Εχει γράψει τη δική του ιστορία στο ελληνικό και ευρωπαϊκό μπάσκετ ο Ολυμπιακός με τα πρώτα πρωταθλήματα το 1949 και 1960 με τους αδελφούς Σπανουδάκη, το τριπλ κράουν του 1997 και το back to back στις Ευρωλίγκες το 2012 και 2013 αλλά και τόσες άλλες μεγάλες στιγμές.
Ομως μια ξεχωριστή περίοδος, που άφησε ανεξίτηλα το στίγμα των Ερυθρολεύκων στο ελληνικό μπάσκετ ήταν η τρομερή ομάδα που έφτιαξε αρχικά ο Φαίδωνας Ματθαίου και με την οποία συνέχισε ο Κώστας Μουρούζης, του αήττητου πρωταθλήματος το 1976 και παράλληλα του πρώτου νταμπλ στην ιστορία του συλλόγου στο άθλημα. Αλλά και το δεύτερο νταμπλ το 1978.
Γενικά οι Ερυθρόλευκοι εκείνης της δεκαετίας του 1970 από το 1976 μέχρι και το 1980 είναι μια από τις καλύτερες ομάδες που εμφανίστηκε ποτέ στην ιστορία τόσο του συλλόγου όσο και του ελληνικού μπάσκετ με δύο πρωταθλήματα, τέσσερα Κύπελλα και ευρωπαϊκές επιτυχίες.
Το 1977 οι Γιατζόγλου, Καστρινάκης, Μελίνι και Διάκουλας πρωταγωνιστούν στη μεγαλύτερη νίκη των Ερυθρολεύκων επί του Παναθηναϊκού με 110-68 και μάλιστα εκτός έδρας για το Κύπελλο. Προπονητής πλέον ο πρώην τεχνικός του Παναθηναϊκού, η «αλεπού των πάγκων» Κώστας Μουρούζης, που αποδοκιμάζεται από τους φίλους του Παναθηναϊκού ως προδότης
Η αρχή
Ολα άρχισαν το 1967 όταν ο Φαίδωνας Ματθαίου ανέλαβε τον Ολυμπιακό στη Β’ Εθνική τότε και τον ανεβάζει αμέσως στη μεγάλη κατηγορία. Η ομάδα αρχικά είναι μεταξύ 4ης-5ης θέσης τα επόμενα χρόνια με το δίπολο ΑΕΚ – Παναθηναϊκού να είναι αχτύπητο έχοντας μονοπωλήσει όλα τα πρωταθλήματα από το 1964 (που άρχισε η Α’ Εθνική) μέχρι και το 1975 με τους Πράσινους να έχουν επτά κατακτήσεις και τους Κίτρινους πέντε εκείνη τη δωδεκαετία.
Στο μεταξύ τον Ολυμπιακό έχει αναλάβει ο μεγάλος Νίκος Γουλανδρής που μεγαλουργεί στο ποδόσφαιρο με την υπερομάδα εκείνης της περιόδου με τα απανωτά πρωταθλήματα και Κύπελλα.
Ο Φαίδωνας Ματθαίου που είναι ήδη κάποια χρόνια στην ομάδα έχει πλέον και την οικονομική στήριξη και αρχίζει να βρίσκει παίκτες θησαυρούς από τη μεγάλη αγορά των ομογενών στις ΗΠΑ.
Καθώς από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 και για μια και πλέον δεκαετία οι ελληνικές ομάδες είχαν μόνο έναν ουσιαστικό τρόπο να ενισχυθούν πραγματικά βρίσκοντας παίκτες με ελληνικές ρίζες από την Αμερική.
Καθώς εσωτερικά ο κανονισμός της 12ετίας (δεν μπορούσε να αλλάξει κάποιος ομάδα πριν κλείσει 12 χρόνια εάν δεν έδινε τη συναίνεσή της η ομάδα) και η δυσκολία στις μεταγραφές στον ερασιτεχνικό αθλητισμό ήταν μεγάλη.
Οι ομάδες μας είχαν αρχίσει να φέρνουν παίκτες λοιπόν από τις ΗΠΑ με τον Παναθηναϊκό να πιάνει το «τζακ ποτ» με τον Κρις Κέφαλο και την ΑΕΚ με τον Θανάση Χριστοφόρου.
