«Οτέφ Αζα» αποκαλούν στο Ισραήλ την περιοχή. Και εκείνη, αυτή την περίοδο του χρόνου, φοράει τα καλά της για να ανταποκρίνεται απολύτως στο όνομά της. «Οτέφ» στα εβραϊκά πάει να πει περιτύλιγμα, αυτό που χρησιμοποιεί κανείς για τα δώρα και «Αζα» είναι η Γάζα. Οτέφ Αζα, λοιπόν, είναι οι περιοχές που περιβάλλουν (σε απόσταση μέχρι και επτά χιλιόμετρα) τα σύνορα της Γάζας με το Ισραήλ. Και οι εκτάσεις αυτές, ανήμερα την 25η Μαρτίου, είναι καταπράσινες και κατάσπαρτες με λουλούδια, τα «καλά» που λέγαμε πιο πάνω. Λουλούδια τα οποία σ’ αυτό το σημείο του πλανήτη, μια ανάσα από το Σινά και την έρημο, δεν ζουν πολύ. Και δεν είναι τα μόνα.
Εχω ξανάρθει στο κιμπούτς Μπεερί όπως και στα περισσότερα της περιοχής. Ολα, όλες αυτές οι κομμούνες, επί της ουσίας η μετεξέλιξη της πραγμάτωσης της ιδεολογίας της Αριστεράς, έζησαν τις επιθέσεις την 7η Οκτωβρίου. Ολα θρηνούν νεκρούς, όμως το Μπεερί δέχτηκε το χειρότερο πλήγμα. Δολοφονήθηκαν 102 άτομα, το 10% του πληθυσμού του. Τριάντα άτομα απήχθησαν.
Η χειρονομία
Ισως για αυτό προκάλεσε τόση έκπληξη, αλλά και μεγάλη ικανοποίηση, όχι μόνο στο κιμπούτς αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα, η κίνηση της πρεσβευτού της Ελλάδας Μάγιας Σολωμού να κάνει εκεί τη φετινή εκδήλωση για την εθνική επέτειο. Ηταν μια χειρονομία πρωτοφανής, μια κίνηση αλληλεγγύης μακριά από πολιτικά ζητήματα και προεκτάσεις. Μια χειρονομία η οποία άγγιξε κατευθείαν τους ανθρώπους, με πολύ κόσμο να τηλεφωνεί και να ρωτάει αν μπορεί να έρθει. Είχε και μια πρακτική διάσταση η κίνηση αφού η πρεσβεία, εκτός από κάτι μπουκάλια ούζο, φρόντισε όλα τα ποτά και τα λιτά εδέσματα αυτής της χαμηλών τόνων εκδήλωσης να προέλθουν από το ίδιο το κιμπούτς.
Η μνήμη του Ιωνά
Ολα εδώ είναι μέρος του ίδιου πόνου. Εδώ είναι και η Ελφι και ο Ιτσχάκ, η θεία και ο θείος του Ιωνά Καρούση, του 26χρονου παιδιού από τη Θεσσαλονίκη, τον οποίο οι τρομοκράτες δολοφόνησαν σε μία στάση του τραμ. Εργάζονται και οι δύο στην πρεσβεία της Ελλάδας στο Τελ Αβίβ, αυτοί έστησαν την εκδήλωση, μαθαίνω. Και αυτό εξηγεί πολλά για τη ζεστασιά που νιώθει κανείς στην αίθουσα σήμερα. Την τελευταία φορά που τους είχα δει ήταν εκείνο το αφόρητα ζεστό μεσημέρι του Οκτώβρη στο ελληνορθόδοξο κοιμητήριο, όταν αποχαιρέτησαν για πάντα τον Ιωνά με μια αξιοπρέπεια την οποία θα έχω να τη θυμάμαι. Οπως και οι γονείς του, διαπρεπείς επιστήμονες και οι δύο. Αλλο παιδί δεν είχαν.
