Στο ντοκιμαντέρ παραγωγής 2016 «Never – Ending Man: Hayao Miyazaki» βλέπουμε μια ομάδα προγραμματιστών να κάνει στον 75χρονο εκείνη την περίοδο Χαγιάο Μιγιαζάκι (Τόκιο, 5 Ιανουαρίου 1941), μια από τις μεγαλύτερες μορφές του κινουμένου σχεδίου παγκοσμίως, μια ακατέργαστη επίδειξη κινουμένων σχεδίων που δημιουργήθηκαν από το ΑΙ, ενός ζόμπι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε βιντεοπαιχνίδι. Ενας από τους παρουσιαστές της επίδειξης εξηγεί στον Μιγιαζάκι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε «να μας παρουσιάσει γκροτέσκες κινήσεις που εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να φανταστούμε». Ως απάντηση ο Μιγιαζάκι αφηγείται μια ιστορία: «Κάθε πρωί, όχι όμως προσφάτως, έβλεπα έναν φίλο μου που έχει αναπηρία. Ηταν τόσο δύσκολο
γι’ αυτόν να κάνει απλώς και μόνο ένα High five με το χέρι του. Με τη δυσκαμψία στους μυς του δεν μπορούσε να φτάσει στο χέρι μου. Τώρα που τον σκέφτομαι, δεν μπορώ να παρακολουθήσω αυτά τα πράγματα και να τα βρίσκω ενδιαφέροντα. Οποιος δημιουργεί τέτοια προϊόντα δεν έχει ιδέα τι σημαίνει πόνος. Με κάνουν να αηδιάζω πέρα για πέρα…». Και καταλήγει: «Νιώθω έντονα ότι το ΑΙ αυτό είναι προσβολή για την ίδια τη ζωή».
Προσφάτως, αυτή η αντιπάθεια του θρυλικού κομίστα απέναντι στα «θαύματα» της σύγχρονης τεχνολογίας εκφράστηκε εκ νέου αφορμής δοθείσης μιας νέας έκδοσης του ChatGPT που επιτρέπει στους χρήστες να φτιάχνουν memes ή προσωπικές φωτογραφίες στο ιδιαίτερο στυλ που έχει ο ίδιος καθιερώσει. Μια viral τάση που έχει γίνει καθημερινότητα στα κοινωνικά δίκτυα και συγχρόνως αναδεικνύει τις ηθικές ανησυχίες σχετικά με τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης τα οποία εκπαιδεύονται σε έργα που (υποτίθεται ότι) προστατεύονται με πνευματικά δικαιώματα. Τι σημαίνει αυτό για τα μελλοντικά μέσα διαβίωσης των καλλιτεχνών;
Η ανθρώπινη ψυχή βρισκόταν πάντοτε στον πυρήνα των ιστοριών του Μιγιαζάκι. Ενα ανήλικο κορίτσι, η Τσιχίρο, αποφασίζει να αναδειχθεί σε σωτήρα των γονέων του οι οποίοι έχουν μεταμορφωθεί σε τέρατα με ανθρώπινο σώμα και γουρουνίσιο κεφάλι. Για να τα καταφέρει θα πρέπει να περάσει από μια πολύ τρομακτική εκδοχή της… Σκύλλας και της Χάρυβδης, ή αλλιώς να ξεπεράσει μια σειρά από απίστευτα εμπόδια μέσα στο κάστρο όπου κρατούνται τόσο οι γονείς του, όσο και πολλοί άλλοι άνθρωποι στην ίδια κατάσταση. Με άλλα λόγια μια Αλίκη όχι όμως στη Χώρα των Θαυμάτων αλλά σε εκείνη των Τεράτων… Το 2001, η ιαπωνική ταινία κινουμένων σχεδίων «Ταξίδι στη Χώρα των Θαυμάτων» στην οποία κεντρική ηρωίδα είναι η Τσιχίρο, έσπασε κάθε ρεκόρ στα ταμεία των αιθουσών της χώρας της και κέρδισε πολλά βραβεία διεθνώς (Χρυσή Αρκτος στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2002, Οσκαρ καλύτερης ταινίας κινουμένων σχεδίων).