Με την οικονομική ενίσχυση του Νίκου Γουλανδρή ο Φαίδωνας Ματθαίου μεγαλουργεί. Ο πρώτος και εκ των μεγαλυτέρων της χρυσής γενιάς των Ελληνοαμερικανών είναι ο Στηβ Γιατζόγλου που έρχεται στο μέσον της σεζόν 1971-72 και ουσιαστικά γίνεται τα επόμενα χρόνια ο ηγέτης του Ολυμπιακού, το λιοντάρι των Ερυθρολεύκων. Ξεκίνησε το μπάσκετ στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ με το όνομα Στηβ Γιανγκ.
Αγωνίστηκε σε πολλές ομάδες και το 1972 ήρθε από ομάδα του Λιβάνου στον Ολυμπιακό.
Ακολουθούν ο Γιώργος Καστρινάκης, ο Παύλος Διάκουλας, ενώ η τετράδα των ομογενών θα συμπληρωθεί λίγο αργότερα με τον πλέι μέικερ Παύλο (Πολ) Μελίνι.
Ηχηρή επιστροφή
Ο Ολυμπιακός μπαίνει για τα καλά στο παιχνίδι πλέον της διεκδίκησης του πρωταθλήματος σε μια πενταετία που κυριαρχεί απόλυτα ο Παναθηναϊκός (πέντε πρωταθλήματα συνεχόμενα 1971-1975). Το 1975 ο Ολυμπιακός νικάει τους Πράσινους άνετα 73-60 στον Πειραιά και όταν αυτοί χάνουν και από την ΑΕΚ, έχει τον πρώτο λόγο για το πρωτάθλημα. Ομως μια ήττα από τον ΠΑΟΚ (77-75) προς το τέλος στοιχίζει ακριβά στον Ολυμπιακό που πάει πλέον στη Λεωφόρο για έναν τελικό πρωταθλήματος. Οι Πράσινοι σε ένα δραματικό παιχνίδι επικρατούν με 63-61 και κερδίζοντας μετά στην έδρα τους άνετα Αρη και ΠΑΟΚ παίρνουν το 5ο συνεχόμενο πρωτάθλημα με ένα πόντο διαφορά από τον Ολυμπιακό που έχει επιστρέψει όμως για τα καλά.
Ο Φαίδωνας Ματθαίου δίνει όρκο με τους παίκτες του για την επόμενη χρονιά που είναι ένα έτος σταθμός στην ιστορία του συλλόγου και του ελληνικού μπάσκετ.
Μια ανίκητη αρμάδα (Ράμμος, Κοκορόγιαννης, Καστρινάκης, Διάκουλας, Γιατζόγλου, Τσάνταλης, Μπαρλάς, Γκαρώνης, Μελίνι, Σπανός, Σισμανίδης) κατακτά το πρώτο νταμπλ στην ιστορία του Ολυμπιακού και του ελληνικού μπάσκετ με 22-0 στο πρωτάθλημα και 5-0 στο Κύπελλο τελειώνοντας αήττητη τη μαγική εκείνη χρονιά. Μάλιστα στο πρωτάθλημα έκανε περίπατο και σε κανένα παιχνίδι δεν νίκησε στο φινάλε αφήνοντας πίσω της με έξι βαθμούς διαφορά τους Αρη και Παναθηναϊκό που είχαν από έξι ήττες έκαστος.
Αναλυτικά τα αποτελέσματα των αήττητων πρωταθλητών (πρώτα αναφέρονται με κάθε ομάδα οι εντός έδρας αγώνες του):
Με ΑΕΚ (89-72 και 62-51), με Αρη (75-69 και 78-71), με Ηρακλή (96-71 και 74-69), με Ιωνικό Νικαίας (92-88 και 78-66), με Μαρούσι (85-70 και 83-74), με Παναθηναϊκό (101-74 και 72-65), με Πανελλήνιο (88-63 και 77-68), με Πανιώνιο (101-70 και 70-58), με ΠΑΟΚ (82-59 και 80-41), με Σπόρτιγκ (72-65 και 72-56), με ΧΑΝΘ (72-66 και 68-50).
Το επιθετικό ταλέντο του Στιβ Γιατζόγλου ήταν το σήμα κατατεθέν εκείνης της ομάδας
Το πρώτο Κύπελλο
Το πρώτο Κύπελλο Ελλάδος που είχε θεσπιστεί τότε έγινε με συμμετοχή 90 ομάδων, που μέχρι να φτάσουν στη φάση των «16», έπαιζαν σε Βορρά και Νότο για μείωση των εξόδων και μετά, έπαιζαν όλοι μαζί.
