Απότοκος μάλλον της μακράς κληρονομιάς της Μεταπολίτευσης αλλά και της πολύ πρόσφατης αντίθεσης «μνημονίου – αντιμνημονίου» ο αντισυστημισμός, βάσει της πολύ ενδιαφέρουσας έρευνας της GPO για τα «Παραπολιτικά», διατηρεί αριστερό πρόσημο. Φουντώνει, αναπτύσσεται, ανασυντάσσεται με αφορμή όχι μόνον τη μεγάλη τραγωδία των Τεμπών αλλά και τους καταστροφικούς χειρισμούς της κυβέρνησης που δίνουν την εικόνα τεράστιων κενών και ελλειμμάτων στη διερεύνηση της υπόθεσης.
Κι όμως για τον αντισυστημισμό δεν μπορεί γενικά και αόριστα ούτε τα ερωτήματα να τα θέτουμε ούτε απαντήσεις θολές να λαμβάνουμε. Θα το θέσω με ένα υποθετικό ερώτημα: Μπορεί να δηλώνει αντισυστημικός κάποιος που ταυτόχρονα αντιστρατεύεται, για παράδειγμα, το σύμφωνο συμβίωσης των ομοφύλων και το θεωρεί κατεστημένη και κυρίαρχη πολιτική άποψη; Αν ναι, τι είναι αυτό το οποίο τον προσθέτει στον αριστερό αντισυστημισμό; Από την άλλη, οποιοσδήποτε αντιτίθεται σε μία νεοφιλελεύθερη πολιτική που ενδύεται τον μανδύα μιας μεταρρύθμισης είναι δύναμη αναχρονισμού; Και πολύ περισσότερο όταν ακριβώς αυτές οι δήθεν φιλελεύθερες πολιτικές έχουν οδηγήσει στην απομείωση μιας κοινωνικής κινητικότητας αλλά και στον ίδιο τον τραυματισμό της Δημοκρατίας.
Υπό αυτή την έννοια και ο αντισυστημισμός θέλει πάρα πολύ ξεψάχνισμα μα και ανάλυση, ταξινόμηση και διάκριση των ενδότερων στοιχείων του. Και από την άλλη δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να προσομοιάζει με άλλες ιστορικές εποχές και τομές, ακόμα και με την πιο πρόσφατη μεγάλη μαζική δυσαρέσκεια για τα μνημόνια και τη δημοσιονομική προσαρμογή της χώρας – εξάλλου τότε τελικώς εξέβαλε στη γιγάντωση του ΣΥΡΙΖΑ και όχι όντως σε μια υπερβατική λύση.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ αυτό που φαίνεται και είναι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος όχι μόνον νιώθει, αλλά και δηλώνει πως αισθάνεται ότι βρίσκεται εκτός των τειχών μιας κανονικότητας. Το βλέπουμε για παράδειγμα στη μέτρηση της Metron Analysis για το Mega, που εδώ και καιρό θέτει επαναλαμβανόμενα το ενδιαφέρον ερώτημα: «Ας φανταστούμε τον κόσμο σαν μία πόλη προστατευμένη από ένα κάστρο που περικλείεται από μία έρημο. Υπάρχουν άνθρωποι προστατευμένοι μέσα στο κάστρο και άνθρωποι απροστάτευτοι έξω από αυτό. Εσείς πού θα λέγατε ότι βρίσκεστε; Μέσα ή έξω από το κάστρο;». Για την ιστορία, απάντησαν «έξω», το 52%! Από εκεί νομίζω θα μπορεί να ξεκινήσει κάποιος. Από το γεγονός δηλαδή πως ένα μεγάλο μέρος του κόσμου για πρώτη φορά αισθάνεται αποκλεισμένο από βασικές προσβάσεις είτε αυτές λέγονται συγκεκριμένα κομμάτια ευμάρειας είτε αυτό λέγεται ισότιμη πρόσβαση στην υγεία, στην εκπαίδευση και σε άλλα πεδία.
Από την άλλη, αφού γίνεται διάκριση στον αριστερό ή στον δεξιό αντισυστημισμό, θα πρέπει εκ των πραγμάτων να αναλυθεί και το δεύτερο σκέλος. Τα χαρακτηριστικά δηλαδή ενός αντισυστημισμού που με τη λογική του πατρίς – θρησκεία – οικογένεια θεωρεί ότι πάει κόντρα στο ρεύμα μιας αποεθνικοποίησης. Και αυτό είναι κάτι το οποίο όλο και πιο έντονα το βλέπουμε να κατοχυρώνεται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος αλλά τι σόι αντισυστημισμό συγκροτεί;
Η κυβέρνηση σήμερα στέκεται κάπου στη μέση σαν τροχονόμος. Από τη μία προσπαθεί να επιδείξει κεντρώα εικόνα μέσω του Μητσοτάκη. Από την άλλη ενσωματώνει πλευρές και πολιτικές που συχνά προσεταιρίζονται τη δεξιά πολυκατοικία. Το ερώτημα δεν είναι αν το σύνολο των πολιτικού δημοκρατικού σκηνικού θα μπορέσει να αντιπαρέλθει στον αντισυστημισμό. Το ερώτημα είναι αν θα μπορέσει να ενσωματώνει και να διαμορφώνει εκείνους τους όρους κοινωνικού συμβολαίου. Αν συνεχίσει να υπάρχει και να διευρύνεται το δεύτερο. Από την άλλη ο λεγόμενος αντισυστημισμός είναι πάντα παράγωγος μιας δυσαρέσκειας απέναντι στις κυρίαρχες εκφράσεις της πολιτικής. Η άλλη όψη είναι πως είναι αναγκαίος για να γονιμοποιεί την ανανέωση του πολιτικού σκηνικού.