Λίγο αργότερα, μια άλλη animation ταινία του, το «Κινούμενο κάστρο», επρόκειτο να συμμετάσχει εντός διαγωνισμού στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας και να διεκδικήσει το Οσκαρ καλύτερης ταινίας κινουμένων σχεδίων. Και πέρσι, το «Παιδί και ο ερωδιός», σε παρόμοιο κλίμα, κέρδισε το Οσκαρ κινουμένων σχεδίων.
Δημιουργός όλων αυτών των ταινιών, ο απόλυτος εγκέφαλός τους, είναι ο Χαγιάο Μιγιαζάκι, ο κορυφαίος εν ζωή εκπρόσωπος του ιαπωνικού κινούμενου σχεδίου και εκείνος που στην ουσία το έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο. Ο λόγος του έχει σημασία.
Αφού αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο το 1963 (πτυχίο στις Πολιτικές Επιστήμες και στα Οικονομικά), ο Μιγιαζάκι έπιασε δουλειά στην εταιρεία κινουμένων σχεδίων Toei Animation Company. Ως κομίστας (animator) δούλεψε σε τηλεοπτικές σειρές και ταινίες, συχνά σε συνεργασία με τον μεγαλύτερό του συνάδελφο και μέντορα, σκηνοθέτη Ισάο Τακαχάτα. Σκηνοθέτησε τηλεοπτικές σειρές, όπως το «The Future Boy Conan» (1978) και η διάσημη «Χάιντι», και αρκετές ταινίες μεγάλου μήκους, συμπεριλαμβανομένης και της ταινίας του 1979 «The Castle of Cagliostro». Το 1985 οι Μιγιαζάκι – Τακαχάτα ίδρυσαν το Studio Ghibli. Ο Μιγιαζάκι έχει σκηνοθετήσει πολλές κινηματογραφικές ταινίες αλλά εκτός από τα κινούμενα σχέδια σχεδιάζει και manga. Μια σπουδαία δουλειά του είναι το «Nausicaa manga», ένα επικό παραμύθι που δούλευε με διαλείμματα από το 1982 ως το 1994.
Ανέκαθεν ο Χ. Μιγιαζάκι έδειχνε ευαισθητοποιημένος σε θέματα που αφορούν τον πλανήτη μας και ανέκαθεν τα σχολίαζε με τις ταινίες του. Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Τατσούο Χόρι, (ο οποίος με τη σειρά του είχε δανειστεί έναν στίχο του Πολ Βαλερί για τον τίτλο), το «The wind rises» είναι ένα καταπληκτικό αντιπολεμικό έργο εμπνευσμένο από την ιστορία της ιαπωνικής αεροναυπηγικής. Το φιλμ μεταφέρει τον θεατή στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν η Ιαπωνία πέρασε μια από τις χειρότερες περιόδους στην Ιστορία της. Αληθινά ιστορικά γεγονότα όπως η οικονομική κρίση, ο μεγάλος σεισμός του Κάντο το 1923, η επιδημία της φυματίωσης και ο πόλεμος, περνούν μέσα από τα μάτια του νεαρού Γίρο και βεβαίως από τα δικά μας που μένουν ορθάνοιχτα από την τελειότητα του θεάματος. Η σκηνή του σεισμού του Κάντο θα γίνει σημείο αναφοράς στο κινούμενο σχέδιο.
Ο Μιγιαζάκι πιστεύει ότι είμαστε πάρα πολλοί άνθρωποι στον κόσμο και πολλά πράγματα έχουν γίνει λάθος. «Προσωπικά είμαι πολύ απαισιόδοξος» είχε δηλώσει στο παρελθόν για το μέλλον του κόσμου. «Αλλά όταν π.χ. κάποιος κάνει ένα παιδί, δεν μπορείς παρά να του ευχηθείς να είναι καλότυχο. Γιατί δεν μπορώ να πω στο παιδάκι: «Δεν έπρεπε να έρθεις στη ζωή». Και καθώς αυτές οι συγκρουόμενες απόψεις μου έρχονται στο μυαλό, σκέφτομαι τι είδους ταινίες πρέπει να κάνω».