Τόσα χρόνια, τόσες δεκαετίες, πώς δουλεύει ο υπερσιβηρικός (από το 1891), πώς τσουλούσε το Οριαν Εξπρές (από το 1883), σε τεράστιες, αδιανόητες διαδρομές, και δεν είχαμε τρενοβλάβειες και σιδηροδρομικές τραγωδίες; Ακόμα και τα δικά μας τρένα, οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους (ΣΕΚ), από το 1920, πώς ταξίδευαν με ασφάλεια χωρίς ηλεκτρονικά φωτοκύτταρα; Χωρίς τηλεματική, κομπιούτερς και αυτοματοποιημένα συστήματα αυτοπροστασίας; Πώς γινότανε κι ένας απλός σταθμάρχης, ένας μηχανοδηγός κι ένας κλειδούχος να τα καταφέρνουν ώστε οι αμαξοστοιχίες να μην αγκαλιάζονται πλαγιομετωπικά, τόσες δεκαετίες; Μήπως έκαναν μαγικά;
Περίεργο – παρότι δεν θα έλειπαν και τα ρουσφέτια. Βέβαια δεν υπήρχαν Φέισμπουκ και τόσοι αυτοδιορισμένοι αναφλεξιολόγοι, όπως τώρα, τόσοι ειδικοί ερευνητές, κλειδουχολόγοι και τρενολόγοι, με διαφορετικές απόψεις και ερμηνείες ο καθείς (ανάλογα το κόμμα και τα λεφτά) και τη δουλειά την έκαναν μερικοί απλοί άνθρωποι που ήξεραν να κουνούνε κάποιους λεβιέδες σωστά. (Ή είχαν μεγάλη τύχη.) Διότι είναι προφανές πως δεν χρειάζεται ιδιοφυΐα για να κάνεις αυτή την εργασία, απλώς βαθύ αίσθημα ευθύνης, συνέπειας και ακρίβειας. Ενα τρένο δεν είναι αυτοκίνητο, κινείται σε ράγες, ντουγρού, μπρος-πίσω και τούμπαλιν, και δεν απαιτεί σούζες, ούτε επικίνδυνες στροφές σε βρεμένο έδαφος με φθαρμένα ελαστικά, δεν έρχονται σουρωμένοι από απέναντι, κι άλλοι τρελαμένοι καταπάνω σου, όπως με το αυτοκίνητο. Διότι βλέπουμε, στην άσφαλτο, τι γενοκτονία γίνεται κάθε μέρα. Γιατί; Φταίει κανένα σύστημα; Καμιά τηλεματική; Οχι, το κυρίως που λείπει είναι η προσωπική ευθύνη – δεν έχουμε αφήσει δέντρο για δέντρο όρθιο και κολόνα για κολόνα. (Τρομερή ευστοχία.)
Στον σιδηρόδρομο φταίνε, φυσικά, οι ιστορικές παθογένειες, η νοοτροπία, η μη εφαρμογή της τεχνολογίας, αλλά πάντα και η προσωπική ευθύνη. Οπως και στην άσφαλτο, διότι και το τελειότερο αυτοκίνητο να έχεις, το πιο μοντέρνο, ηλεκτρικό, υβριδικό, με υγραέριο, τούρμπο, αισθητήρες μπρος-πίσω, έλεγχο παρκαρίσματος, αλλαγής λωρίδας και προληπτικού φρεναρίσματος, αν το γκαζώσεις και το πας μετωπικά στη βελανιδιά, ή στο τριαξονικό που έρχεται από απέναντι, κανένα υπερσύστημα δεν μπορεί να σε σώσει – αυτά για όσους πιστεύουν πως από μόνη της η τεχνολογία θα αποτρέψει όλα τα δεινά. Πάντα και πιο πολύ μετράει η προσωπική ευθύνη – εξάλλου και την τεχνολογία τη φτιάχνει και την ελέγχει ο άνθρωπος, δεν προκύπτει ουρανόθεν, από εξωγήινους. Δεν έχει δική της βούληση. Βοηθάει πολύ, αλλά και εξοντώνει άλλο τόσο – εξαρτάται πάλι απ’ τον άνθρωπο και πώς τη χρησιμοποιεί. Και ενίοτε παθαίνει και βλάβες. Πατάς το κουμπί αλλά η χοντρή δεν βγαίνει πάντα.
