Τα σημαντικά υλικά για την ανάπτυξη της τεχνολογία είναι ο βασικός λόγος των προτάσεων, απειλών και εκβιασμών Τραμπ – Η Κίνα πρωταγωνιστεί στην αξιοποίηση των «σπάνιων γαιών» και οι ΗΠΑ αναζητούν πόρους
Του Μανώλη Καλατζή
Είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν ψήγματα ορθολογισμού στις αποφάσεις που επιβάλλει δια προεδρικών διαταγμάτων ο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά μπορεί να διαγνώσει την προσπάθεια του να εξυπηρετήσει οικονομικά συμφέροντα. Συμφέροντα τα οποία παρουσιάζει ως κινήσεις να κάνουν μεγάλη ξανά την Αμερική, αλλά ουσιαστικά θα κάνουν ακόμα μεγαλύτερους τους τραπεζικούς λογαριασμούς δισεκατομμυριούχων φίλων του.
Ο έλεγχος της διώρυγας του Παναμά, στοχεύει στην μείωση του κόστους για τις διελεύσεις αμερικανικών πλοίων ώστε οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ και των φίλων του Τραμπ να έχουν επίσης μειωμένο κόστος παραγωγής.
Παρόμοιας στόχευσης είναι και ο οικονομικός πόλεμος που εξήγγειλε αλλά δεν ξεκίνησε κατά του Μεξικού και του Καναδά, επιμένοντας ωστόσο ότι ο Καναδάς πρέπει να γίνει η 51η Πολιτεία των ΗΠΑ.
Η πρόθεση προσάρτησης του Καναδά, δεν είναι άσχετη με την πρόταση του για προσάρτηση της Γροιλανδίας αποσπώντας την από την Δανία η οποία ασκεί διοικητικής φύσεως κυριαρχία. Αν ο Καναδάς γίνει έδαφος των ΗΠΑ, αυτομάτως ενώνεται με την Αλάσκα, αλλά και αποκτά κοινά θαλάσσια σύνορα με την Γροιλανδία. Όλες αυτές οι περιοχές, διαθέτουν «σπάνιες γαίες» (Rare Earth Elements – REE), οι οποίες μπορούν προμηθεύσουν τις ΗΠΑ με πολύτιμα ορυκτά που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας. Παρά το ότι θα μπορούσε να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά τα ορυκτά μέσω εμπορικών και πολιτικών συμφωνιών επιλέγει τον δρόμο των απειλών και του εκβιασμού, όπως έκανε με την Ουκρανία, από την οποία απαιτεί παράδοση αυτών των σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ, ως «εγγύηση» που θα κατασχεθεί για την βοήθεια που δίνεται στον πόλεμο με τη Ρωσία. Ουσιαστικά μιλάμε για άσκηση πολιτικής με επιχειρηματικούς όρους και μάλιστα αθέμιτους και ανήθικους.
Τι είναι οι «σπάνιες γαίες»;
Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα από 17 στοιχεία του περιοδικού πίνακα, που περιλαμβάνουν τις λανθανίδες (από το λανθάνιο μέχρι το λουτήτιο), το σκάνδιο και το ύττριο. Αν και ονομάζονται «σπάνιες», αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι σπάνιες στη φύση, αλλά μάλλον ότι είναι δύσκολο να εξορυχθούν και να απομονωθούν λόγω των παρόμοιων χημικών ιδιοτήτων τους. Χρησιμοποιούνται σε πολλές σύγχρονες τεχνολογίες και βιομηχανίες λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων τους:
• Μαγνήτες υψηλής απόδοσης: Χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες, και ηλεκτρονικές συσκευές.
• Οθόνες και φωτισμός: Είναι απαραίτητα για την παραγωγή λαμπτήρων και οθονών LED.
• Καταλύτες μηχανών αυτοκινήτων για μείωση των εκπομπών ρύπων.
• Ηλεκτρονικά κυκλώματα: Χρησιμοποιούνται σε μικροτσίπ, ηλεκτρονικές μνήμες, και άλλα στοιχεία ηλεκτρονικών συσκευών
• Αεροναυπηγική:Παραγωγή ελαφριών, ανθεκτικών υλικών για αεροπλάνα και διαστημικά οχήματα, όπως κράματα για τη βελτίωση της αντοχής σε υψηλές θερμοκρασίες.
• Ιατρική: Χρησιμοποιούνται σε διαγνωστικά μηχανήματα όπως οι μαγνητικοί τομογράφοι (MRI).
Η εξόρυξη και η επεξεργασία των σπάνιων γαιών επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον καθώς χρησιμοποιούνται τοξικά χημικά με έκλυση ραδιενέργειας. Η χώρα κλειδί στις απαιτήσεις Τραμπ είναι η Κίνα η οποία είναι ο κύριος παραγωγός αυτών των στοιχείων, γεγονός που αναδεικνύει τη στρατηγική σημασία της διαχείρισης και της εφοδιαστικής αλυσίδας των σπάνιων γαιών για την παγκόσμια οικονομία και τεχνολογία.
