«Κουβαρίστρες, ψαλιδάκια
ψιλολόγια ένα σωρό,
πήρα δρόμους και σοκάκια
την αγάπη μου να βρω».
Τους στίχους του γνωστού τραγουδιού που έγραψε ο Κώστας Μουντάκης (1926-1991), θυμήθηκα καθώς ασχολούμαι εδώ και καιρό με την υφαντική τέχνη της Ρόδου και της Δωδεκανήσου γενικότερα.
Ένα ακόμα παραδοσιακό επάγγελμα που για χρόνια ασκούσαν οι γυναίκες των χωριών και των νησιών μας, με οικογενειακή παραδοσιακή.
Από τη μια η ευκολία του έτοιμου ενδύματος και από την άλλη η στροφή σε τουριστικά επαγγέλματα, γύρισαν τη πλάτη στην υφαντουργία και την κεντητική. Επίσης ευθύνη φέρει και η Πολιτεία που δεν ενίσχυσε την τοπική επιχειρηματικότητα, ώστε να συνεχιστεί μια πολύ παλιά παράδοση, η οποία ανέδειξε έργα υψηλής αισθητικής και τέχνης.
Με ενδυνάμωση και υποστήριξη πολλών παραδοσιακών επαγγελμάτων, θα συνεχιζόντουσαν θεσμοί προς όφελος της τοπικής οικονομίας και της προβολής της Ρόδου και των άλλων νησιών. Επαγγέλματα που συνδέονται με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου αποτελώντας στοιχεία ταυτότητας. Ο αργαλειός για δεκαετίες έδινε αυτονομία σε πολλά χωριά, σε νοικοκυριά και απάντηση στις ανάγκες της κοινωνίας.
Μετά το τέλος του ΕΟΜΜΕΧ (δημιούργημα της Αγγελικής Χατζημιχάλη), έσβησε η υφαντική και η ταπητουργία.
Και αμφιβάλω αν τα παιδιά όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης αν έχουν δει «λαφανταριά στη βούα».
Ευτυχώς που υπάρχουν ελάχιστοι εκπαιδευτικοί (γυναίκες και άντρες) οι οποίοι με πρωτοβουλίες τους, προτείνουν προσέγγιση σε παρόμοια παραδοσιακά επαγγέλματα, και με εκπαιδευτικές πρακτικές και διαδικασίες, εντάσσουν στα μαθήματά τους, διδάσκοντας στα παιδιά άγνωστα κεφάλαια της κοινωνικής, οικονομικής και τοπικής ιστορίας.
Γνωρίζω πολύ καλά, πως σχολές πανεπιστημίων στην Ευρώπη, στα πλαίσια έργων έρευνας και πειραματικών εφαρμογών ασχολούνται ενεργά με την εκμάθηση της υφαντικής ώστε να ώστε να διαπιστωθεί εάν σε πραγματικές συνθήκες εργασίας, πέραν της γνώσης για το αντικείμενο, ο φοιτητής μπορεί να αναδείξει το σύνολο των ικανοτήτων του να ενισχύσει τα διαφορετικά στοιχεία που συνθέτουν τον χαρακτήρα του. Με τον τρόπο αυτό οι εκπαιδευόμενοι αποκτούν δεξιότητες όπως συνεργασία, ομαδικότητα, επικοινωνία και δημιουργικότητα.
Ο αργαλειός, ας μην ξεχνάμε, έδινε αυτονομία, επειδή δούλευαν ομαδικά, ο ένας βοηθούσε τον άλλον, έκαναν συντροφιά και είχαν ένα υγιή ανταγωνισμό.
Αλλά και αν ακόμα θέλουμε να κρατήσουμε στη ραχοκοκαλιά του τουρισμού όλες μας τις δραστηριότητες, ακόμα και σ’ αυτό το τομέα, η συγκεκριμένη δράση όχι μόνο θα κρατήσει ζωντανές τις παραδοσιακές τέχνες, και την πολιτιστική ταυτότητα, αλλά και μια δυναμική για εναλλακτικό βιώσιμο τουρισμό και καλλιτεχνική έκφραση.
Πολλές φορές κεφάλαια από την ιστορία της ανθρωπότητας, και από το μακρινό παρελθόν, έγιναν αφορμές, ιδέες και έμπνευση στο παρόν και στο μέλλον.
Για να πιάσουμε το κομμένο νήμα από την αρχή, θα πρέπει να ανατρέξουμε στα περασμένα χρόνια και να τονίσουμε πως οι γυναίκες κατασκεύαζαν, δουλεύοντας στους αργαλειούς τις ταπεινές κουρελούδες για τις ανάγκες των σπιτιών καθώς και χαλιά προς πώληση εντός και εκτός της Ρόδου.
Να ξαναπιάσουμε το κομμένο νήμα από την αρχή, ξαναβάζοντας την υφαντική τέχνη στο σχολείο και στην τοπική οικονομία, πριν ακόμα φύγουν από τη ζωή γυναίκες που γνωρίζουν την ιερή τέχνη και τεχνική της ύφανσης.