Στην Δ’ φάση και στον νότιο όμιλο η κληρωτίδα έχει κέφια και φέρνει ντέρμπι νοκάουτ στον «Τάφο του Ινδού» μεταξύ Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού στο πρώτο τους παιχνίδι για τη διοργάνωση. Οι Ερυθρόλευκοι επικρατούν με 64-60 κάνοντας το 3/3 εκείνη τη σεζόν επί του μεγάλου τους αντιπάλου.
Ο Παναθηναϊκός έπαιξε χωρίς τους τιμωρημένους Κέφαλο και Κορωναίο, ενώ έκανε ντεμπούτο ο 17χρονος Μέμος Ιωάννου. Κορυφαία τριάδα για τους Ερυθρόλευκους οι Γιατζόγλου (11 π.), Καστρινάκης (12 π.) και Διάκουλας (12 π.). Στην επόμενη φάση ο Ολυμπιακός κάνει περίπατο εκτός έδρας με τον Αίολο Ταύρου (68-50) όπως και στη συνέχεια στα προημιτελικά εντός έδρας με τον Δημόκριτο (87-70). Στα ημιτελικά στο μοναδικό παιχνίδι εκείνη τη χρονιά που κινδύνεψε τόσο πολύ η ομάδα του Ματθαίου επικράτησε του Ηρακλή στη Θεσσαλονίκη στο γήπεδο του ΒΑΟ με 73-71 με τον Καστρινάκη (22 π.) και Διάκουλα (16 π.) κορυφαίους απέναντι στον εκπληκτικό Κώστα Μπογατσιώτη (21 π.) που μετέπειτα έγραψε ιστορία ως μέλος του τεχνικού τιμ του Ολυμπιακού και μάλιστα και τη χρονιά του τριπλ κράουν (1997) δίπλα στον Ντούσαν Ιβκοβιτς. Τότε ο Μπογατσιώτης κόντραρε σχεδόν μόνος του τον Ολυμπιακό αλλά ένα κρίσιμο χαμένο λέι άπ και δύο χαμένες βολές ήταν καθοριστικά. Σε ένα ντέρμπι όπου ο Κώστας Ρήγας είχε απειλήσει να το διακόψει εάν δεν σταματούσαν οι ύβρεις από την εξέδρα.
Στις 12 Ιουλίου 1976, στον τελικό στο κλειστό γήπεδο της Γλυφάδας, ο Ολυμπιακός νικούσε 81-69 την ΑΕΚ και κατακτούσε το Κύπελλο, που είχε καθιερώσει – για πρώτη φορά – η ελληνική ομοσπονδία μπάσκετ. Με μεγάλο αντίπαλο στον απέναντι πάγκο τον Κώστα Μουρούζη.
Ο αγώνας ήταν να διεξαχθεί στο Παναθηναϊκό Στάδιο, η αφή και η παράδοση της φλόγας των Ολυμπιακών Αγώνων του 1976 ήταν προγραμματισμένη για τις 13/7, οπότε ο χώρος στο Καλλιμάρμαρο δεν προλάβαινε να αναμορφωθεί. Στο Στάδιο έγιναν οι τέσσερις τελικοί μέχρι το 1980, με τον Ολυμπιακό να νικάει στους τρεις και να χάνει μόνο από τον Παναθηναϊκό (το 1979).
Οι συνθέσεις εκείνου του πρώτου τελικού:
- Ολυμπιακός (Ματθαίου): Καστρινάκης 20, Γιατζόγλου 19, Διάκουλας 18, Μελίνι 11, Μπαρλάς 7, Ράμμος 2, Σισμανίδης 2, Σπανός 2, Γκαρώνης, Κοκορόγιαννης.
- ΑΕΚ (Μουρούζης): Γιαννουζάκος 18, Κόντος 13, Τσοσκούνογλου 10, Καντέλης 10, Παπαδάτος 10, Τρόντζος 6, Νεσιάδης 2, Νυδριώτης, Αποστολίδης, Κατερουλιώτης.
Την ίδια σεζόν ο Ολυμπιακός θα φτάσει μέχρι τα προημιτελικά του Κυπέλλου Κυπελλούχων. Στα ευρωπαϊκά παιχνίδια συμμετέχει ο σπουδαίος τότε Τσάρλι Γιέλβερτον με συμμετοχές στους Πόρτλαντ Τρέιλ Μπλέιζερς.
