Η περίπτωση του εμπορίου της ντομάτας απεικονίζει με τον καλύτερο τρόπο τα προβλήματα που προκαλούν οι κρατικές παρεμβάσεις στο εμπόριο. Το προϊόν είναι γνωστό ότι έχει μια εποχικότητα στην παραγωγή. Είναι πολύ νόστιμο και το παράγουμε σε άφθονες ποσότητες τους καλοκαιρινούς μήνες στις υπαίθριες φυτείες σε όλη τη χώρα. Τον χειμώνα αντικαθίσταται η υπαίθρια παραγωγή από τη θερμοκηπιακή. Βγαίνει σε ποσότητες που αναλογούν στη μικρότερη χειμερινή ζήτηση και όσο περνούν τα χρόνια οι ντομάτες γίνονται και νοστιμότερες. Στις ενδιάμεσες περιόδους, πριν βγει η καλοκαιρινή ντομάτα την άνοιξη και πριν μπει στην αγορά η χειμερινή ντομάτα των θερμοκηπίων, η αγορά εξυπηρετείται από τις εισαγωγές ντομάτας. Κάθε χρόνο εισάγουμε σε αυτές τις νεκρές περιόδους συνολικά 20.000 – 30.000 τόνους κυρίως από την Τουρκία, αλλά και από την Ολλανδία, το Βέλγιο και την Αλβανία. Οι εισαγωγές αυτές βοηθούν στο να έχουμε ντομάτες σε προσιτές τιμές και στα μεσοδιαστήματα. Το ελεύθερο διεθνές εμπόριο έχει βοηθήσει να έχει στην διάθεσή του ο έλληνας καταναλωτής ντομάτες όλο τον χρόνο.
Στην περίπτωση των ΗΠΑ, τον ρόλο της «Τουρκίας» παίζει το Μεξικό, το οποίο υπερκαλύπτει τα κενά διαστήματα στην αμερικανική παραγωγή. Οι ντομάτες που θα εισάγονται από το Μεξικό στις ΗΠΑ από τον Ιούλιο και μετά θα είναι επιβαρυμένες με δασμό 21%. Μέσω των Μεξικανών οι αμερικανοί καταναλωτές απολάμβαναν έναν διαρκώς επιβραδυνόμενο πληθωρισμό ντομάτας, προσφορά προϊόντος όλο τον χρόνο και πιο σταθερές τιμές. Μετά την παρέμβαση Τραμπ αυτό αλλάζει.
Στα μέρη μας, ο κρατικός παρεμβατισμός ανθεί στην τρέχουσα δεκαετία πολύ πριν από την επιστροφή Τραμπ. Το φθινόπωρο του 2021 ελήφθη η απόφαση να παγώσει το μεικτό περιθώριο κέρδους σε μια σειρά από κλάδους λιανικών πωλήσεων της οικονομίας, στα επίπεδα όπου ήταν για κάθε επιχείρηση του 2021. Αποφασίσθηκε δηλαδή να ανασταλεί ο όποιος ανταγωνισμός υπήρχε στην οικονομία. Τότε θεωρήθηκε λογικό έκτακτο μέτρο σε καταστάσεις εξαιρετικής ανάγκης, που προκαλούσαν οι πληθωριστικές συνθήκες που επικρατούσαν στην παγκόσμια μεταπανδημική οικονομία. Ολοι πίστευαν ωστόσο ότι το μέτρο θα είναι προσωρινό. Οτι θα αποσύρονταν κάποια στιγμή όταν – όπως και έγινε – θα επιβράδυνε ο πληθωρισμός σε ανεκτά επίπεδα. Το αντίθετο συμβαίνει.
Ο πληθωρισμός κινείται κοντά στο 3% και στα συγκεκριμένα προϊόντα είναι έως και αρνητικός, αλλά το μέτρο συνεχίζει να βρίσκεται σε ισχύ επί 44 συνεχείς μήνες, φτάνοντας στα όρια τους τις επιχειρήσεις που τα διακινούν. Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις, δηλαδή όλα σχεδόν τα σουπερμάρκετ και η λιανική των καυσίμων, δεν επιτρέπεται να διαφοροποιηθούν ως προς την τιμολόγηση, περιορίζουν τις επενδύσεις και μειώνουν τη διαθεσιμότητα βασικών προϊόντων στην αγορά. Στην περίπτωση των καυσίμων, έχει παρατηρηθεί ότι η διατήρηση του πλαφόν οδηγεί σε απόσυρση πολλών πρατηριούχων, οι οποίοι παραχωρούν τα πρατήριά τους στους παραβατικούς.
Υπάρχει μια φήμη ότι ενδεχομένως και σήμερα να έχουμε νεότερα από την κυβέρνηση για το πλαφόν, το οποίο κανονικά έληγε στα τέλη Απριλίου. Είναι πιθανό να το παρατείνουν, μπορεί να το περιορίσουν σε λιγότερα προϊόντα. Δεν είναι όμως αυτό το θέμα. Το θέμα είναι ότι 44 μήνες μετά, δεν έχουμε βρει τρόπο να συζητήσουμε εάν ο ανταγωνισμός και το ελεύθερο εμπόριο μας ενδιαφέρουν σε αυτή τη χώρα ή απλά μας αρέσει να δημιουργούμε φανταστικούς εχθρούς όπως κάνει αυτή την περίοδο ο πρόεδρος Τραμπ.