Το φιλέτο της Ουκρανίας
Η Ουκρανία διαθέτει σημαντικά αποθέματα λιθίου, τιτανίου και σπάνιων μετάλλων, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων. Ο Τραμπ έχει εκφράσει την επιθυμία να συνάψει μια συμφωνία με την Ουκρανία για την ανταλλαγή στρατιωτικής βοήθειας για αυτούς τους πόρους.
Σύμφωνα με το «Investment Atlas of Subsoil User» αλλά και πληροφορίες της Κρατικής Υπηρεσίας Γεωλογίας και Υπεδάφους της Ουκρανίας, η χώρα διαθέτει σημαντικά αποθέματα λιθίου, τιτανίου και άλλων σπάνιων μετάλλων, τα οποία έβαλε στο μάτι ο Τράμπ.
Αν και επί του παρόντος δεν υπάρχει εξόρυξη λιθίου στην Ουκρανία, τα αποθέματά της αντιπροσωπεύουν περίπου 1/3 των συνολικών αποθεμάτων της Ευρώπης και περίπου το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων. Μέχρι σήμερα, έχουν διερευνηθεί τρία κοιτάσματα με ποιότητες οξειδίου του λιθίου και έχει ανακαλυφθεί μία περιοχή εξερεύνησης, με αρκετές εμφανίσεις μεταλλευμάτων λιθίου. Τα αποθέματα λιθίου συγκεντρώνονται σε σκληρά πετρώματα, γεγονός που ανοίγει ευκαιρίες για χρήση τους στο μέλλον.
Η Ουκρανία επίσης είναι μία από τις δέκα πρώτες χώρες σε αποθέματα τιτανίου, έχοντας το 7% της παγκόσμιας παραγωγής. Τα κύρια ορυκτά που περιέχουν τιτάνιο, ο ιλμενίτης και το ρουτίλιο, βρίσκονται συχνά μαζί με το ζιρκόνιο. Όλα αυτά τα υλικά είναι πολύ σημαντικά τόσο στην τεχνολογία όσο και σε στρατιωτικής φύσεως χρήσεις, για την παραγωγή σύγχρονων όπλων.
Η Ουκρανία διαθέτει επίσης σημαντικούς πόρους σπάνιων γαιών και σπάνιων μετάλλων, όπως το ταντάλιο, το νιόβιο και το βηρύλλιο. Έχουν καταγραφεί επίσημα αρκετά σύνθετα κοιτάσματα αυτών των μετάλλων, συμπεριλαμβανομένου του κοιτάσματος μεταλλεύματος απατίτη, το οποίο θα μπορούσε να γίνει σημαντική πηγή για την ανάπτυξη της βιομηχανίας σπάνιων γαιών στο μέλλον.
Η Ουκρανία η οποία εξαρτάται αποκλειστικά από την ξένη βοήθεια και δη την αμερικάνικη, δεν απάντησε αρνητικά στις απαιτήσεις Τραμπ. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Β. Ζελένσκι δήλωσε, «δεν είμαστε αντίθετοι. Είμαστε ανοιχτοί στο γεγονός ότι όλα αυτά μπορούν να αναπτυχθούν ταυτόχρονα, μαζί με τους εταίρους μας που μπορούν να μας βοηθήσουν να προστατεύσουμε τα εδάφη μας». Μάλιστα αποκάλυψε πως είχε μιλήσει για αυτό το θέμα με τον Τραμπ από τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Ουκρανία έχει επίσης πολύ μεγαλύτερα κοιτάσματα άλλων, πιο κοινών ορυκτών – άνθρακα, σιδηρομετάλλευμα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο – που παρέχουν σημαντικά έσοδα για τη χώρα και επίσης σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες.
Η πρωτοκαθεδρία της Κίνας
Το 2023 η Κίνα η οποία παράγει περίπου το 60% υλικών των σπάνιων γαιών στον κόσμο και επεξεργάζεται σχεδόν το 90% προκάλεσε σοκ όταν ανακοίνωσε την απαγόρευση εξαγωγής υλικών σπάνιων γαιών. Η απόφαση αυτή ανησύχησε την Δύση και πρωτίστως τις ΗΠΑ, λόγω κινδύνου ακρωτηριασμού της δυτικής τεχνολογίας από την έλλειψη προμήθειας ορυκτών σπάνιων γαιών.
