Η πρόσφατη έκρηξη ενός TESLA Cybertruck έξω από το Διεθνές Ξενοδοχείο Τραμπ στο Λας Βέγκας και, κυρίως, όσα ακολούθησαν φέρνουν στην επιφάνεια ένα θέμα στο οποίο οι περισσότεροι μάλλον δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Αρχές που ερεύνησαν την υπόθεση ευχαρίστησαν προσωπικά τον διευθύνοντα σύμβουλο της Tesla, Ιλον Μασκ, καθώς το (νοικιασμένο) όχημα έδωσε «αρκετές πρόσθετες πληροφορίες» για το συμβάν, μεταξύ άλλων βίντεο από τους σταθμούς φόρτισης που είχαν χρησιμοποιηθεί από τον οδηγό του. «Εχουμε επιβεβαιώσει ότι η έκρηξη προκλήθηκε από πολύ μεγάλα πυροτεχνήματα και/ή μια βόμβα που βρισκόταν στο πίσω μέρος του Cybertruck και δεν σχετίζεται με το όχημα» έγραψε ο ίδιος ο Μασκ στην (δικής του ιδιοκτησίας) πλατφόρμα Χ.
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Πόσο μας βοηθά και πόσο μας κατασκοπεύει ένα τέτοιο «έξυπνο» όχημα; Υπάρχει και πού βρίσκεται η «κόκκινη γραμμή» ανάμεσα σε αυτές τις δύο πλευρές;
Είναι γνωστό ότι η συνδεσιμότητα, τα συστήματα υποβοήθησης – κατ’ επέκταση και η ημιαυτόνομη οδήγηση – αποτελούν το «δεξί χέρι» του οδηγού στα σύγχρονα αυτοκίνητα. Παράλληλα, πολλαπλές εφαρμογές κατακλύζουν το ταμπλό των νέων αυτοκινήτων: Google, τεχνητή νοημοσύνη, φωνητικές εντολές κ.ά. Εύκολα γίνεται αντιληπτό πως η ζωή των οδηγών βρίσκεται υπό την επίβλεψη των αυτοκινητοβιομηχανιών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να συλλέγουν δεδομένα, η καθεμιά με τον δικό της τρόπο και τους δικούς της σκοπούς.
Ειδικότερα, οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τις ανάγκες των οδηγών. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούν συλλογικά δεδομένα από πολλά αυτοκίνητα ώστε να προτείνουν λύσεις για να αποφύγει κανείς μποτιλιάρισμα. Ακόμη, τα αυτοκίνητα νέας τεχνολογίας μπορούν να καλέσουν βοήθεια σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, μιας και γνωρίζουν πλήρως το στίγμα. Το αυτοκίνητο της σημερινής εποχής συγκεντρώνει αθόρυβα τεράστιες ποσότητες δεδομένων των οδηγών: τις οδηγικές τους συνήθειες, την εξωτερική τους εμφάνιση μέσω σαρώσεων προσώπου, τα επίπεδα κόπωσής τους, το ιστορικό διαδρομών, ακόμη και τα μοτίβα χρήσης των πεντάλ.
αναλυτικη ερευνα. Το 2023, το αμερικανικό Mozilla Foundation δημοσίευσε αναλυτική έρευνα για τη διαχείριση προσωπικών δεδομένων από 25 εταιρείες της αυτοκινητοβιομηχανίας. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλες οι εταιρείες συλλέγουν έναν μεγάλο όγκο προσωπικών πληροφοριών για τους οδηγούς, και μάλιστα μεγαλύτερο από αυτόν που θεωρείται απαραίτητος για τη βελτίωση της οδηγικής εμπειρίας και την ενίσχυση της ασφάλειας των χρηστών. Οπως αναφέρει το Mozilla Foundation, «οι εταιρείες αυτοκινήτων έχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες συλλογής δεδομένων από άλλα προϊόντα και εφαρμογές – περισσότερες ακόμα και από τις “έξυπνες” συσκευές που βρίσκονται στα σπίτια ή και από τα κινητά τηλέφωνα».
Συγκεκριμένα, οι εταιρείες συλλέγουν πληροφορίες από την αλληλεπίδραση του οδηγού με το αυτοκίνητο, από τις συνδεδεμένες με το αυτοκίνητο συσκευές και από τις ενσωματωμένες στο αυτοκίνητο εφαρμογές. Τα αυτοκίνητα μπορούν να αντλήσουν εξαιρετικά ευαίσθητες πληροφορίες, από ιατρικά δεδομένα και τις οδηγικές συνήθειες μέχρι και τη σεξουαλική ζωή του οδηγού!
