Για χιλιάδες Έλληνες σε κάθε άκρη της γης, το Πάσχα είναι κάτι παραπάνω από μια θρησκευτική εορτή. Είναι σύνδεσμος με την πατρίδα, με τους προγόνους και τα βιώματα που τους πλάσανε.
Είναι τα αρώματα του λιβανιού, οι ήχοι από τα τροπάρια, τα χέρια της γιαγιάς που πλάθουν κουλουράκια, το τραπέζι της Κυριακής με συγγενείς και φίλους· είναι το Άγιο Φως που ανάβει την ελπίδα στις καρδιές μας κάθε Ανάσταση.
Κάθε μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας κουβαλά μνήμες, εικόνες και παραδόσεις που μας δένουν με την κοινότητα και την ιστορία μας. Και γι’ αυτό, όσο μακριά κι αν βρισκόμαστε από τον τόπο μας, τις μέρες αυτές η ψυχή μας επιστρέφει εκεί όπου όλα άρχισαν.
ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ: Τα παιδιά γύριζαν στις γειτονιές λέγοντας τα κάλαντα του Λαζάρου. Κρατούσαν τριζόνια στα χέρια τους, χειροποίητες κατασκευές με σταυρωτό σχήμα. Είναι η μέρα της πρώτης νίκης της ζωής απέναντι στον θάνατο, προάγγελος της Ανάστασης.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ: Η εκκλησία στολίζεται με κλαδιά φοίνικα (σύμβολο νίκης), ελιάς (ειρήνης), δάφνης (δόξας), δεντρολίβανου (μνήμης) και φασκόμηλου (σωτηρίας). Την ημέρα αυτή, το έθιμο θέλει στο τραπέζι να σερβίρεται ψάρι, συχνά μπακαλιαρόπιτα ή κοφισόπιτα.
Στους νιόπαντρους έδιναν ένα ξεχωριστό βάγιο, το οποίο ονομαζόταν βαγιοφόρα. Είχε επάνω του εκτός από τα συνηθισμένα φυτά των υπόλοιπων κοινών βάγιων και κόκκινες διπλές βιολέτες. Οι βαγιοφόρες προσφέρονταν στους νιόπαντρους μέσα σε ένα δίσκο και αυτοί έδιναν χρήματα καθώς έπαιρναν το βάγιο.
ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ: Eίναι η πρώτη μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας. Παλιότερα τη Μεγάλη Δευτέρα οι γυναίκες ασχολούνταν με το νοικοκυριό του σπιτιού. Άσπριζαν όλους τους εξωτερικούς τοίχους, έβγαζαν έξω τα κρεβάτια και όλα τα υπάρχοντα του σπιτιού, ασβέστωναν και από μέσα τοίχους και ταβάνια με την μπαντανόβουρτσα.
Το αρνί που θα σουβλιζόταν την Κυριακή του Πάσχα έπαιρνε τη θέση του στην αυλή του σπιτιού. Δεμένο σε μια άκρη το στόλιζαν με μια κόκκινη κορδέλα ή το έβαφαν με τη βαφή των αυγών την Μεγάλη Πέμπτη.
Τη Μεγάλη Δευτέρα, οι γυναίκες δεν έπιαναν μαχαίρια και αιχμηρά αντικείμενα γιατί φοβόντουσαν μην κοπούν και τρέξει αίμα, πράγμα που θεωρούσαν μεγάλη αμαρτία.
Είναι η πρώτη μέρα που οι εκκλησίες θα γεμίσουν πιστούς για την απογευματινή λειτουργία στην εβδομάδα των Παθών. Σύμφωνα με την Oρθοδοξία, η Μεγάλη Δευτέρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του «Παγκάλου» Ιωσήφ, γιου του Ιακώβ, αλλά και στην άκαρπη συκιά που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε. Γι’ αυτό έχει και πραγματικά πολύ ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τη λειτουργία και να ακούσει και πάλι αυτές τις ιστορίες από την Παλαιά Διαθήκη.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ: Η Μεγάλη Τρίτη, όπως και η Μεγάλη Δευτέρα ήταν και είναι αφιερωμένη στο καθάρισμα των σπιτιών και στην προετοιμασία για τις λαμπερές μέρες του Πάσχα.
Τη Μεγάλη Τρίτη στην εκκλησία διαβάζεται η Παραβολή των Δέκα Παρθένων. Eνώ το βράδυ ψάλλεται το Tροπάριο της Κασσιανής. Ένα από τα ωραιότερα τροπάρια ολόκληρης της εκκλησιαστικής υμνογραφίας, που έγραψε μια μοναχή της Βυζαντινής μουσικής, η Κασσιανή.
