Δεν χάνει ευκαιρία να μιλάει για το πόσο φίλος είναι με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, υιοθετώντας ακόμα και την αντιδυτική ρητορική του Ρώσου Προέδρου – Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, δείχνει τάσεις, υπόσκαψης των δημοκρατικών θεσμών και συγκέντρωσης εξουσίας στο πρόσωπο του
Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ, την δεκαετία του 2010, έδωσε την εντύπωση ενός ιδιόρρυθμου επιχειρηματία που ήξερε να χειρίζεται καταστάσεις, ώστε να απομακρύνει κάθε φορά κινδύνους και να αποτρέπει ναυάγια. Ήταν ένας μύθος που τον συνόδευε για όσα χρόνια έχτιζε την αυτοκρατορία του με αγοραπωλησίες ακινήτων και λειτουργία ξενοδοχείων και καζίνο. Στην πραγματικότητα ήταν μια ιστορία που άφησε πολλά ερείπια με συνεργάτες του και εργαζόμενους στις εταιρείες του, να τον κατηγορούν για εξαπάτηση.
Όπως και αν έχουν τα πράγματα, δεν έκρυβε την τάση του να παρουσιάζεται νικητής, έστω και αν έπρεπε να πατήσει επί πτωμάτων, επιδεικνύοντας κυνισμό και σκληρότητα, παραβιάζοντας ακόμα και άγραφους ηθικούς κανόνες.
Δεν είναι λοιπόν τυχαία η επίδειξη θαυμασμού για πολιτικούς ηγέτες που εφάρμοζαν στις εσωτερικές και τις εξωτερικές υποθέσεις των χωρών τους, αυτό που ο ίδιος έκανε στις επιχειρήσεις. Μόνο που η πολιτική δεν είναι επιχείρηση.
Από την περίοδο που ήταν υποψήφιος πρόεδρος το 2015, μέχρι και σήμερα, ο Ντόναλντ Τραμπ προκαλεί συζητήσεις όχι μόνο για την αντισυμβατική (αντισυστημική την λένε κάποιοι) ρητορική του, αλλά και για τις σχέσεις του με σχεδόν όλους τους δικτάτορες και τους αυταρχικούς ηγέτες. Η εκτίμησή του για ανθρώπους όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Κιμ Γιονγκ Ουν, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Βίκτορ Όρμπαν, έχει προκαλέσει ανησυχία τόσο εντός όσο και εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς πολλοί αναγνωρίζουν στον τρόπο που ασκεί την εξουσία μια τάση να τους αντιγράψει. Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτή η συμπεριφορά, αποτελεί μια στρατηγική επιλογή ή απλώς επίδειξη θαυμασμού για ανθρώπους που διαθέτουν δύναμη και την αξιοποιούν με κάθε τρόπο, ώστε να μην αμφισβητούνται ή να επεκτείνουν την εξουσία τους.
Θαυμάζει όσους οι άλλοι απεχθάνονται
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, τόσο της πρώτης, όσο κυρίως και των πρώτων 100 ημερών της δεύτερης, ο Τραμπ αποφεύγει συστηματικά να χρησιμοποιήσει σκληρή γλώσσα ή ακόμα και να επικρίνει αυταρχικούς ηγέτες, ακόμη και όταν αυτοί λειτουργούν ξεκάθαρα κατά των ΗΠΑ και των συμφερόντων των συμμάχων της Αμερικής, παραβιάζοντας ανθρώπινα δικαιώματα και ατομικές ελευθερίες.
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Βλαντιμίρ Πούτιν, τον οποίο ο Τραμπ έχει επαινέσει σε αρκετές περιπτώσεις δημοσίως αναγνωρίζοντας του «ηγετική του ικανότητα» και «έξυπνη διαχείριση της εξουσίας», αποφεύγοντας να αναφερθεί στην εξόντωση όλων των πολιτικών του αντιπάλων, στην τρομοκρατία κατά πολιτών που εκφράζουν διαφωνία με τις πολιτικές του αλλά και στην επιθετικότητα του κατά άλλων κρατών με παρεμβάσεις και στρατιωτικές εισβολές. Ακόμα και όταν οι ΗΠΑ στη πρώτη θητεία Τραμπ, καταδίκαζαν την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας ή δέχονταν κυβερνοεπιθέσεις από Ρώσους, ο Τραμπ δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για τον Πούτιν.
Παρόμοια στάση τηρεί και απέναντι στον Κιμ Γιονγκ Ουν, της Βόρειας Κορέας. Αντί για πίεση ή κυρώσεις, ο Τραμπ επέλεξε να τον συναντήσει και να ανταλλάσσει μαζί του φιλικές επιστολές, δείχνοντας πως δεν τον ενδιέφερε και δεν τον ενδιαφέρει η ανάπτυξη πυρηνικής τεχνολογίας και η βίαιη συμπεριφορά κατά των Βορειοκορεατών. Ακόμα και τώρα που αποδεδειγμένα η Βόρεια Κορέα συμμετέχει με δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας και εξοπλίζει τις ρωσικές δυνάμεις με πυραύλους, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αντιδρά και επιλέγει να επικρίνει τον Ζελένσκι που προσπαθεί να αμυνθεί.