(Στο κάτω κάτω γιατί η Δικαιοσύνη ασχολείται μόνο με ευθύνες προσώπων, με την προσωπική ή πολιτική – που είναι πάλι προσωπική – ευθύνη. Και αν δεν παίζουν ρόλο τα πρόσωπα, τότε γιατί όλοι της αντιπολίτευσης, στρέφουν λατρευτικά τον έρωτά τους κυρίως σε ένα πρόσωπο, τον Μητσοτάκη;)
Αρα; Υπάρχει ή όχι προσωπική ευθύνη; Κατά περίσταση, θα πεις, κι όπως μας βολεύει. Εξαρτάται και από το ποιος είναι ο ειδικός αναφλεξιολόγος που μιλάει κάθε φορά. Ιστορικά πάντως, υπάρχουν δύο γνωστά παραδείγματα, όπου, αν δεν δούλευε η προσωπική επιλογή και ευθύνη, ο κόσμος θα είχε γίνει οδοντογλυφίδες λόγω του ότι θα ξεσπούσε πυρηνικός πόλεμος – η μία περίπτωση είναι του Βασίλι Αρχίποφ, διοικητή σοβιετικού πυρηνικού υποβρυχίου στην κρίση των πυραύλων της Κούβας, το 1962: το υποβρύχιό του βρισκόταν στα νερά της Κούβας και όταν οι Αμερικάνοι το εντόπισαν και άρχισαν να ρίχνουν βόμβες βυθού για να ανεβεί στην επιφάνεια και να το ελέγξουν, δύο συνάδελφοι αξιωματικοί του Αρχίποφ εκτίμησαν (λάθος) πως ξέσπασε πυρηνικός πόλεμος και τον πίεζαν να εκτοξεύσει κι εκείνος πυραύλους κατά των ΗΠΑ. Ευτυχώς εκείνος έκρινε σωστά, και αρνήθηκε – αλλιώς θα είχε ξεσπάσει εκείνο που δεν φανταζόμαστε. Η διάκριση και το προσωπικό αίσθημα ευθύνης ενός αξιωματικού έσωσε τον κόσμο.
Το ανάλογο συνέβη το 1983: τα σοβιετικά ηλεκτρονικά συστήματα ανάσχεσης ανέφεραν (λανθασμένα) ανιχνευμένη εκτόξευση αμερικανικών πυρηνικών πυραύλων. Ο υπεύθυνος σοβιετικός αξιωματικός Στάνισλαβ Πετρόφ αρνήθηκε να αναφέρει την ανίχνευση, υποθέτοντας ή κρίνοντας πως το ηλεκτρονικό σύστημα προειδοποίησης είχε κάνει λάθος (ή υπέστη βλάβη) και έτσι έσωσε τον πλανήτη από την κόλαση που θα ξεσπούσε σε λίγο αναπόφευκτα. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε σφάλμα της τεχνολογίας και σωτήρια παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα – άρα δεν είναι όλα τεχνολογία και δεν είναι όλοι οι σταθμάρχες ίδιοι, ούτε τα μηχανήματα είναι πάντα σωτήρια. Αλλά και σε κάθε σφάλμα της τεχνολογίας, πάλι, από πίσω είναι κάποιο ανθρώπινο μυαλό που έχει κάνει κατασκευαστικό λάθος. Και τίποτε δεν είναι τέλειο μέσα στη φθορά και με τον μοιραίο παράγοντα της τύχης. (Στα τροχαία είναι κυρίαρχος: γιατί να είσαι εσύ κι όχι κάποιος άλλος τη μοιραία στιγμή που ο απέναντι έρχεται καταπάνω σου;)
Αρα χρειαζόμαστε άψογη τεχνολογία, αυστηρά εκπαιδευμένους ανθρώπους, αίσθημα προσωπικής ευθύνης, διαρκή έλεγχο και λίγη τύχη. Αν λείπει ένα από τα πέντε, τότε η τραγωδία είναι θέμα χρόνου – πανάκεια δεν υπάρχει. Τα λοιπά είναι για τους αναφλεξιολόγους και για όλους εκείνους τους ειδικούς ερευνητές που βρήκαν το δεύτερο βαγόνι μετά από δύο χρόνια. (Θα πεις, τι είναι ένα κοτζάμ βαγόνι; Ψύλλος στα άχυρα).