Ιστορική νίκη
Το 1977 οι Γιατζόγλου, Καστρινάκης, Μελίνι και Διάκουλας πρωταγωνιστούν στη μεγαλύτερη νίκη των Ερυθρολεύκων επί του Παναθηναϊκού με 110-68 και μάλιστα εκτός έδρας για το Κύπελλο. Προπονητής πλέον των Ερυθρολεύκων είναι ο πρώην τεχνικός του Παναθηναϊκού η «αλεπού των πάγκων» Κώστας Μουρούζης που αποδοκιμάζεται από τους φίλους του Παναθηναϊκού ως προδότης.
Στο Καλλιμάρμαρο εκείνο το βράδυ (1η Ιουνίου 1977) βρέθηκαν πάνω από 20.000 φίλαθλοι αλλά λιγότεροι από 10.000 ήταν αυτοί που είχαν εισιτήριο το οποίο κόστιζε αρκετά για την εποχή (80 δραχμές).
Ο Ολυμπιακός με ηγέτη τον εκπληκτικό ελληνοαμερικανό πλέι μέικερ Πολ Μελίνι (24 π.) και κυρίαρχο των αιθέρων τον Γιώργο Καστρινάκη (22 π.) έκανε περίπατο με τη ζώνη του κόουτς Μουρούζη να «πνίγει» τους Πράσινους.
Στο 23ο λεπτό η διαφορά έχει εκτοξευτεί ήδη στους 30 πόντους (61-31) για να σταματήσει το κοντέρ στο +42, τη μακράν μεγαλύτερη διαφορά που έχει σημειωθεί ποτέ στην ιστορία σε ντέρμπι Αιωνίων.
«Είναι ένα αποτέλεσμα που θα το θυμούνται για 50 χρόνια» λέει με έμφαση ο Στηβ Γιατζόγλου λίγο πριν αρχίσουν οι πανηγυρισμοί.
Από τον Παναθηναϊκό είχε ξεχωρίσει μόνο ένας 18χρονος πιτσιρικάς τότε ο Μέμος Ιωάννου, ενώ οι φήμες ήθελαν αρκετούς παίκτες με προτροπή του Κρις Κέφαλου να αποφασίζουν να παίξουν χαλαροί για να «τιμωρήσουν» τη διοίκηση για χρωστούμενα οδοιπορικά, όμως κάτι τέτοιο (εάν και εφόσον έγινε) δεν τιμάει κανέναν παίκτη ιδιαίτερα στο συγκεκριμένο ντέρμπι.
Ο Ολυμπιακός στη συνέχεια κατέκτησε το τρόπαιο νικώντας κατά σειρά τον Εσπερο Καλλιθέας (131-66), τον Αρη (48-46), τον Ηρακλή (95-65) και στον τελικό τον Πανιώνιο με 103-88.
Το δεύτερο νταμπλ
Ενα χρόνο αργότερα, το 1978, ο Ολυμπιακός πανηγυρίζει το δεύτερο νταμπλ στην ιστορία του σε τρία χρόνια. Η νίκη στον «τάφο του Ινδού» σε ένα συγκλονιστικό παιχνίδι με τον Παναθηναϊκό κρίνει σε μεγάλο βαθμό τον τίτλο στο πρωτάθλημα. Οι Ερυθρόλευκοι προηγούνται 72-70 και κερδίζουν φάουλ 3 δεύτερα πριν από το τέλος (του Κέφαλου στον Γιατζόγλου). Επιλέγουν βολές αντί πλάγια, ο Γιατζόγλου αστοχεί και στις δύο και ο Απόστολος Κόντος στέλνει το ματς στην παράταση με ένα καλάθι σχεδόν από μπασκέτα σε μπασκέτα! Οι Ερυθρόλευκοι κερδίζουν 81-77 στην παράταση και παίρνουν το πρωτάθλημα και αργότερα και το Κύπελλο (83-72 την ΑΕΚ στον τελικό).
Το 1979 η ομάδα φτάνει μέχρι την τελική φάση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών αποδεικνύοντας ότι βρίσκεται σε συνεχή ανοδική πορεία έστω και αν έρχεται 6η στο φάιναλ-6 με μια μόνο νίκη επί της Μακάμπι (79-77). Τελευταίος τίτλος για εκείνο τον μεγάλο Ολυμπιακό το Κύπελλο του 1980 (85-80 την ΑΕΚ).