Κανένα άλλο πεδίο της δημόσιας σφαίρας δεν αποδεικνύεται πιο πρόσφορο για πολιτισμικούς πολέμους όσο η σύγχρονη τέχνη. Ο βανδαλισμός έργων του Χριστόφορου Κατσαδιώτη στην Εθνική Πινακοθήκη είναι το τελευταίο κρούσμα ηθικού πανικού, τον οποίο επιχειρούν να ενορχηστρώσουν από πολιτικές δυνάμεις έως έντυπα που καμώνονται τις εφημερίδες. Ας μην ξεχνάμε ότι σπίθες έχουν ανάψει ήδη για την κινηματογραφική διασκευή της «Οδύσσειας» του Κρίστοφερ Νόλαν, καθώς το κράνος που φοράει ο Ματ Ντέιμον – Οδυσσέας στις πρώτες φωτογραφίες δεν περνάει από την προκρούστεια επιτροπή των social media. Με δεδομένο ότι ο σκηνοθέτης δεν υπήρξε ακριβής ούτε στη «Δουνκέρκη», καθώς δεν επρόκειτο για διδακτορική διατριβή, αλλά για ταινία, το νέο εγχείρημά του επιφυλάσσει μάλλον εκπλήξεις για το ελληνόψυχο ακροατήριο – που παίζει στα δάχτυλά του τις ραψωδίες των ομηρικών επών.
Από αυτή τη γνήσια αναζήτηση της καλλιτεχνικής αισθητικής θα προήλθαν και οι δύο προηγούμενες ακτιβιστικές πρωτοβουλίες του κόμματος Νίκη. Στην πρώτη περίπτωση είχε ζητήσει από το υπουργείο Πολιτισμού με επίκαιρη ερώτηση να «προστατεύσει την πολιτιστική μας κληρονομιά και να προβεί στις δέουσες ενέργειες κατά των ιδιοκτητών της εταιρείας NETFLIX για τη σκόπιμη παραποίηση ιστορικών στοιχείων της προσωπικότητας του Μεγάλου Αλεξάνδρου» στο ντοκιμαντέρ «Αλέξανδρος, η δημιουργία ενός θεού». Προς απογοήτευση πολλών αρχαιόπληκτων, η υπουργός Πολιτισμού δεν ηγήθηκε στη σύγχρονη μάχη του Γρανικού εναντίον των καπιταλιστών του θεάματος δηλώνοντας ότι «το υπουργείο Πολιτισμού δεν ασκεί λογοκρισία στην τέχνη, δεν προβαίνει σε πράξεις που έχουν ως αποτέλεσμα τη δίωξη ή την απαγόρευσή της, δεν χειραγωγεί, δεν περιορίζει, δεν ελέγχει τη διάδοση πληροφοριών και ιδεών, ούτε προληπτικά, ούτε κατασταλτικά». Συμφωνώντας με πολλούς κριτικούς, διαπίστωνε πως «τα στοιχεία της προσωπικότητας του Αλέξανδρου δεν αναδεικνύονται στη σειρά… η οποία δεν εξυπηρετεί την ιστορική αλήθεια. Βρίθει ιστορικών ανακριβειών και παρουσιάζει σκηνοθετική προχειρότητα και σκηνογραφική πενία». Αυτή όμως – η αισθητική – είναι μια συζήτηση που είτε αργεί είτε δεν γίνεται ποτέ, καθώς δεν ευνοεί την πρωταρχική σκόπευση: να εκμεταλλευτούν οι επιτήδειοι την ηθική αντάρα μέσα στη θαυμάσια κατάσταση. Στη δεύτερη περίπτωση, η Νίκη μαζί με άλλες ευάλωτες ψυχές ζητούσαν την απόσυρση αφίσας για το ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα κορμιά» της Ελίνας Ψύκου, από το περσινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Εκεί απεικονιζόταν εσταυρωμένη η μορφή μιας γυναίκας, εγκύου και γυμνόστηθης. Υπ’ όψιν ότι το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε από την ΕΤ3 στις 8 του τρέχοντος, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, χωρίς να σημειωθούν κρούσματα με σπασμένες τηλεοπτικές συσκευές.
Να θυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι σε αρκετές παραστάσεις της προηγούμενης σεζόν υπήρξε γυμνό επί σκηνής, το οποίο σίγουρα θα συνιστούσε προσβολή της αιδούς, του ελληνοχριστιανικού παρελθόντος και της αγίας ελληνικής οικογένειας, αν το είχαν πάρει χαμπάρι οι ευσεβιστές. Δυστυχώς οι παραστάσεις ολοκληρώθηκαν, οπότε όσοι βουλευτές προέρχονται από κόμματα που αναζητούν 15 λεπτά επικαιρότητας θα πρέπει να επιλέξουν νέες μορφές ανθρωποκυνηγητού. Σε κάθε περίπτωση, ας ξαναδιαβάσουν το κατά Ματθαίον (Στ’, 5-6) περί τυπολατρίας: «Οταν προσεύχεσαι, δεν πρέπει να μιμείσαι τους υποκριτές. Διότι αυτοί αρέσκονται να προσεύχονται όρθιοι στις συναγωγές και τις γωνιές των πλατειών, εκεί όπου είναι πολύς κόσμος, για να επιδειχθούν. Οταν θέλεις να προσευχηθείς, προτίμα το ιδιαίτερο δωμάτιό σου κλείνοντας την πόρτα».
ΥΓ: Πρέπει να είναι πολύ στενάχωρη η κατάσταση στην Εθνική Πινακοθήκη για τη διευθύντριά της Συραγώ Τσιάρα και όσους επιμένουν να υπερασπίζονται τα αυτονόητα για την ελευθερία της τέχνης. Η απόφαση για μερική (;) απομάκρυνση των έργων δείχνει ότι το πολιτικό κλίμα δεν ευνοεί τις αντιστάσεις και ότι η πολιτική βούληση συντονίζεται πιο εύκολα με την εκκλησιαστική ράβδο. Το αποτέλεσμα είναι ότι η σύγχρονη τέχνη – και όχι μόνο – μετράει ήττες. Αφού έτσι το θέλει η αφορμή, ας απευθύνουμε με άλλα λόγια το ίδιο ερώτημα: Να διδάσκεται ή να μη διδάσκεται ο «Τελευταίος πειρασμός» του Νίκου Καζαντζάκη σε σχολικά ανθολόγια; Να προβάλλεται ή να μην προβάλλεται η ομότιτλη ταινία, σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορσέζε; Από τις απαντήσεις μπορούμε να αντιληφθούμε και το σωτήριο έτος στο οποίο βρισκόμαστε όσοι δεν είμαστε παλαιοημερολογίτες.