Ορθές διαδικασίες για σχέδιο διάθεσης οικοπέδων σε οικογένειες χαμηλών εισοδημάτων ζητά η ΕΥ – Τι αναφέρει σε έκθεση
Την αναθεώρηση τόσο του νομικού πλαισίου, όσο και του διαδικαστικού υπόβαθρου που καθορίζει την εφαρμογή του Σχεδίου Διάθεσης Οικοπέδων (ΣΔΟ) για οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα, ώστε να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες, οι ανομοιομορφίες, οι ανισότητες και τα προβλήματα που εντοπίστηκαν, συνιστά η Ελεγκτική Υπηρεσία, στην έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα την Τετάρτη σχετικά με τον έλεγχο που διενέργησε ως προς την ορθότητα της εφαρμογής των προνοιών του ΣΔΟ από τις Επαρχιακές Διοικήσεις (ΕΔ).
Σύμφωνα με την ΕΥ, ο έλεγχος διενεργήθηκε για 12 κοινότητες προερχόμενες από όλες τις επαρχίες της Κύπρου, περιλάμβανε 13 γνωστοποιήσεις σχεδίων και 138 φάκελους αιτήσεων που υποβλήθηκαν την περίοδο 2020-2022, με εξαίρεση αιτήσεις της κοινότητας Έμπας, στην Επαρχία Πάφου, οι οποίες υποβλήθηκαν κατά το έτος 2018.
Σχετικά με τα ευρήματα της έκθεσης, αυτά ξεκινούν με τον έλεγχο των προνοιών του ΣΔΟ, όπου, όπως αναφέρεται, διαπιστώθηκε απουσία αιτιολογικών εκθέσεων από ΕΔ αναφορικά με την ανάγκη για νέο διαχωρισμό, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις, εκ του αποτελέσματος, διαφάνηκε ότι δεν υπήρξε το αναμενόμενο ενδιαφέρον, με συνέπεια, μέχρι την ημερομηνία του ελέγχου, να υπάρχουν πολλά αδιάθετα οικόπεδα σε διάφορες κοινότητες.
Προστίθεται ότι διαπιστώθηκε απουσία του «προκαταρκτικού» καταλόγου κατά σειρά προτεραιότητας δικαιούχων στις πλείστες ΕΔ (62% των γνωστοποιήσεων διάθεσης) για επιβεβαίωση ότι η διάθεση διενεργήθηκε με την ανάλογη προτεραιότητα, όπως ορίζει το ΣΔΟ.
Αναφέρεται επίσης ότι δεν τηρήθηκε ο όρος του ΣΔΟ αναφορικά με το ανώτατο μέγεθος οικοπέδου, με αποτέλεσμα, σε μερικές περιπτώσεις, το εμβαδόν του οικοπέδου να είναι σχεδόν διπλάσιο του καθορισμένου, κατ’ επέκταση, η τιμή παραχώρησης του οικοπέδου στις συγκεκριμένες περιπτώσεις να αυξηθεί σημαντικά, ενώ σε πέραν του 60% των γνωστοποιήσεων δεν τηρήθηκαν κατάλληλα πρακτικά σχετικά με τη διενέργεια κλήρωσης, η οποία απαιτείται για τη διάθεση των οικοπέδων.
Αναφορικά με τον δειγματοληπτικό έλεγχο αιτήσεων και την παρακολούθηση της υλοποίησής τους, η ΕΥ αναφέρει πως διαπιστώθηκε ασάφεια στο εισόδημα που υπολογίζεται ως οικογενειακό εισόδημα, η οποία οδήγησε σε ανομοιομορφία κατά την εξέταση των αιτήσεων μεταξύ ΕΔ, όπως και απουσία σφραγίδας παραλαβής σε 15% του δείγματος των αιτήσεων, που θα διασφάλιζε τόσο την εμπρόθεσμη, όσο και την ολοκληρωμένη παραλαβή τους.
Επιπλέον, γίνεται αναφορά σε εκπρόθεσμη παραλαβή αιτήσεων, με παράδειγμα περίπτωση Κοινότητας όπου 36% των αιτήσεων παραλήφθηκαν μετά την καταληκτική ημερομηνία υποβολής τους.