Μια Επιτροπή, εκτός Ρόδου, στο «Ελλάδα 2021» ενδιαφέρθηκε για την προώθηση θεμάτων της χειροτεχνίας και σε συνεργασία με το Υπουργείο Ανάπτυξης δημιουργήθηκε η Επιτροπή Χειροτεχνίας, η οποία είχε υποβάλει προτάσεις και υπομνήματα με την ελπίδα γρήγορα να ξεκινούσε και σε συνεργασία και με το Υπουργείο Πολιτισμού, έργο της ενίσχυσης των πάσης φύσεως χειροτεχνών και δημιουργικών βιομηχανιών.
Ας μη ξεχνάμε πως μας κυβερνούσαν και μας κυβερνούν ακόμα αρχηγοί κρατών που αποτελούν αντικείμενα ψυχιατρικής έρευνας… Και πως μπορεί να καταστρέψουν τις οικονομίες των λαών και των πολιτισμών. Γιατί αν εξαιτίας τους ξεσπάσει μια οικονομική κρίση παγκόσμια ή ευρωπαϊκή, τότε υποχρεωτικά θα στραφούμε σε μορφές παραγωγικής οικονομίας του παρελθόντος.
Σε λίγα χρόνια δεν θα ξέρουμε να γράφουμε και να διαβάζουμε…
Προς το παρόν, ας στραφούμε στο έργο της έρευνας και διάσωσης αρχειακού υλικού, συμβάλλοντας στην καταγραφή του λαϊκού ροδιακού πολιτισμού, και στην ανασύνθεση του πολύπλοκου μωσαϊκού που ονομάζουμε «μακραίωνη παράδοση».
Ας κάνουμε και μια παράφραση:
Κουβαρίστρες, ψαλιδάκια | και μαλλιά ένα σωρό,| παλιοί δρόμοι και σοκάκια| ψάχνω φως μου να σε βρω.
Όταν ξαναπιάσαμε το κομμένο νήμα από την αρχή, βρεθήκαμε μπροστά σε μεγάλα αποθέματα γνώσης, παλαιών τεχνικών νηματουργίας, ανάμεσα σε κλωστές, μαλλιά, αργαλειούς, βαφές, κεντήματα, κουβάρια, σχέδια, τεχνογνωσία της μεταξουργίας, με άλλα λόγια θησαυρούς του παρελθόντος που αναζητούν καταφύγιο και σωτηρία.
Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε τη συνεισφορά των Αρμενίων και των Μικρασιατών που δίδαξαν όχι μόνο τη τέχνη και την τεχνική, αλλά και το εμπόριο των χαλιών από τη Ρόδο σε Ευρωπαϊκές χώρες.
Οφείλουμε ακόμα να σταθούμε στη σπουδαία συνεισφορά του σπουδαίου ταπητουργού Αναστάση Σαρικά, του Αρχαγγελίτη, όπου δίδαξε και σε άλλα χωριά εκτός από το δικό του την ταπητουργία. Ένας άνθρωπος που έβαζε τη ψυχή του και την μοναδική τέχνη του.
Οι απόγονοι του οποίου, ενδιαφέρθηκαν για την αναστύλωση και ανάδειξη της Τοπικής Ιστορίας σε σχέση με τη Λαϊκή Παράδοση.
Να μνημονεύσουμε από το πλούσιο έργο του Λυκείου των Ελληνίδων «Εργάνη Αθηνά», ένα σωματείο που ιδρύθηκε το 1908 και συνεχίζει να λειτουργεί δίνοντας έμφαση στις παραδοσιακές ενδυμασίες, στα κεντήματα, στο χορό, στο τραγούδι. Ένας φορέας που μέσα στην καταχνιά της ιταλικής κατοχής, «ανέβασε» το ροδιακό γάμο με την συμπαράσταση και αρωγή του λαογράφου από τα Σιάννα Αναστάσιου Βρόντη. Με δυο παραστάσεις στα 1931 και 1932, τάραξε τα νερά της εποχής. Αναπτέρωσε το ηθικό των κατοίκων της Ρόδου και απέδειξε στου φασίστες πως η Ρόδος έχει μακραίωνη ιστορία και πολιτισμό από τα βάθη των αιώνων.
Σ’ αυτούς τους πρωτοπόρους, υποκλινόμαστε με ειλικρίνεια και σεβασμό. Και «ακούμε» από τα θρονιά του Παραδείσου, όπου κατοικούν και αναπαύονται, όλοι εκείνοι που έγιναν οι δάσκαλοι του αργαλειού, να μας καλούν να συνεχίσουμε το έργο τους. Όσοι μπορούμε…
Εδώ νομίζω θα πρέπει να κλείσω το άρθρο μου και να ελπίζω πως θα ανοίξει κάποια πρωτοβουλία ή συζήτηση για το μέλλον του παρελθόντος μας.
Είμαι πρόθυμος σε κάθε επαγωγική συνεργασία προς όφελος της Ρόδου.
The post Να πιάσουμε το νήμα από την αρχή… appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.