Θολό τοπίο η ασφάλεια στα τρένα

Δύο χρόνια από το δυστύχημα των Τεμπών, το τοπίο παραμένει θολό για την ασφάλεια στα τρένα. «ΤΑ ΝΕΑ» ερεύνησαν τι έχει γίνει μέσα σε αυτό το διάστημα, πού υπάρχουν ακόμη κενά ασφαλείας και τι απομένει ώστε οι πολίτες να μπορέσουν να εμπιστευθούν ξανά τον σιδηρόδρομο. Από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι έχει μεν επιτευχθεί κάποια πρόοδος, όμως η μέγιστη δυνατή ασφάλεια στον σιδηρόδρομο δεν θα επέλθει, αν τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα, πριν από το καλοκαίρι του 2026.

Σήμερα είναι ασφαλέστερος ο σιδηρόδρομος σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2023, σύμφωνα με τον υπουργό Μεταφορών Χρήστο Σταϊκούρα. Ωστόσο, απέφυγε να μιλήσει για απόλυτη ασφάλεια, επικαλούμενες παραδείγματα δυστυχημάτων ακόμα και σε γραμμές του εξωτερικού, όπου είναι εγκατεστημένα τα ευρωπαϊκά συστήματα, όπως έγινε στην Ουαλία τον Οκτώβριο του 2024.

Το σίγουρο είναι πως η ασφάλεια εναπόκειται στη σωστή λειτουργία των τεχνολογικών συστημάτων (σηματοδότηση, τηλεδιοίκηση, ETCS, GSM-R), αλλά και στη σωστή και εύρυθμη λειτουργία των εμπλεκόμενων φορέων από άποψη οργάνωσης και (επαρκούς και εκπαιδευμένου) προσωπικού.

Ιδού ποια είναι η κατάσταση σήμερα, τι έχει γίνει και τι όχι.

Φωτοσήμανση και τηλεδιοίκηση. Μετά τα Τέμπη, προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς η εγκατάσταση φωτοσήμανσης και τηλεδιοίκησης σε όλο το μήκος της γραμμής Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για προαπαιτούμενα της περιβόητης σύμβασης 717 της ΕΡΓΟΣΕ, που θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί από το 2016, σύμφωνα και με το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ.

Το σύστημα φωτοσήμανσης, που ρυθμίζει την κυκλοφορία κατά μήκος των ραγών, ήταν εγκατεστημένο κατά το ήμισυ (54%) τον Φεβρουάριο του 2023 και άγγιξε το 100% τον Σεπτέμβριο. Η τηλεδιοίκηση, που δίνει τη δυνατότητα για πραγματοποίηση ενεργειών από απομακρυσμένους σταθμούς, ήταν εγκατεστημένη στο 31% του δικτύου τον Φεβρουάριο του 2023 και – όπως και η φωτοσήμανση – έφτασε σε πλήρη κάλυψη τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. «Τους πρώτους τρεις-τέσσερις μήνες μετά τα Τέμπη υπήρξε σημαντική πρόοδος, ήταν το μόνο ενθαρρυντικό διάστημα» λέει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Προσωπικού Ελξης (ΠΕΠΕ, η ένωση των μηχανοδηγών) Δημήτρης Κουτσιαύτης.

Το ξέσπασμα της κακοκαιρίας «Ντάνιελ», όμως, κατέστρεψε περίπου το 20% των παραπάνω εγκαταστάσεων. Συγκεκριμένα, έχει καταστραφεί το τμήμα της γραμμής από Λειανοκλάδι έως Λάρισα, μήκους περίπου 100 χιλιομέτρων. Παραμένει μέχρι σήμερα στην ίδια κατάσταση και εξυπηρετείται από μονή γραμμή, στην οποία κυκλοφορεί μόνο ένα τρένο κάθε φορά.

Σημειώνεται πως τα έργα για την αποκατάσταση και αναβάθμιση του δικτύου δημοπρατήθηκαν τον Ιανουάριο και αναμένεται να ξεκινήσουν την άνοιξη. Η διάρκειά τους εκτιμάται σε κάτι παραπάνω από ένα έτος και υπολογίζεται ότι θα ολοκληρωθούν το καλοκαίρι του 2026. Δεν έχει αποσαφηνιστεί, ωστόσο, πώς θα διαμορφωθεί η λειτουργία των τρένων κατά το συγκεκριμένο διάστημα – αν και πρόσφατο ρεπορτάζ των «ΝΕΩΝ» έκανε λόγο για εισήγηση που πρότεινε διακοπή όλων των δρομολογίων μέχρις ότου αποκατασταθούν τα βασικά έργα υποδομής και οι ζημιές από τα φυσικά φαινόμενα.

