Πριν από περίπου δύο εβδομάδες, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ έκανε λόγο για μια «πορεία προς την ανεξαρτησία» της Ευρώπης στο επίπεδο της διακίνησης χρημάτων. Συγκεκριμένα, μίλησε για την ενοποίηση των κεφαλαιαγορών και για «εξευρωπαϊσμό» των υποδομών, όπως είναι οι κάρτες και τα συστήματα πληρωμών. «Εάν καταργούσαμε τα εσωτερικά εμπόδια στην Ευρώπη, ο οικονομικός μας πλούτος θα αυξανόταν σημαντικά. Τα δικά μας εσωτερικά εμπόδια αυτή τη στιγμή, στις υπηρεσίες για παράδειγμα, ισούνται με δασμούς 110%. Στα αγαθά, αντιστοιχούν σε δασμούς 40%», είπε σε συνέντευξή της στο ιρλανδικό ραδιόφωνο.
Το όραμα για μια Ευρώπη που δεν θα εξαρτάται από αμερικανικές πιστωτικές κάρτες, από συστήματα πληρωμών με κινεζικές υποδομές και που δεν είναι ευρωπαϊκά περνάει μέσα από δύο κεντρικές πρωτοβουλίες:
Συστήματα άμεσων πληρωμών
Οταν πληρώνει κανείς με κάρτα, στις περισσότερες περιπτώσεις δίνει τα στοιχεία του καθώς και ένα μέρος της πληρωμής στις δύο αμερικανικές εταιρείες που εκδίδουν τη μεγάλη πλειοψηφία των καρτών: Mastercard και Visa. Το 2023, Visa και Mastercard εκκαθάρισαν πληρωμές συνολικού όγκου 4,7 τρισ. δολαρίων στην Ευρώπη. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ, οι πληρωμές με κάρτα αντιπροσώπευαν το 45% της συνολικής αξίας πληρωμών στα σημεία πώλησης.
Ηδη, σε πρώτη φάση, έχει προχωρήσει σημαντικά η δημιουργία συστημάτων άμεσων πληρωμών, όπως είναι το IRIS της ΔΙΑΣ. Αντίστοιχα συστήματα έχουν αναπτυχθεί και σε άλλες χώρες της ΕΕ, ενώ προχωρούν και συστήματα άμεσων πληρωμών που επεκτείνονται πέραν της μιας χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το WERO της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πληρωμών (EPI) που χρησιμοποιείται ήδη σε Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο και Γερμανία και αναμένεται να επεκταθεί και σε άλλες χώρες.
Κρίσιμη για την περαιτέρω ανάπτυξη τέτοιων εγχειρημάτων είναι η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης της ΕΕ.
Ψηφιακό ευρώ
Πιο μακροπρόθεσμα, η ΕΚΤ έχει θέσει τον στόχο του ψηφιακού ευρώ, που θα λειτουργεί ως ψηφιακό πορτοφόλι και θα συνεπάγεται μηδενικές χρεώσεις προμήθειας στις πληρωμές, τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους εμπόρους. Το ψηφιακό ευρώ αποτελεί την προμετωπίδα της πολιτικής της ΕΚΤ και το βασικό όχημα για την ευρωπαϊκή κυριαρχία στις πληρωμές. Η προετοιμασία για τη δημιουργία του έχει ξεκινήσει από τον Νοέμβριο του 2023, ενώ τον φετινό Ιούλιο αναμένεται η πρώτη έκθεση προόδου και τον Οκτώβριο θα υπάρξει απόφαση για τη συνέχιση ή μη του εγχειρήματος.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που λειτουργούν ανασταλτικά στη δημιουργία του. Πρώτον, θα είναι απαραίτητη η επένδυση πολλών δισ. ευρώ στην υποδομή του ψηφιακού νομίσματος, η οποία θα πρέπει να είναι πλήρως θωρακισμένη σε ό,τι αφορά την κυβερνοασφάλεια. Σημαντικό «αγκάθι» αποτελεί άλλωστε ο συντονισμός των χωρών της ευρωζώνης για την υιοθέτηση του ψηφιακού νομίσματος, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες, που δεν έχουν διόλου αμελητέα οικονομική ισχύ και λόγο στην πολιτική, θα προβάλουν σημαντικές ενστάσεις. Ετσι, η τελική υλοποίηση του ψηφιακού ευρώ δεν προβλέπεται πριν από το 2030, στην καλύτερη περίπτωση.