Αν ζούσε σήμερα ο πιο γνωστός ισαποστάκιας της Ιστορίας; Είναι εντυπωσιακό πως ενώ ο Πόντιος Πιλάτος κατείχε κατά κάποιον τρόπο ρόλο δικαστή σε μια από τις πιο γνωστές δίκες της Ιστορίας, ως επίτροπος της ρωμαϊκής επαρχίας της Ιουδαίας που επικύρωσε την απόφαση για σταύρωση του Ιησού, εντούτοις ξέρουμε ελάχιστα πράγματα για τον ίδιο. Πληροφορίες για τη ζωή του πριν και μετά τη σταύρωση μας είναι άγνωστες ή αντικρουόμενες με την ενδεχόμενη διασταύρωση να είναι αδύνατη. Μέχρι πρόσφατα αμφισβητείτο η ίδια η ύπαρξή του, καθώς δεν είχαν βρεθεί αρχαιολογικά τεκμήρια που να την πιστοποιούν έως ότου το 1961 σε ανασκαφές βρέθηκε πέτρινη επιγραφή με το όνομα και τον τίτλο του. Εδρα του ήταν η Καισάρεια, ενώ συνηθιζόταν σε μεγάλες εορτές (όπως το εβραϊκό Πάσχα) ή περιόδους αναταραχών να πηγαίνει στην Ιερουσαλήμ. Πηγές αναφέρονται στην περίοδο της διοίκησής του όχι με πολύ κολακευτικά λόγια. Διαφθορά, συγκρούσεις και υπερβολική βία φαίνεται πως ήταν καθημερινότητα.
Δεν ήταν όμως αυτά τα στοιχεία που έκαναν εκείνον διάσημο κι εμάς να ασχολούμαστε μαζί του δύο χιλιάδες χρόνια μετά, αλλά ο ρόλος του στα Ευαγγέλια. Στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (κεφ. 18-19), ο Πιλάτος εμφανίζεται να ανακρίνει τον Ιησού και να προβληματίζεται: «Τί εστιν αλήθεια;». Παρά το γεγονός ότι επανειλημμένα δηλώνει πως δεν βρίσκει ενοχή στον Ιησού («Εγώ ουδεμίαν αιτίαν ευρίσκω εν αυτώ» – Ιω. 18:38), τελικά υποκύπτει στην πίεση του πλήθους και των θρησκευτικών Αρχών. Είναι χαρακτηριστική η σκηνή όπου παρουσιάζει τον Ιησού στο πλήθος λέγοντας «Ιδού ο άνθρωπος» και στη συνέχεια προσπαθεί να τον απελευθερώσει, προσφέροντας την επιλογή ανάμεσα σε Αυτόν και στον Βαραββά.
«Νίπτω τας χείρας μου». Η πιο συμβολική, ίσως, σκηνή είναι εκείνη του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου (27:24), όπου ο Πιλάτος «λαβὼν ὕδωρ ἀπενίψατο τὰς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου» μπροστά στο πλήθος, λέγοντας πως είναι αθώος για το αίμα του Ιησού. («Οταν είδε ο Πιλάτος ότι καμμίαν ωφέλειαν δεν έφερε η παρέμβασίς του υπέρ του Ιησού, αλλά μάλλον προκαλούσε θόρυβον και αναταραχήν, αφού επήρε νερό εξέπλυνε καλά τα χέρια του εμπρός στον όχλον λέγων· “είμαι αθώος από το αίμα του δικαίου τούτου· εις σας θα πέση η ευθύνη και το κρίμα”».) Αυτή η πράξη έχει περάσει πλέον στη γλώσσα ως έκφραση απόσεισης ευθύνης – «νίπτω τας χείρας μου».
