Η πρόσφατη απόρριψη από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) της αίτησης που έκανε η εταιρεία παραγωγής της ταινίας «Bugonia» του Γιώργου Λάνθιμου για γυρίσματα μερικών ωρών στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης ήρθε και πάλι στο μυαλό μου όταν μιλώντας με μια φίλη από την Αρτα μού έγινε γνωστή η προσπάθεια που τα τελευταία χρόνια γίνεται από πολίτες της πόλης ώστε να αναχαιτιστεί το αρνητικό κλίμα που τα τελευταία… 30 χρόνια την έχει κρατήσει πίσω σε ό,τι αφορά την τουριστική ανάπτυξη και προβολή της. Συμπτωματικά, το ΚΑΣ παίζει και εδώ σημαντικό ρόλο.
Ας θυμηθούμε εν συντομία τι εστί Αρτα. Ο περισσότερος κόσμος συνδέει την πόλη της Ηπείρου με ένα μόνο «θέμα», το Γεφύρι της Αρτας, που με τους μύθους του πρωτομάστορα επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θεωρείται ένα από τα πιο ξακουστά σημεία της. Φυσικά δεν είναι το μόνο. Με στοιχεία από την αρχαιότητα, από τα βυζαντινά χρόνια και από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Αρτα είναι μια πόλη που ως τουριστικός πόλος έλξης διαθέτει όλο το «πακέτο».
Ας ξεκινήσουμε από τη βυζαντινή περίοδο. Καθότι δεσποτάτο των Κομνηνών, η Αρτα διαθέτει έναν μεγάλο αριθμό εκκλησιών (35), ανάμεσα στις οποίες ο περίφημος Ιερός Ναός της Παναγίας της Παρηγορήτισσας, κτίσμα του 13ου αιώνα, στολίδι όχι μόνο της Ηπείρου αλλά όλης της Ελλάδας. Και όμως. Οταν πριν από χρόνια αποφασίστηκε η επισκευή της λόγω κάποιων προβλημάτων, επί περίπου μία πενταετία η εκκλησία ήταν περιτυλιγμένη με ιμάντες ως πέτρινη μούμια διότι ενώ οικονομικοί πόροι υπήρχαν, δεν ήταν διαθέσιμοι. Προχωράμε στα αρχαία. Ενώ μνημεία της περιοχής έχουν αναδειχθεί από την αρχαιολογική σκαπάνη, η κορωνίδα αυτής της προσφοράς, ένα υπέροχο αρχαιολογικό μουσείο, αυτή τη στιγμή φυτοζωεί γιατί δεν υποστηρίζεται με την αρμόζουσα σοβαρότητα. Πριν από δύο χρόνια, σε περίοδο Πάσχα, η φίλη μου βρέθηκε στο μουσείο το οποίο ενώ λόγω εποχής όφειλε να βρίσκεται στις επάλξεις (για ξεναγήσεις κ.λπ.), υπολειτουργούσε με μόλις δύο άτομα προσωπικό και καθόλου εκθέματα προς πώληση! Μάλιστα, έκανε η ίδια η φίλη μου την… ξεναγό σε κάποιους ξένους επισκέπτες. Παραμένοντας στην αρχαιότητα – και εδώ μπαίνουμε στο ζουμί –, θα δούμε ότι υπάρχει και το Κάστρο της Αρτας σε μια περιοχή περίπου 40 στρεμμάτων. Τα θεμέλιά του μπήκαν 1.000 χρόνια π.Χ. Χτιζόταν σταδιακά μέχρι που έφτασε στην τελική μορφή του. Σήμερα, μαζί με την Ακροναυπλία, το Κάστρο της Αρτας θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα κάστρα της Ελλάδας.
Προσέξτε τώρα. Από το 1960 ως το 1994, μέσα στο Κάστρο της Αρτας λειτουργούσε ξενοδοχείο Ξενία, δημιούργημα του πάλαι ποτέ αρχιτέκτονα της εποχής Διονύση Ζήβα. Ολα κυλούσαν θαυμάσια μέχρι που το 1994 ο ΕΟΤ το έκλεισε. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο ξενοδοχειακός χώρος βρέθηκε στην κατοχή της Αρχαιολογίας που τον κράτησε κλειστό (μαζί με το Κάστρο) ως το… 2012. Εν μια νυκτί ο παράδεισος 30 χρόνων ανάπτυξης έγινε τάφος! Λες και στόχος ήταν κυριολεκτικά το σαμποτάζ της ανάπτυξης και εδώ, ο παραλληλισμός με την απαγόρευση γυρισμάτων της ταινίας του Γ. Λάνθιμου είναι αναπόφευκτος. Το 2012 το κλειστό ξενοδοχείο του Κάστρου παραχωρήθηκε στον Δήμο Αρταίων και το 2016 ο Δήμος έκανε αίτηση στο ΚΑΣ ώστε ο χώρος να γίνει και πάλι ξενοδοχείο. Το ΚΑΣ απέρριψε την αίτηση με το σκεπτικό ότι εφόσον το Κάστρο είναι αρχαιολογικός χώρος, δεν μπορεί να είναι εκμεταλλεύσιμος για άλλους σκοπούς. Ερωτήματα. Πρώτον: το ξενοδοχείο που χτίστηκε το 1960 στο Κάστρο της Αρτας είχε χτιστεί παράνομα; Και αν όχι, γιατί δεν υπήρχε πρόβλημα σε ό,τι αφορά την «προσβολή» του αρχαιολογικού χώρου όταν χτίστηκε, και υπήρξε 56 χρόνια αργότερα; Και δεύτερον, αν πάρουμε το πολύ λογικό ενδεχόμενο του επιχειρήματος της προστασίας του χώρου, έπαθε αλήθεια κάτι το Κάστρο της Αρτας ως αρχαιολογικός χώρος όταν επί τριάντα χρόνια στο εσωτερικό του λειτουργούσε ξενοδοχείο; Εδώ δεν έπαθε τίποτα από τις οργανωμένες επιδρομές των Ενετών και των Οθωμανών που το πυρπολούσαν ανελέητα ανά τους αιώνες, από ένα ξενοδοχείο θα κινδύνευε;
Χάνουμε την ουσία. Το τότε Ξενία όχι μόνο δεν έβλαψε το Κάστρο, αλλά συνέβαλε στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής γιατί η Αρτα στα sixties, στα seventies και στα eighties ήταν ένα σοβαρό σημείο του ελληνικού χάρτη στο οποίο δινόταν σημασία. Σήμερα είναι κάτι σαν ανάμνηση γλυκιά που τη θυμάται κανείς όποτε θυμάται το γραφικό παραμύθι με το Γεφύρι της. Και όμως, βλέπεις ότι οι πολίτες και η δημοτική Αρχή αυτής της τόσο αδικημένης πόλης προσπαθούν με διάφορες πρωτοβουλίες (όπως της φίλης μου) να βάλουν και πάλι τον τόπο τους στη θέση που του αξίζει.
Kαι κάτι τελευταίο. Στην Ακροναυπλία (όπου επίσης υπήρχε Ξενία που έκλεισε) υπάρχουν ξενοδοχεία που λειτουργούν μια χαρά χωρίς να ενοχλούν κανέναν, πόσω μάλλον το ΚΑΣ. Ανάλογες περιπτώσεις θα βρούμε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας με αρχαιότητες – π.χ. στη Ρόδο. Επομένως, τι; Αλλοι νόμοι στην Αρτα και άλλοι στο Ναύπλιο;