Επίσης μετά την ανακοίνωση του Τραμπ για επιβολή δασμών 10% στη Κίνα, το Πεκίνο επέβαλε δασμούς 15%, σε μια σειρά αμερικανικών προϊόντων ως αντίποινα. Το σημαντικότερο όμως είναι η επιβολή ελέγχων στο βολφράμιο, το τελλούριο, το ρουθήνιο και το μολυβδαίνιο, τα οποία είναι κρίσιμα ορυκτά που είναι σημαντικά στην κατασκευή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, αν και δεν κατηγοριοποιούνται ως σπάνιες γαίες.
Η παγωμένη Γροιλανδία
Καθώς η παγκόσμια ζήτηση για ορυκτά σπάνιων γαιών αναμένεται να τετραπλασιαστεί ως το 2040, αντιλαμβάνεται ο καθένα γιατί ο Ντ. Τραμπ συμπεριφέρεται με τον τρόπο που συμπεριφέρεται έναντι της Ουκρανίας, αλλά και έναντι της Γροιλανδίας, η οποία έχει σημαντικά αποθέματα σπάνιων μετάλλων.
Μια έρευνα του 2023 για τους πόρους της Γροιλανδίας έδειξε ότι υπήρχαν κοιτάσματα 38 πρώτων υλών στο νησί, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών, γραφίτη, νιοβίου, μετάλλων της ομάδας πλατίνας, μολυβδαινίου, τανταλίου και τιτανίου. Ωστόσο, παραμένει ασαφές εάν η εξόρυξη για κρίσιμα ορυκτά στη Γροιλανδία είναι οικονομικά βιώσιμη λόγω του κόστους που σχετίζεται με τη γεώτρηση σε πάγο, αλλά και λόγω των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Η Γροιλανδία φιλοξενεί επίσης σημαντικές ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ο Αρκτικός Κύκλος μπορεί να περιέχει έως και 160 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και το 30% του μη ανακαλυφθέντος φυσικού αερίου του πλανήτη , συμπεριλαμβανομένης της Νορβηγίας, της Ρωσίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας, της Ισλανδίας, των ΗΠΑ, του Καναδά και της Δανίας/Γροιλανδίας, σύμφωνα με το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο . Ωστόσο, το 2021, η κυβέρνηση της Γροιλανδίας υπέγραψε μορατόριουμ για την απαγόρευση κάθε μελλοντικής εξόρυξης ορυκτών καυσίμων. Η κυβέρνηση ανέφερε σε ανακοίνωσή της, «Το μέλλον δεν βρίσκεται στο πετρέλαιο. Το μέλλον ανήκει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και, από αυτή την άποψη, έχουμε πολλά περισσότερα να κερδίσουμε».
Ο Ντόναλντ Τραμπ, ακόμα και πριν την αλάληψη των καθηκόντων του είχε δηλώσει ότι η ιδιοκτησία της Γροιλανδίας από τη χώρα του ήταν «απόλυτη αναγκαιότητα». Ο Τραμπ θεωρεί ότι η ιδιοκτησία Γροιλανδίας είναι απαραίτητη για την ασφάλεια των ΗΠΑ, γιατί βρίσκεται πιο κοντά στις αμερικάνικες ακτές παρά στη Δανία και θεωρείται στρατηγικής σημασίας για την αποτροπή κάθε απειλής από τη Ρωσία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση της Δανίας, με την υποστήριξη της ΕΕ, απέρριψε κατηγορηματικά την πρόθεση του Τραμπ να αποκτήσει τη Γροιλανδία, ενώ μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι περίπου το 85% των Γροιλανδών αντιτίθενται σε κάτι τέτοιο..
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ δείχνουν ενδιαφέρον για τη Γροιλανδία. Το 1867, ο Πρόεδρος Andrew Johnson αγόρασε την Αλάσκα και σκέφτηκε να αγοράσει και τη Γροιλανδία. Εν τω μεταξύ, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυβέρνηση Τρούμαν φέρεται να πρόσφερε στη Δανία $100.000.000 για τη Γροιλανδία. Αν και καμία απόπειρα δεν ήταν επιτυχής, μια αμυντική συνθήκη του 1951 παρείχε στις ΗΠΑ την αεροπορική βάση της διαστημικής βάσης Pituffik, στη βορειοδυτική Γροιλανδία, στα μισά του δρόμου μεταξύ Μόσχας και Νέας Υόρκης.
Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα και η Ρωσία έχουν επεκτείνει την επιρροή τους στην περιοχή της Αρκτικής, με τη Ρωσία να έχει ξανανοίξει τις πρώην σοβιετικές στρατιωτικές βάσεις στην Αρκτική από το 2015.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο η ασφάλεια που προκαλεί το ενδιαφέρον του Προέδρου Τραμπ για τη Γροιλανδία. Μια ανάλυση από το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο δείχνει ότι η Γροιλανδία «έχει περίπου 31.400 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου» και άλλα προϊόντα καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων περίπου 148 τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδιών φυσικού αερίου.