Η νηστεία συνεχίζεται και για πολλούς που την ακολουθούν κατά γράμμα, είναι η τελευταία μέρα που τρώνε το λάδι.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας επιλεγόταν η Μεγάλη Τρίτη και όχι τη Μεγάλη Πέμπτη για να φτιαχτούν τα κουλούρια και τα τσουρέκια.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ: Πηγαίνοντας στην εκκλησία για το μυστήριο του Eυχελαίου, οι γυναίκες είχαν μαζί τους μια λεκανίτσα με αλεύρι και επτά κεριά-όσα ήταν τα Ευαγγέλια. Το κάθε κερί άναβε όταν λεγόταν το Ευαγγέλιο. Το αλεύρι αυτό δεν το πετούσαν, αλλά το έκαναν πρόσφορο και τον πήγαιναν κατόπιν στην εκκλησία, ή το χρησιμοποιούσαν όταν έκαναν ευχέλαιο στο σπίτι τους.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ: Την ημέρα αυτή πρώτα μεταλάβαιναν και μετά έβαφαν τα αυγά γύρω στις δώδεκα το μεσημέρι. Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές και γενικά θετικές ιδιότητες που αποδίδονται στο πρώτο βαμμένο αυγό, όπως αυτή που θέλει το χαλάζι να σταματά όταν βγάλουν το αυγό έξω την ώρα που ρίχνει χαλάζι. Το βράδυ την ώρα που ψάλλονται τα δώδεκα Ευαγγέλια, οι γυναίκες έχουν ένα μέτρο κλωστή μπλε και κάνουν ένα κόμπο κάθε φορά που λέγεται ένα Ευαγγέλιο. Την άλλη μέρα έβαζαν αυτή την κλωστή σε μια ανθισμένη αγραπιδιά για να παίρνει τις αρρώστιες του κόσμου. Το κερί που άναβε ο παπάς τα υπόλοιπα, το πήγαιναν στην εκκλησιά τη Λαμπρή για να «ακούσει» το Ευαγγέλιο της ημέρας και μετά το τοποθετούσαν στα δέντρα ή στα μελίσσια και αλλού. Του έβαζαν και μια καρφίτσα για να το γνωρίζουν.
Την ημέρα αυτή οι υφάντρες, κρεμούσαν το «αντί» του αργαλειού και σταματούσαν τη δουλειά τους.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Δεν έκανε να καρφώσουν τίποτα, ούτε να βγάλουν αίμα. Δεν έμπαζαν νερό στο σπίτι, ή, αν είχαν το έχυναν την επόμενη μέρα. Δεν έκανε να ανάψουν φωτιά, ούτε μαγείρευαν, ούτε γενικά έκαναν δουλειές. Το πρωί αφού προσκυνούσαν τον Εσταυρωμένο , έπιναν λίγο ξύδι. Αφού τελείωνε η λειτουργία, γύριζαν σπίτι και τότε έστρωναν τα κρεβάτια τους: ήταν έθιμο να μην τα στρώνουν προτού στρωθεί το κρεβάτι του Χριστού. Επίσης πήγαιναν στα νεκροταφεία για να ανάψουν τα καντήλια και να λιβανίσουν. Έμεναν όλη μέρα νηστικοί και το βράδυ μόνο έτρωγαν αντίδωρο.
Ο Επιτάφιος στολιζόταν συνήθως το μεσημέρι από γυναίκες. Προηγουμένως είχαν μαζευτεί άνθη από λεμονιές και πορτοκαλιές και κάθε είδους λουλούδια από τα παιδιά που γύριζαν όλα τα σπίτια στα χωριά.
Κατά τη διάρκεια της Ακολουθίας του Επιταφίου, άναβαν κεριά, ένα σε κάθε γωνία του. Από το πρώτο κερί που αναβόταν, έπαιρναν ένα κομμάτι για το σπίτι διότι το θεωρούσαν καλό. Με τα άνθη του επιταφίου έκαναν φυλαχτό. Μία ακόμα χρήση των λουλουδιών του Επιταφίου ήταν η μεταφορά τους στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ή στο ομώνυμο ξωκλήσι- αν κάποιο χωριό είχε τέτοια εκκλησία- προκειμένου να ετοιμαστεί η εκκλησία που θα γιόρταζε τη Νέα Δευτέρα. Η μεταφορά των λουλουδιών γινόταν το Μεγάλο Σάββατο.
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ: Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται η Ανάσταση του Χριστού. Στις εκκλησίες σβήνουν τα φώτα και ο ιερέας προβάλλει στην Ωραία Πύλη, κρατώντας σε κάθε χέρι από μία δεσμίδα τριάντα τριών κεριών με το Άγιο Φως, και ψάλλοντας το «Δεύτε λάβετε Φως…». Στη συνέχεια ιερείς, ψάλτες και πιστοί βγαίνουν στο περίβολο της εκκλησίας όπου γίνεται η ανάγνωση του Ευαγγελίου της Αναστάσεως και ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη». Την ίδια ώρα, λαμβάνουν χώρα εντυπωσιακά έθιμα σε κάθε γωνιά της χώρας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ: Ανήμερα την Κυριακή του Πάσχα ψήνεται το αρνί στη σούβλα. Στο τραπέζι της Κυριακής του Πάσχα τσουγκρίζουμε και τα κόκκινα αυγά. Το μεσημέρι γίνεται η Δεύτερη Ανάσταση. Για την αγάπη των ανθρώπων σταυρώθηκε ο Χριστός, γι’ αυτό και το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε δώδεκα γλώσσες, συμβολίζοντας την ενότητα των Eθνών.
The post Το Πάσχα των Ελλήνων: Μνήμες, σύμβολα και παραδόσεις από κάθε γωνιά της πατρίδας appeared first on ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ.