνα έθνη, η Αυστραλία δημοσιεύει ένα πολύ μικρό ποσοστό λογοτεχνικής μετάφρασης κάθε χρόνο. Εκτιμήσεις από το PEN Centre της Αυστραλίας δείχνουν ότι λιγότερα από έξι βιβλία μεταφράζονται ετησίως στην Αυστραλία. Εν συγκρίσει, λιγότεροι από 300 τίτλοι μεταφράζονται στις ΗΠΑ κάθε χρόνο, και στο Ηνωμένο Βασίλειο η λογοτεχνική μετάφραση αποτελεί το 2% του συνολικού αριθμού των εκδιδόμενων έργων. Οι περισσότεροι μεταφρασμένοι τίτλοι που εκδίδονται στην Αυστραλία έχουν αγοραστεί από εκδότες του εξωτερικού, αντί η καθαυτή μετάφρασή τους να έχει γίνει στην Αυστραλία». Και η πανεπιστημιακός προσθέτει:
«Όπως αναγνώρισε ο Βασιλακάκος πριν τριάντα χρόνια, ένας σημαντικός λόγος τού γιατί η λογοτεχνική μετάφραση αποτελεί ένα τόσο μικρό τμήμα του λογοτεχνικού τοπίου σχετίζεται με τη χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση των Τεχνών συνολικά έχει περικοπεί δραματικά κατά τα τελευταία πέντε χρόνια στην Αυστραλία. Στη διάρκεια εκείνης της περιόδου, μόνο έντεκα πολυγλωσσικά λογοτεχνικά πρότζεκτ έλαβαν απευθείας χρηματοδότηση από το Australia Council (όπως ονομαζόταν τότε). Σε αυτά δεν περιλαμβάνονται πολυγλωσσικά πρότζεκτ τα οποία ενδέχεται να είχαν λάβει έμμεση χρηματοδότηση μέσω οργανισμών που είχαν χρηματοδοτηθεί ως οργανισμοί, όπως τα κέντρα συγγραφέων. […] Πριν εφαρμοστούν οι περικοπές χρηματοδοτήσεων, το Australia Council πρόσφερε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης που λεγόταν πρωτοβουλία έκδοσης μη αγγλόφωνων γλωσσών (LOTE), για τη μετάφραση κι έκδοση έργων από ζώντες Αυστραλούς συγγραφείς οι οποίοι έγραφαν σε μη αγγλόφωνες γλώσσες, και που συμπεριελάμβαναν την έκδοση τίτλων σε γλώσσες των Ιθαγενών. Παρόλη τη μικρή στήριξη για πρότζεκτ πολυγλωσσικής λογοτεχνίας, η Δημιουργική Αυστραλία ενεργά κάνει ευπρόσδεκτες αιτήσεις επιχορηγήσεων σε μη αγγλόφωνες γλώσσες. Ωστόσο, πολύ λίγα λογοτεχνικά πρότζεκτ που σχετίζονταν άμεσα με μη αγγλόφωνες γλώσσες κατάφεραν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση. Σε μια ήδη τρομερά ανταγωνιστική δεξαμενή χρηματοδότησης, απλούστατα δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για όλους. […] Αν λάβουμε υπόψη αυτές τις συνθήκες, είναι αξιοθαύμαστο το ότι οποιαδήποτε λογοτεχνική μετάφραση βρίσκει το δρόμο της έκδοσης στην Αυστραλία, και είναι χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες των επιμελητών (εκδόσεων), των μεταφραστών κι εκδοτών που διασφαλίζουν πως η λογοτεχνική μετάφραση συνεχίζει να βρίσκει χώρο εντός της αυστραλιανής λογοτεχνίας. […]»
Ολοκληρώνοντας το προαναφερθέν κεφάλαιο, η ερευνήτρια σημειώνει: «Την τελευταία δεκαετία, τα αυστραλιανά λογοτεχνικά περιοδικά “Southerly” και “Meanjin” έχουν δημοσιεύσει εκδόσεις αφιερωμένες σε μεταφρασμένα έργα, ωστόσο, ενώ οι μεταφραστές είναι Αυστραλοί, τα καθαυτά πρωτότυπα έργα είναι από συγγραφείς του εξωτερικού, και όχι από Αυστραλούς συγγραφείς που γράφουν σε μη αγγλόφωνες γλώσσες. Η έκδοση του “Southerly” εστίασε στο ποια κείμενα από το εξωτερικό οι Αυστραλοί μεταφραστές επέλεξαν να φέρουν στο αυστραλιανό αναγνωστικό κοινό, ενώ η έκδοση του “Meanjin” δημοσίευσε μεταφράσεις καθώς και δοκίμια για την τέχνη της μετάφρασης. Και οι δύο εκδόσεις εστίασαν στο να ενθαρρύνουν την ανάγνωση μεταφρασμένων έργων, χωρίς μια συγκεκριμένη εστίαση στη μετάφραση ή καλλιέργεια της πολυγλωσσικής αυστραλιανής συγγραφής. […]»