Παρά το ότι οι διαπραγματεύσεις, που έγιναν στη πρώτη θητεία Τραμπ, για τερματισμό του πυρηνικού προγράμματος της Βόρειας Κορέας δεν απέφεραν καρπούς , ο Τραμπ δήλωνε «ερωτευμένος» με τον Κιμ, γεγονός που είχε προκαλέσει διεθνή αμηχανία και πολλά ερωτηματικά.
Ταυτίζεται με όσους διαθέτουν δύναμη
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ φαίνεται να ταυτίζεται με τον ρόλο του ισχυρού ηγέτη, ο οποίος δεν περιορίζεται από θεσμούς, διαδικασίες ή κανόνες, ξεχνώντας πως αυτοί είναι οι πυλώνες στους οποίους βασίζονται οι ΗΠΑ από την ίδρυση τους.
Οι αυταρχικοί ηγέτες που θαυμάζει, «κατά σύμπτωση», έχουν κοινά χαρακτηριστικά: Επιβάλλουν την εξουσία τους με κάθε μέσο, περιορίζουν την ελευθερία του Τύπου και συχνά καταπατούν θεμελιώδη δικαιώματα στο όνομα της «σταθερότητας». Αυτά τα χαρακτηριστικά, όχι μόνο δεν προκαλούν την απέχθεια ή έστω την κριτική του Τραμπ, αλλά αντιθέτως, φαίνεται να τον γοητεύουν και του προκαλούν θαυμασμό
Ο θαυμασμός του για το «μαύρο πρόβατο» της ΕΕ, τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, είναι ακόμα ένα παράδειγμα της αντισυμβατικής στάσης του Τραμπ. Ο Όρμπαν και το κόμμα του αποπέμφθηκαν από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, λόγω των θέσεων αλλά και της στάσης τους, σε μια σειρά από ζητήματα που αφορούν την Δημοκρατία και τον τρόπο άσκησης της εξουσίας. Επίσης ο Όρμπαν, ως πρωθυπουργός, έχει κατηγορηθεί, ουκ ολίγες φορές, για τη απαξίωση των δημοκρατικών θεσμών στην Ουγγαρία. Το 2022, ο Τραμπ τον στήριξε δημοσίως κατά την προεκλογική περίοδο, χαρακτηρίζοντάς τον «δυναμικό ηγέτη» που «προασπίζεται τις παραδοσιακές αξίες». Αδιαφορώντας μάλιστα για την ΕΕπου επέκρινε τις πρακτικές του Όρμπαν, ο Τραμπ τις εκθείαζε ως πρότυπο για τις ΗΠΑ!
Ανάλογη είναι και η περίπτωση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρίας του, ο Τραμπ διατήρησε στενές και σε αρκετές περιπτώσεις περίεργα φιλικές σχέσεις με τον Τούρκο πρόεδρο, ακόμα και όταν οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας περνούσαν περίοδο έντασης, με το Κογκρέσο και το State Department να κατηγορούν ανοικτά τον Ερντογάν για αυταρχισμό και παραβίαση διεθνών κανόνων. Ο Τραμπ είχε παρέμβει προσωπικά για να αποτρέψει κυρώσεις σε βάρος της τουρκικής τράπεζας Halkbank, η οποία παραβίαζε τις κυρώσεις στο Ιράν.
Παράλληλα, το 2019, όταν η Τουρκία εισέβαλε στη βόρεια Συρία, ο Τραμπ διέταξε τα αμερικανικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από την περιοχή εγκαταλείποντας τους Κούρδους συμμάχους των ΗΠΑ, στο έλεος των τουρκικών στρατευμάτων. Το παράδοξο είναι πως αυτό έγινε με την σιωπηρή αποδοχή του Πούτιν, δίνοντας την εντύπωση κάποιας μυστικής συνεννόησης.
Κάθε φορά που ο Ερντογάν βρισκόταν υπό πίεση, ο Ντόναλντ Τραμπ έβρισκε τρόπο να κάνει μια θετική δήλωση για τον Τούρκο Πρόεδρο ή να δημοσιοποιήσει τηλεφωνικές επικοινωνίες μαζί του, συνοδευόμενες με επαίνους, όπως έκανε και με την πρόσφατη ανατροπή του Άσαντ στη Συρία, με την ενεργό συμβολή της Τουρκίας. Μέχρι τώρατον έχει χαρακτηρίσει «μεγάλο σκακιστή», «έξυπνο τύπο» κλπ
Είναι προφανές πως ο Τραμπ δεν έχει και μεγάλη εκτίμηση στις δημοκρατικές αξίες ενώ αντιθέτως θαυμάζει την επίδειξη δύναμης, ακόμα και αν αυτή παραβιάζει ανθρώπινα δικαιώματα και το Διεθνές Δίκαιο.