Συμπληρώνεται ότι δεν εντοπίστηκε μηχανισμός παρακολούθησης της υλοποίησης των όρων της Συμφωνίας Ενοικιαγοράς (ΣΕ), με συνέπεια οι ΕΔ να μην έχουν άμεση ενημέρωση, ειδικά στις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, για να εκκινήσουν διαδικασία ανάκτησης των οικοπέδων, ως οι σχετικές πρόνοιες
Σχετικά με την αποτελεσματικότητα του ΣΔΟ, η ΕΥ αναφέρει ότι πρόνοιες του Σχεδίου περιέχουν ασάφειες και κενά, τα οποία προκάλεσαν ανομοιόμορφη εφαρμογή από τις ΕΔ, π.χ. αναφορικά με τις ακολουθούμενες διαδικασίες, έντυπα αιτήσεων, ζητούμενα αποδεικτικά, ενώ εντοπίστηκε και ανομοιομορφία στη χρήση έντυπων αιτήσεων μεταξύ ΕΔ, που δημιούργησε ανισότητες.
Αναφέρεται επίσης ότι σε ορισμένες επίσης περιπτώσεις τα έντυπα αιτήσεων δεν ανέφεραν ρητά όλα τα απαιτούμενα στοιχεία που έπρεπε να προσκομιστούν εξ αρχής για εξέταση, με αποτέλεσμα τη δημιουργία καθυστέρησης στη λήψη απόφασης.
Προστίθεται ότι παρά την αναστολή για νέους διαχωρισμούς που αποφασίστηκε το 2013, παρατηρήθηκε ότι στις επαρχίες Αμμοχώστου και Πάφου εκδοθήκαν αποφάσεις ΥΣ για διαχωρισμό νέων οικοπέδων για τις συγκεκριμένες κοινότητες, με ειδικές, ευνοϊκότερες πρόνοιες.
Σε ό,τι αφορά τη βιωσιμότητα του ΣΔΟ, αναφέρεται ότι αυτή αξιολογήθηκε τόσο σε επίπεδο βιωσιμότητας των αιτητών στη βάση των υποχρεώσεων που προκύπτουν από την υλοποίηση του ΣΔΟ, όσο και στο γεγονός ότι η ΚΔ εκτίθεται σε κίνδυνο, ως εγγυητής των δανείων ανέγερσης κατοικίας, στις περιπτώσεις της μη αποπληρωμήςτων δανείων που σύναψαν οι αιτητές με τραπεζικά ιδρύματα.
Σύμφωνα με την ΕΥ, οι αιτητές που εγκρίθηκαν με τους προηγούμενους όρους του ΣΔΟ (απόφαση ΥΣ 70.822, ημερ. 21.7.2010) και δεν είχαν σημαντική αύξηση στα εισοδήματα τους τα τελευταία χρόνια, πιθανόν να ευρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, όποτε και αναμένεται, λόγω του κόστους δανεισμού και πληθωρισμού, να αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες τόσο στην αποπληρωμή της οφειλής προς την ΚΔ όσο και των δανείων τους για την ανέγερση της κατοικίας τους, με κίνδυνο τη μη εξυπηρέτηση των δανείων τους και την κατάσχεση της περιουσίας τους
Προστίθεται ότι παρότι το οικόπεδο παραμένει στην κατοχή της ΚΔ μέχρι την πλήρη εξόφλησή του, εντούτοις δύναται να παρέχεται ως εγγύηση για την εξασφάλιση οικιστικού δανείου από τραπεζικά ιδρύματα, με την εν λόγω εξασφάλιση, όπως σημειώνεται, να εκθέτει την ΚΔ στον κίνδυνο απαίτησης αποπληρωμής του δανείου στην περίπτωση που ο δικαιούχος δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του σχετικά με το δάνειο για την ανέγερση της κατοικίας του.
Συμπληρώνεται ότι τα εισπρακτέα ποσά των ΕΔ από ΣΕ του ΣΔΟ, κατά της 31.12.2022, σύμφωνα με την κατάσταση «ΓΛ 187-Εισπρακτέα ποσά», ανήλθαν σε €10.462.484, εκ των οποίων το 64% ήταν άμεσα εισπρακτέο, γεγονός που, σύμφωνα με την ΕΥ, καταδεικνύει ότι όντως υπάρχουν καθυστερήσεις στις αποπληρωμές των ΣΕ και κίνδυνος απώλειας εσόδων του κράτους.