ETCS. Το ETCS (Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου των Τρένων) είναι το σύστημα που αποτελείται από αισθητήρες που βρίσκονται τόσο στα τρένα όσο και επί των σιδηροδρομικών γραμμών, έχοντας τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει και την αυτόματη πέδηση. Οπως ξεκαθαρίζει ο Χρήστος Σταϊκούρας, για να λειτουργήσει πλήρως το ETCS, πρέπει να είναι εγκατεστημένο και στις ράγες του σιδηροδρόμου και στους συρμούς. «Ουσιαστικά, το ETCS είτε λειτουργεί είτε όχι. Είναι σαν την εγκυμοσύνη, δεν υπάρχει ολίγον έγκυος», λέει από τη μεριά του ο Παντελής Μπαριανός, αντιπρόεδρος των εργαζομένων του ΟΣΕ.

Συμπερασματικά, το ETCS δεν λειτουργεί σήμερα, παρά το γεγονός ότι έχει προχωρήσει η εγκατάστασή του επί των γραμμών, περίπου στο 80% των ραγών της διαδρομής Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Σύμφωνα με το υπουργείο, το επόμενο διάστημα θα προχωρήσει η εγκατάσταση επί των συρμών και το καλοκαίρι θα ξεκινήσουν οι απαιτούμενοι έλεγχοι. Ο υπουργός εκτιμά ότι το ETCS θα είναι πλήρως λειτουργικό μέχρι το καλοκαίρι του 2026.

GSM-R. Το GSM-R είναι το σύστημα ενδοεπικοινωνίας μεταξύ των εμπλεκομένων στην εκτέλεση των δρομολογίων (μηχανοδηγοί, σταθμάρχες, κέντρα ελέγχου κυκλοφορίας κ.λπ.). Οπως και το ETCS, το GSM-R πρέπει να είναι εγκατεστημένο τόσο στις γραμμές όσο και στους συρμούς. Σήμερα, είναι εγκατεστημένο στο 78% της γραμμής, αλλά όχι στο τμήμα Τιθορέα – Δομοκός. Δεν ισχύει το ίδιο για το σύστημα επί των συρμών, όπου σήμερα είναι εγκατεστημένες σε τρένα 100 συσκευές, ενώ τον Φεβρουάριο του 2023 ο αριθμός τους ανερχόταν σε 119. Σύμφωνα με το υπουργείο, μέχρι το τέλος Μαρτίου θα είναι εγκατεστημένες 118 μονάδες σε 59 τρένα, ενώ μέχρι τον Ιούνιο θα φτάσουν τις 158.

Το προσωπικό. Στο οργανόγραμμα του ΟΣΕ υπάρχουν 2.084 θέσεις μόνιμου προσωπικού. Αν και είναι παλιό και υπολογίζει κάποιες θέσεις που έχουν περάσει στην Hellenic Train, ο πραγματικός αριθμός δεν υπολείπεται σημαντικά των 2.000. Σήμερα, όμως, το μόνιμο προσωπικό του ΟΣΕ δεν ξεπερνά τα 563 άτομα, ενώ τον Φεβρουάριο του 2023 οι μόνιμοι υπάλληλοι ήταν 715 (μείωση 21%). Με μπλοκάκι εργάζονται επίσης 613 υπάλληλοι, εκ των οποίων περίπου οι 120 είναι ακόμα σε φάση εκπαίδευσης. Συνολικά, στα τέλη του 2023 οι εργαζόμενοι του ΟΣΕ ήταν 1.096, ενώ σήμερα είναι 1.317.

Από το 2022 έχουν προκηρυχθεί οργανικές θέσεις, όμως ακόμα δεν έχουν γίνει προσλήψεις. Σύμφωνα με τον Χρήστο Σταϊκούρα θα ολοκληρωθούν 140 προσλήψεις μέσω ΑΣΕΠ εντός Μαρτίου και ακόμα 100 θα προχωρήσουν άμεσα. Σύμφωνα με τον Παντελή Μπαριανό, υπάρχουν πολλοί σταθμοί στην περιφέρεια που λειτουργούν ακόμα με έναν μόνο σταθμάρχη, αρκετοί εκ των οποίων εργάζονται με μπλοκάκι, ενώ περίπου 100 είναι ακόμα σε φάση εκπαίδευσης. Στους μηχανοδηγούς οι ελλείψεις είναι υπαρκτές, αλλά λιγότερες σε σχέση με παλαιότερα, ενώ η Hellenic Train δεν έχει παρουσιάσει ποτέ οργανόγραμμα, λέει από τη μεριά του ο πρόεδρος των μηχανοδηγών Δημήτρης Κουτσιαύτης.