Η ιστορία του Γιουβάλ
Ο Γιουβάλ είναι ένα άγνωστο κομμάτι μιας πολύ γνώριμης ιστορίας. Το πρωινό της 7ης Οκτωβρίου έλειπε από το κιμπούτς. Οι τρομοκράτες σκότωσαν τον πατέρα, τη θεία και του θείο του. Απήγαγαν τη μητέρα του, τη μεγαλύτερη αδελφή του με τον σύζυγό της Ταλ, τα παιδιά τους, τριών και οκτώ ετών, και την άλλη του θεία και τη δωδεκάχρονη κόρη της. Ολοι εκτός από τον Ταλ απελευθερώθηκαν με την πρώτη και μοναδική απελευθέρωση ομήρων, τον Νοέμβριο του 2023. Θα ακολουθούσαν 15 μήνες μαρτυρίου για την οικογένεια, όμως ο Ταλ ήταν τυχερός και στις 22 του περασμένου Φεβρουαρίου επέστρεψε. Εξω από το καμένο τους σπίτι είχα αφηγηθεί τον Οκτώβριο την ιστορία της οικογένειας για ένα μίνι ντοκιμαντέρ – αφιέρωμα στην επέτειο, στην ΕΡΤ. Πώς είναι ο Ταλ; τον ρώτησα. Το σώμα μόνο επέστρεψε, εξηγεί. Το μυαλό είναι εκεί ακόμα. Σκέφτεται συνέχεια τους δύο φίλους του, μου απαντά. Τους δύο που είναι όμηροι ακόμα. Μόνο, λέει, όταν γυρίσουν όλοι πίσω μπορούμε να κλείσουμε αυτό το φρικτό κεφάλαιο και να προχωρήσουμε.
Πολλά ευχαριστώ
Στη σύντομη προσφώνησή του στον κόσμο ο Γιουβάλ, ως εκπρόσωπος όλων των κατοίκων, οι περισσότεροι ακόμα εκτοπισμένοι, έχει πολλά ευχαριστώ να πει στην Ελλάδα και την πρεσβεία, κυρίως για το «πολύ δυνατό μήνυμα» που έστειλε αυτή η κίνηση συμπαράστασης. Και είναι αλήθεια πως με όσους ισραηλινούς φίλους μου το είχα συζητήσει, όλοι έλεγαν πως καμία άλλη χώρα δεν έκανε αυτή την κίνηση. Ο Γιουβάλ, μαζί με τις ευχαριστίες του, λέει πως τίποτα από όλα αυτά δεν έχει να κάνει με την πολιτική. Ολα έχουν να κάνουν με τους ανθρώπους και τίποτα άλλο. Εχουμε ακόμη 59 ομήρους, οι έξι είναι από εδώ, από το Μπεερί, εξηγεί, και λέει πως οι άνθρωποι εκεί είναι αποφασισμένοι να μαζέψουν τα κομμάτια της ζωής τους, όχι απλώς για να προχωρήσουν αλλά για να ξαναχτίσουν κάτι ακόμα καλύτερο από αυτό που υπήρχε «πριν από αυτή τη χειρότερη μέρα στην Ιστορία μας».
Η Ελλάδα και το φως
Η ελπίδα και η ζωή. Αυτές θα πάρουν τη θέση του σκότους, λέει η πρεσβευτής της Ελλάδας. Γιατί το κιμπούτς Μπεερί; «Διότι είναι ένα σύμβολο θάρρους, δύναμης, επιμονής και ανθεκτικότητας. Διότι θέλαμε να στείλουμε ένα μήνυμα στήριξης και αλληλεγγύης. Να δείξουμε πως δεν ξεχάσαμε, πως είμαστε δίπλα σε όλους τους κιμπούτσνικς, στην προσπάθειά τους να γιατρέψουν τις πληγές και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, δίπλα σε όλους τους Ισραηλινούς που προσπαθούν να μάθουν να ζουν ξανά μετά την 7η Οκτωβρίου, δίπλα στον καθένα από εσάς καθώς θα ξαναχτίζετε τα σπίτια σας, θα ξαναφτιάχνετε τους κήπους σας… Οταν θα χορέψετε ξανά (σ.σ.: το σύνθημα των επιζώντων του Φεστιβάλ Νόβα). Και όταν χορέψετε, θα χορέψουμε μαζί σας».
