Ενα φάντασμα πλανήθηκε αυτές τις μέρες πάνω από τον δημόσιο λόγο και επαναλήφθηκε με ένταση και σε πολλές διαστάσεις: το φάντασμα του εκσυγχρονισμού. Με αφορμή προφανώς την εκδημία του Κώστα Σημίτη. Λογικό θα πει κανείς αφού ο συγκεκριμένος όρος συνδέθηκε έως και ταυτίστηκε στα νεότερα πολιτικά χρόνια με τον εκλιπόντα πρώην πρωθυπουργό και τα προτάγματα που εκείνος έθεσε από την πρώτη του ενασχόληση με τα συλλογικά. Οπως για παράδειγμα τη διαμόρφωση του Ομίλου Αλέξανδρος Παπαναστασίου με ιδρυτική διακήρυξη την άνοιξη του 1966 και με συμμετέχοντα ανάμεσα σε άλλους (όπως τον διανοητή Κωνσταντίνο Τσουκαλά), τον αδελφό του Λεωνίδα Κύρκου, Τάκη.
Ο όρος του εκσυγχρονισμού όμως για τον Σημίτη δεν είχε οριοθετηθεί ποτέ ούτε μόνον εντός των τειχών του κόμματος που αργότερα εντάχθηκε, δηλαδή του ΠΑΣΟΚ, αλλά επίσης δεν οριοθετήθηκε από εκείνον χρονικά ούτε καν κατά την περίοδο της δικής του διακυβέρνησης (1996- 2004). Ο ίδιος και στην πολύτιμη αυτοβιογραφία του με τον τίτλο «Δρόμοι ζωής» (εκδ. Πόλις) αναλύει πώς αντιλαμβανόταν τον όρο και πολλά άγνωστα στοιχεία και στιγμές από την προσπάθεια θεμελίωσης του όρου αυτού σε πολιτικό και θεωρητικό πλαίσιο. Για παράδειγμα τον εκσυγχρονισμό ο Σημίτης τον έβλεπε ως μία συνολική και δυναμική διαδικασία κατά της υστέρησης της κοινωνίας και όχι απλώς ως ένα ακόμα πολιτικό επίδικο. Αυτό που έχει σημασία είναι πως επίσης τον αντιλαμβανόταν ως κριτική θεώρηση πάνω στο κράτος και την κοινωνία, ως μια συλλογική προσπάθεια, ως στοίχημα συλλογικότητας. Με τέτοιους όρους το πάλεψε. Ακόμη και στα προδικτατορικά χρόνια με τον Ομιλο Αλ. Παπαναστασίου που προαναφέραμε και παράλληλα ή συχνά με συγκλίσεις με άλλες δημοκρατικές – ριζοσπαστικές δυνάμεις που κυρίως εντοπίζονταν εντός, εκτός και επί τα αυτά στην Ενωση Κέντρου κατά τη δεκαετία του ’60. Μια πτέρυγα που θα λέγαμε πως από τότε είχε αναφορά στην Κεντροαριστερά με συγκερασμό το αίτημα για Δημοκρατία και Εθνική Ανεξαρτησία: Από τη Νεολαία της Ενώσεως Κέντρου επί Γεωργίου Παπανδρέου με γραμματέα της τότε τον Νίκο Κωνσταντόπουλο. Την ομάδα των «σοσιαλιστών» βουλευτών της ΕΚ (Μαναβής, Χασαπίδης, Λασκαρίδης, Μυλωνάς κ.ά.). Και την τάση των νέων επιστημόνων όπως ο πρωτοπόρος ψυχίατρος Τάκης Σακελλαρόπουλος. Εδώ πρωτοκαταγράφηκε ο όρος «προοδευτικός εκσυγχρονισμός». Με ορισμένους εξ αυτών ο Σημίτης συνέκλινε στην πορεία ή απέκλινε, διατήρησε όμως στη σκέψη του τον εκσυγχρονισμό.
Η ίδρυση του ΟΠΕΚ
Στις συνέχειες και ασυνέχειες του χώρου του, του ΠΑΣΟΚ, στις δικές του ρήξεις ή μη με τον Ανδρέα και με ένα μέρος του κόμματός του, ο Σημίτης συνέχιζε να επεξεργάζεται τον όρο, να γράφει κείμενα, πολλά εξ αυτών στις εκδόσεις Γνώση. Από το 1988 πυκνώνει την προσπάθειά του, οργανώνει ομιλίες κυρίως στο Πάντειο. Εδώ θα βρούμε μετέπειτα γνώριμα πρόσωπα πλάι του όπως τον Γιάννη Σπράο, αλλά και ως ομιλητές στις εκδηλώσεις του τον Νίκο Μουζέλη, τον Θάνο Λίποβατς ή τον οργανικό διανοούμενο της ανανεωτικής Αριστεράς Μιχάλη Σπουρδαλάκη – προσφιλές θέμα συζητήσεων ο λαϊκισμός και οι παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Τομή είναι το 1991 η ίδρυση του ΟΠΕΚ (Ομιλος Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας).
Στην αυτοβιογραφία του διαβάζουμε πως κατά την πρώτη εκδήλωση ομιλητές ήταν επίσης μετέπειτα γνωστά πρόσωπα όπως ο Τάσος Γιαννίτσης, ο καθηγητής Γιάννης Βούλγαρης, ο Δημήτρης Τσάτσος. Στην 2η εκδήλωση ήταν ο Νίκος Γκαργκάνας ενώ στην 1η της Θεσσαλονίκης (1992) μίλησε ανάμεσα σε άλλους ο τότε βουλευτής της ΝΔ Κώστας Καραμανλής! Στον ΟΠΕΚ ομιλητές κανείς εντοπίζει τη δεκαετία του ’90 πρόσωπα της μεταρρυθμιστικής Αριστεράς όπως ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης και ο Νίκος Μπίστης. Ο Σημίτης αναφέρεται εκτενώς πρώτη φορά στον όρο με το βιβλίο του «Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός της ελληνικής κοινωνίας» και περιγράφει πως ήταν όρος της παραδοσιακής Αριστεράς (όπως της ΕΑΡ που τον αποκαλούσε δημοκρατικό εκσυγχρονισμό από το 1987).