Αναφέρεται επίσης ότι κατά την ετοιμασία της έκθεσης, εντοπίστηκαν αγωγές από τον Οργανισμό Χρηματοδοτήσεως Στέγης εναντίον της ΚΔ, ως εγγυητής δανείων για την ανέγερση της κατοικίας των δικαιούχων, προσθέτοντας ότι παρότι εξασφαλίστηκε κατάσταση από το Γενικό Λογιστήριο με τις παρεχόμενες εγγυήσεις της ΚΔ, εντούτοις δεν κατέστη δυνατό να διαχωριστούν οι περιπτώσεις των εγγυήσεων που παραχωρήθηκαν για το ΣΔΟ.
Στις συστάσεις της, η ΕΥ αναθεώρηση τόσο του νομικού πλαισίου, όσο και του διαδικαστικού υπόβαθρου που καθορίζει την εφαρμογή του Σχεδίου Διάθεσης Οικοπέδων (ΣΔΟ) για οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα, ώστε να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες, οι ανομοιομορφίες, οι ανισότητες και τα προβλήματα που εντοπίστηκαν.
Ειδικότερα, συνιστά τη δημιουργία εγχειρίδιου διαδικασιών από το YE, με λεπτομερή στάδια διεκπεραίωσης αξιολόγησης μίας αίτησης και δικλείδες ασφαλείας για σκοπούς ομοιόμορφης εφαρμογής, διασφάλισης της ίσης μεταχείρισης, καθώς και για σκοπούς αποτελεσματικής παρακολούθησης.
Επιπλέον, συνιστά την οργάνωση εκπαιδεύσεων στους αρμόδιους λειτουργούς, ούτως ώστε να καταρτιστούν κατάλληλα για σκοπούς ομοιόμορφης και αποτελεσματικής εφαρμογής και παρακολούθησης του ΣΔΟ και των ΣΕ, καθώς και τη χρήση μηχανογραφημένου πληροφοριακού συστήματος για τη διεκπεραίωση της διαδικασίας, με πλήρη διαδρομή ελέγχου.
Ζητά επίσης τον καθορισμό συγκεκριμένων και στοχευμένων όρων/κριτηρίων/απαιτήσεων που να προωθούν τη στεγαστική πολιτική της κυβέρνησης και το δημόσιο συμφέρον, τη θέσπιση κανόνων αξιολόγησης και παρακολούθησης, τόσο για μείωση του διοικητικού κόστους όσο και για εξάλειψη των ανομοιομορφιών μεταξύ επαρχιών και δικαιούχων και διαμόρφωση του ΣΔΟ, ώστε να συνάδει η λογική του με τα υπόλοιπα ισχύοντα ΣΣ, και την προώθηση προνοιών που να εξασφαλίζουν ότι το «όφελος» του ΣΣ κατανέμεται βάσει κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων.
Τέλος, προτείνει την τροποποίηση του ΣΔΟ και των ΣΕ, ώστε το μέγιστο δυνατό κόστος της ΚΔ να περιορίζεται στη διάθεση των οικοπέδων, χωρίς να ελλοχεύει ο κίνδυνος για ανάληψη περαιτέρω οικονομικών υποχρεώσεων, όπως π.χ. την αποπληρωμή οικιστικών δανείων, καθώς και τον καθορισμό μηχανισμού, ώστε οι ΕΔ που παραχωρούν οικόπεδα να ελέγχουν άμεσα και εύκολα την εφαρμογή των όρων των ΣΕ, ειδικά την ανέγερση κατοικίας, και να μεριμνά έγκαιρα για διορθωτικές ενέργειες. Λ
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το δείγμα μας αφορούσε σε αιτήσεις που εγκρίθηκαν το 2020-2022, και η υλοποίηση των ΣΕ βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο, η ΕΥ έχει σκοπό έχει να διενεργήσει έλεγχο σε μεταγενέστερο στάδιο για την αποτελεσματική εφαρμογή των ΣΕ που υπεγράφησαν με τους δικαιούχους, καταλήγει η έκθεση.
Πηγή: ΚΥΠΕ