Ιδεολογία ή συμφέρον;
Δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που διερωτώνται αν ο Τραμπ ρέπει προς την υποστήριξη αυταρχικών καθεστώτων, για λόγους ιδεολογίας ή από καιροσκοπισμό ο οποίος είναι συνυφασμένος με την επιχειρηματική και πολιτική του διαδρομή. Η απάντηση είναι μπορεί να συμβαίνουν και τα δύο.
Ο Τραμπ και δεν έχει εκφράσει πρόθεση να ανατρέψει το θεσμικό πλαίσιο της λειτουργίας της Δημοκρατίας στις ΗΠΑ, έχει δείξει τάσεις προς αυτή την κατεύθυνση, επιτιθέμενος συχνά στους θεσμούς που θεωρεί πως τον περιορίζουν, όπως στη Δικαιοσύνη, στο Κογκρέσο και στα ΜΜΕ, ενώ απαξιώνει διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κλπ
Επίσης το περιβάλλον που έχει δημιουργήσει, θυμίζει περισσότερο Αυλή παρά κυβέρνηση με δομή. Έχει αξιοποιήσει φίλους και συνεργάτες επιχειρηματίες σε σημαντικές θέσεις, δείχνοντας προτίμηση στην προσωπική σχέση παρά στα αντικειμενικά προσόντα. Κλασσική περίπτωση ο Ίλον Μασκ.
Ανησυχητική είναι επίσης η πρόθεση του να παραμείνει στην Προεδρία και για Τρίτη θητεία, αλλάζοντας το Σύνταγμα, ενώ στο παρελθόν αμφισβήτησε τα εκλογικά αποτελέσματα και ενθάρρυνε οπαδούς του, να εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, δίνοντας τους προσφάτως προεδρική χάρη.
Σε αρκετές περιπτώσεις έχει επιδείξει επιθυμία για συγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του, στοιχείο που θυμίζει τα πρότυπα των ηγετών που θαυμάζει.
Διεθνής ανυποληψία
Το μοντέλο διακυβέρνησης και συμπεριφοράς του Τραμπ έχει συνέπειες και στη διεθνή πολιτική σκηνή. Κατά τη διάρκεια των 100 ημερών της νέας θητείας του, οι σχέσεις των ΗΠΑ με τις δημοκρατικές χώρες της Ευρώπης δοκιμάζονται σχεδόν καθημερινώς καθώς ενισχύθηκε η ρητορική εναντίον της ΕΕ, και ηγετών της, όπως επίσης και κατά οργανισμών, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ. Η απομάκρυνση των ΗΠΑ από παραδοσιακούς συμμάχους και η προσέγγιση με αυταρχικά καθεστώτα, διαμόρφωσαν μια νέα εξωτερική πολιτική, με τις ΗΠΑ να δίνουν λιγότερη σημασία στις αξίες της δημοκρατίας και περισσότερη στο στενό συμφέρον τους, όπως το εννοεί ο Τραμπ.
Οι επιλογές Τραμπ, έχουν προκαλέσει ζημιά στην διεθνή εικόνα των ΗΠΑ, αφού δίνουν την εντύπωση ότι δείχνει ανοχή ή και στήριξη σε όσους μπορούν να καταπατούν δικαιώματα χωρίς φόβο κυρώσεων ή διπλωματικής απομόνωσης. Ο Τραμπ, με τον δημόσιο θαυμασμό του σε ηγέτες όπως ο Πούτιν, ο Ερντογάν, ο Κιμ Γιονγκ Ουν, ο Όρμπαν κ.α, έχει συμβάλλει στην «νομιμοποίηση» πρακτικών που σε άλλες εποχές θα είχαν καταδικαστεί απερίφραστα από τις ΗΠΑ. Σε αυτές τις εποχές ανήκει και η πρώτη θητεία του, κατά την οποία λειτουργούσε πιο θεσμικά, αφού οι Ρεπουμπλικάνοι δεν είχαν την πλειοψηφία στο Κογκρέσο.
Είμαστε ακόμα στην αρχή της δεύτερης τετραετίας του και τα δείγματα δεν είναι ενθαρρυντικά. Μόλις χθες απέφυγε να αναφερθεί στην Γενοκτονία των Αρμενίων ενώ επανειλημμένως αποφεύγει να μιλήσει για την επιθετικότητα της Ρωσίας ακόμα και όταν βομβαρδίζει άμαχους στην Ουκρανία.
Επίσης δεν έχει κανένα πρόβλημα να διασπείρει ψευδείς πληροφορίες και να αντιστρέψει γεγονότα, όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας που επέρριψε την ευθύνη της ρωσικής εισβολής στον Ζελένσκι.
Το άρθρο Ανάλυση CT: Γιατί ο Τραμπ γοητεύεται από δικτάτορες και αυταρχικούς ηγέτες; εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.