Συμπεραίνοντας, η καθηγήτρια Grimmer, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζει:
«Οι (περισσότερες από 300 διαφορετικές) γλώσσες έχουν διαμορφώσει την ιστορία της Αυστραλίας και συνεχίζουν να διαμορφώνουν το μέλλον της, παρά ταύτα όμως παραμένουν αόρατες ως μέρος της εθνικής λογοτεχνίας της Αυστραλίας. Τα πρότζεκτ και οι πρωτοβουλίες που συζητήθηκαν σε αυτό το άρθρο καταδεικνύουν πως η πολυγλωσσική αυστραλιανή λογοτεχνία όντως υπάρχει, και έχει υπάρξει καθ’ όλη την ιστορία της χώρας, αλλά πολύ συχνά παραμένει κρυμμένη, παρεμποδισμένη εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης κι έλλειψης χώρου για να την καταστήσουν ορατή ως μέρος της εθνικής λογοτεχνίας.
Για να γίνει η πολυγλωσσική αυστραλιανή λογοτεχνία ορατή, και να καλλιεργηθεί μια πραγματικά πολυγλωσσική εθνική λογοτεχνία, χρειάζεται να ληφθεί άμεσα δράση εντός αυτού του τομέα προκειμένου να χρηματοδοτηθεί και δημιουργηθεί χώρος για την έκδοση της αυστραλιανής λογοτεχνίας σε μη αγγλόφωνες γλώσσες. […]»
Τέλος, ως επίλογο, αναφορικά με τη «μετάφραση» η συγγραφέας της μελέτης σημειώνει:
«Η μετάφραση είναι ουσιώδης σε αυτή τη διαδικασία, τόσο στην Αγγλική και από την Αγγλική. Η δημιουργία χώρου για τη μετάφραση ως μέρους της αυστραλιανής λογοτεχνίας και η κατανόηση της ουσιώδους θέσης της εντός της αυστραλιανής λογοτεχνίας, αντί ως κάτι που συμβαίνει στην αυστραλιανές ακτές, αποτελεί καίριο μέρος αυτής της διαδικασίας. Καίριο επίσης είναι να δείξουμε τη μεταφραστική πορεία προκειμένου να αντιπροσωπεύσει πραγματικά το γλωσσικό τοπίο του έθνους εντός της εθνικής λογοτεχνίας. Παρά τον ρόλο της Αγγλικής ως της εθνικής και κοινής γλώσσας της Αυστραλίας, το να αναγνωρίσουμε πως μέχρι να αρχίσουμε να μεταφράζουμε τους εαυτούς μας για τους εαυτούς μας και να κάνουμε ορατά τα πολυγλωσσικά αφηγήματα που καλύπτονται από την Αγγλική, η εθνική λογοτεχνία της Αυστραλίας ποτέ δεν θα αντιπροσωπεύει αληθινά την ταυτότητα του έθνους ή θα αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της αυστραλιανής ζωής, καθώς είναι το πρώτο βήμα στο να βρεθεί περισσότερος χώρος για τις πολυγλωσσικές φωνές. Οι συγγραφείς, οι εκδόσεις και οι πρωτοβουλίες που συζητήθηκαν σε αυτό το άρθρο έχουν θέσει γερές βάσεις για να καταδείξουν πώς μπορεί να γίνει αυτό και πώς, με τη στήριξη της Δημιουργικής Αυστραλίας και του λογοτεχνικού τομέα, μπορούμε να συνεχίσουμε να δημοσιεύουμε κι εξυψώνουμε τις πολυγλωσσικές φωνές για να καλλιεργήσουμε μια πραγματικά πολυγλωσσική αυστραλιανή λογοτεχνία, που να είναι πραγματικά αντιπροσωπευτική της ιστορίας του έθνους, του τοπίου και των φωνών».
The post Η κατάσταση της «Λογοτεχνικής Μετάφρασης στην Αυστραλία» appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.