Τα σύγχρονα συστήματα υποβοήθησης (που αποτελούν το πρώτο βήμα της αυτόνομης οδήγησης) πλέον έχουν σχεδόν πάρει το… τιμόνι από τον οδηγό, με πολλά εξ αυτών να παίζουν νευραλγικό ρόλο στην οδηγική εμπειρία. Τέτοια είναι το σύστημα αυτόματης διόρθωσης απώλειας της λωρίδας, το σύστημα εκτάκτου ανάγκης, το σύστημα φρεναρίσματος όταν ο οδηγός δεν αντιδρά κ.ά. Για παράδειγμα, ένα νέο ηλεκτρικό ή γενικότερα σύγχρονης τεχνολογίας αυτοκίνητο επιτηρεί συνεχώς τις κινήσεις του οδηγού πίσω από το τιμόνι και άλλα δεδομένα της οδηγικής συμπεριφοράς, μέσω των συστημάτων υποβοήθησης.
Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις τα προηγμένα συστήματα πολυμέσων (infotainment) προτείνουν στον οδηγό να προβεί σε στάση λόγω κούρασης. Αυτό γίνεται μέσω της παρακολούθησης των κινήσεων των ματιών με συγκεκριμένο σύστημα, ενώ πολλές φορές προτείνει την ενεργοποίηση διαφορετικών προγραμμάτων οδήγησης, όπως η εξοικονόμηση καυσίμων ή η «σπορ» οδήγηση. Σε πολλές περιπτώσεις αν το σύστημα δει ότι ο οδηγός δεν ανταποκρίνεται ή αγνοήσει επανειλημμένα τέτοιου είδους υποδείξεις, το σύστημα εκπαιδεύεται και… αποφεύγει να επαναλάβει τις ίδιες προτάσεις.
Σαν τα smartphones. Οπως αναφέρει στα «ΝΕΑ» παράγοντας της αγοράς αυτοκινήτου, «η ενσωμάτωση των συστημάτων συνδεσιμότητας παρέχει τη δυνατότητα καταγραφής, τόσο της λειτουργίας του οχήματος, αλλά και των συνηθειών του οδηγού». «Αυτές οι καταγραφές δεδομένων, όμως, παραμένουν στην ιδιοκτησία της εταιρείας και σε ελάχιστες περιπτώσεις, αν αφορά για παράδειγμα ένα σοβαρό τροχαίο δυστύχημα, οι Αρχές μπορούν να ζητήσουν το… ξεκλείδωμά τους για τη διαλεύκανση των συνθηκών του τροχαίου» προσθέτει η ίδια πηγή.
Οσον αφορά το κατά πόσο μπορεί ο χρήστης του οχήματος να περιορίσει την καταγραφή των δεδομένων, ο παράγοντας της αγοράς λέει: «Ο χρήστης, όταν δεν επιθυμεί την παρακολούθηση των δεδομένων του μέσω των πολλαπλών συστημάτων συνδεσιμότητας, έχει τη δυνατότητα να περιορίσει τη συνδεσιμότητα με το όχημα. Και αυτό μπορεί να το επιτύχει με τον περιορισμό της σύνδεσης προσωπικών συσκευών, όπως είναι το κινητό τηλέφωνο, όπως και με την απενεργοποίηση του συστήματος πολυμέσων – infotainment. Αρκετοί κατασκευαστές δίνουν τη δυνατότητα χρήσης του infotainment σε secret mode».
Πάντως, σχετικά με την ασφάλειά τους, το στέλεχος της αυτοκινητοβιομηχανίας τονίζει ότι οι εταιρείες έχουν ισχυρές δικλίδες ασφαλείας που θεωρείται σχεδόν απίθανο να παραβιαστούν. «Πρέπει να μείνουμε στα οφέλη των συστημάτων συνδεσιμότητας. Χάρη σε αυτά και στο γεγονός ότι το αυτοκίνητο είναι συνδεδεμένο σε πραγματικό χρόνο, έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στην ασφαλή οδήγηση και να σώζουν ζωές». Αλλωστε, τα αυτοκίνητα είναι σαν τα smartphones, επισημαίνει. «Tα καινούργια αυτοκίνητα συλλέγουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων σχετικά με τις συνήθειες οδήγησης, το ιστορικό τοποθεσίας, ακόμη και πληροφορίες επικοινωνίας, όπως κάνουν και τα smartphones, τα οποία πλέον συγχρονίζονται με τα σύγχρονα αυτοκίνητα».