Η Ελλάδα, εξηγεί η Μάγια Σολωμού, 204 χρόνια μετά την Επανάσταση ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, παραμένει ένας πυλώνας ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή. Η Ελλάδα και το Ισραήλ μοιράζονται έναν ιστορικό δεσμό, χτισμένο σε μια κοινή πολιτιστική κληρονομιά, μια βαθιά ριζωμένη φιλία και τη δέσμευση σε ιδεώδη. Παραθέτει παραδείγματα του πώς αναπτύχθηκε αυτή η σχέση τα τελευταία χρόνια και λέει πως είναι σίγουρη ότι θα ακόμα πιο βαθιά. «Θα έρθουν καλύτερες μέρες».
Δεν ξέρω τόσα χρόνια σε πόσες δεξιώσεις πρεσβειών έχω πάει. Είναι ό,τι πιο στενάχωρο, ό,τι πιο ανούσιο, ό,τι πιο ξύλινο. Εδώ είναι ακριβώς το αντίθετο. Ο κόσμος αρπάζει κάθε λέξη της πρεσβευτού, τα αρκετά καλά της εβραϊκά, κάθε κουβέντα ενθάρρυνσης και ξεσπά σε χειροκρότημα. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να προβάλλει κανείς την Ελλάδα από το φως της, την ανθρωπιά του πολιτισμού της, τη στάση του ανθρώπου πλάι στον άνθρωπο. Χωρίς πολιτική, χωρίς να παίρνει κανείς θέση στη διαμάχη αλλά και χωρίς να χάνει τις λέξεις στην ανάγνωση κάθε γεγονότος σωστά.Αυτό που έγινε εδώ, δεν έχει καμία, μα καμία δικαιολογία. Οπως μου έλεγε πριν και ο Γιουβάλ, ο οποίος επέμεινε ξανά και ξανά να μου τονίζει πόσο λάθος είναι να γενικεύουμε και τα καλά και τα κακά, αυτό που έγινε σ’ αυτούς τους ανθρώπους – και στον ίδιο – δεν μπορεί να βρει ούτε κατανόηση.
Θάνατος και ζωή
Αποχαιρετώ γνωστούς και φίλους, βγαίνω έξω για να φύγω. Ο αέρας φέρνει τις μυρωδιές της άνοιξης από παντού. Είναι αδύνατο να σκεφτεί κανείς με πόσο αίμα ποτίστηκε αυτή η πανέμορφη, έστω και για λίγο, γη. Μια έκρηξη από τη Γάζα μού κόβει απότομα τη σκέψη. Αμέτρητους πολέμους είδαν τα χώματα αυτά. Από τα βάθη των αιώνων. Αυτή η γη ποτίστηκε όσο λίγες άλλες με αίμα. Οπως και ξεκίνησε να ποτίζεται και η ελληνική γη αυτή τη μέρα. Είναι μια μέρα όμορφη, ζεστή. Μετά, τα λουλούδια θα χαθούν όπως χάθηκε και το αίμα όσων σκοτώθηκαν εδώ και πιο κάτω. Μα η ζωή θα συνεχιστεί. Ο παραλογισμός των ανθρώπων επίσης; Οσο ο άνθρωπος θυμάται ακόμα τι είναι και γιατί ζει, όχι μόνο γιατί υπάρχει, η ζωή θα συνεχίζεται. Και θα έχει νόημα.