Η εικόνα του Πιλάτου την ύστερη εποχή διχάζει. Η χριστιανική παράδοση τον αντιμετωπίζει είτε ως διστακτικό, σχεδόν τραγικό πρόσωπο που προσπαθεί να αποφύγει μια αδικία, είτε ως κυνικό και αδύναμο πολιτικό που θυσίασε έναν αθώο για λόγους σκοπιμότητας. Κάποιες αιρέσεις και απολογητικά κείμενα των πρώτων χριστιανικών αιώνων φτάνουν στο σημείο να τον παρουσιάζουν ακόμη και ως πιστό που μετάνιωσε με ορισμένους να τιμούν έκτοτε τη μνήμη του σαν να ήταν Αγιος. Ωστόσο, η κυρίαρχη εκδοχή τον βλέπει ως εκπρόσωπο της ρωμαϊκής εξουσίας, υπεύθυνο για τη σταύρωση του Ιησού. Καμία εκδοχή όμως δεν τον βλέπει απόλυτα ως αυτό που όντως ήταν: τον πρώτο καταγεγραμμένο ισαποστάκια της Ιστορίας. Ούτε προσωποποίηση του κακού, ούτε άγιος, κάτι πολύ πιο διαχρονικό: ένας πολιτικός με αλλεργία στη λήψη αποφάσεων, με δυσκολία να πάρει ξεκάθαρη θέση ελέω της δημόσιας εικόνας του. Μην παρεξηγηθώ, δεν εννοώ κάποιον που αναγνωρίζει την ύπαρξη λεπτών αποχρώσεων σε κάτι και απλώς αρνείται τον μανιχαϊσμό. Αλλά κάτι πιο βαθύ.
«Με τον άνθρωπο». Και κάπως έτσι, απαντώντας στο πώς θα ήταν αν ζούσε σήμερα, η φαντασία μας επιτρέπει να κάνουμε όσα δεν μπόρεσε να κάνει η Ιστορία. Αν ζούσε ο Πόντιος Πιλάτος θα ήταν «με τον άνθρωπο». Πιθανώς να ήταν ένας παροπλισμένος πολιτικός, λίγο γραφικός, λίγο μαϊντανός. Θα είχε τη δική του σειρά podcast, με τίτλο «Ισες Αποστάσεις – με τον Πόντιο Πιλάτο», που θα έδινε το μικρόφωνο στον κόσμο, ώστε να ακουστούν όλες οι πλευρές. Θα υπερασπιζόταν τη στάση του στην ιστορική δίκη λέγοντας κάτι σαν: «Και τι να έκανα; Ανέβασα δυο στόρι: ένα με τον Ιησού, ένα με τον Βαραββά και ψήφισε ο κόσμος. Η Δημοκρατία νίκησε». Θα καταδίκαζε τον πόλεμο αποφεύγοντας να πει ποιος είναι ο επιτιθέμενος και ποιος το θύμα. Αποφεύγοντας να πει ποιος τον ξεκίνησε. Θα έσπευδε κάθε φορά που θα συνέβαινε μια πολεμική σύρραξη να ανεβάσει ποστ με απόφθεγμα του Μπρεχτ ή και του Πολ Βαλερί και φαρδύ-πλατύ ένα hashtag #stopwar. Θα ήταν «με τον άνθρωπο», «με την ειρήνη», θα προτιμούσε τον «ειλικρινή διάλογο». Η τέχνη τού να λες τα πάντα και να μη λες συγχρόνως τίποτα. Θα έλεγε δημοσίως ότι δεν ξέρει ποιον να πιστέψει γιατί υπάρχει πολλή παραπληροφόρηση εκεί έξω. Στο Twitter του, κάθε φορά που θα συνέβαινε κάποια έντονη διαφωνία στον δημόσιο λόγο, θα έκανε retweet και τους δυο πόλους της διαφωνίας, διστάζοντας να σχολιάσει το οτιδήποτε, και μετά θα εξαφανιζόταν. Στον λογαριασμό του στο Instagram θα είχε συνεργασία επί πληρωμή με κάποιο μεγάλο brand αντισηπτικών ή σαπουνιού ώστε να αποκομίσει τα μεγαλύτερα δυνατά έσοδα από την πιο viral στιγμή της καριέρας του ως έπαρχος, υπενθυμίζοντας με κάθε δυνατή ευκαιρία στους ακολούθους του πως η συνείδηση λειτουργεί όπως και τα χέρια: θέλει πλύσιμο.