Ο Αντώνης Καλογερόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Επικοινωνίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών και ερευνητικός συνεργάτης στο Reuters Institute του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Τον άκουσα να μιλάει στο κανάλι της «διαΝΕΟσις» για έρευνες που κάνει με ομάδα συναδέλφων του σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Βραζιλία, η Βρετανία, σχετικά με την παραπληροφόρηση. Αυτό δηλαδή που, στα σύγχρονα, λέμε fake news. Ετσι έμαθα κάτι που υποπτευόμουν, κάτι που υποπτεύονται οι περισσότεροι, δεν παύει ωστόσο να μας εκπλήσσει. Οτι στο αχανές και ανεξέλεγκτο Διαδίκτυο ή, μάλλον, στις συνειδήσεις που διαμορφώνει, η παραπληροφόρηση λειτουργεί όπως το εμπόριο. Η ζήτηση προκαλεί και αυξάνει την προσφορά.
Ελεγε λοιπόν ο καθηγητής ότι στις σχετικές με θεωρίες συνωμοσίας ερωτήσεις που κάνουν στο κοινό, προσθέτουν συχνά και κάποια fake news που έχουν επινοήσει οι ίδιοι. Που δεν έχουν, δηλαδή, διακινηθεί. Ρωτάνε, για παράδειγμα, αν έχουν ακούσει ότι ο τάδε πολιτικός έχει χρηματιστεί από το δείνα κύκλωμα. Και το ποσοστό αυτών που φαίνονται διατεθειμένοι να πιστέψουν τα, ας τα πούμε, fake fake news, είναι πολύ υψηλό, φτάνει έως και το 30%, ειδικά στην Ελλάδα. Ποσοστό που εκπλήσσει και τους ίδιους τους ερευνητές και τους κάνει να ψάχνουν μήπως και αυτή η διατυπωμένη από τους ίδιους θεωρία συνωμοσίας, έχει όντως κυκλοφορήσει κάπου.
Τι έχουμε εδώ; Μια ολική αναστροφή του μύθου του Αισώπου για τον ψεύτη βοσκό που καλούσε τους συγχωριανούς να τον βοηθήσουν λέγοντας ψέματα ότι λύκος επιτέθηκε στο κοπάδι του και όταν κάποτε αυτό συνέβη στα αλήθεια, οι χωριανοί, μαθημένοι από τα ψέματά του, δεν πήγαν να τον βοηθήσουν και ο λύκος κατασπάραξε τα πρόβατά του. Αν μεταφέρουμε τον μύθο στο σημερινό περιβάλλον, κάθε φορά που θα φώναζε ο βοσκός, θα έτρεχαν όλο και περισσότεροι να τον βοηθήσουν. Και που θα έλεγε ψέματα, ποιος θα νοιαζόταν;
Το «μεγάλη αναταραχή, υπέροχη κατάσταση» να κάνει δουλίτσα. Κάποιοι μάλιστα θα έλεγαν ότι όχι μόνο είχαν δει τον λύκο αλλά τον είχαν απωθήσει με τα ίδια τους τα χέρια. Οχι έναν, πολλούς λύκους. Οι οποίοι μάλιστα είχαν φάει και δικά τους κοπάδια. Ισως να απευθύνονταν και στον άρχοντα της περιοχής ώστε να εξασφαλίσουν αποζημιώσεις για τα φαγωμένα πρόβατά τους. Μπορεί και επιδοτήσεις για να συγκροτήσουν ομάδες κρούσης και να εφοδιαστούν με υπερσύγχρονα μέσα προστασίας από τους ανύπαρκτους λύκους. Και αν ο άρχοντας ισχυρίζονταν ότι ουδέποτε καταγράφηκαν λύκοι στην πανίδα της περιοχής, θα τον έλεγαν ανάλγητο, εχθρό του λαού, προδότη.
Η «αλήθεια» φαίνεται ότι, στην εποχή μας, είναι, σε πολλές περιπτώσεις, προαποφασισμένη. Οπως και το ψέμα. Και όλα αυτά που ξέραμε, όπως εκείνο το «Μπορείς να εξαπατήσεις λίγους για πολύ καιρό ή πολλούς για λίγο καιρό, αλλά δεν μπορείς να τους εξαπατήσεις όλους για πάντα», δεν ισχύουν. Μια χαρά μπορεί να εξαπατώνται όλοι και για πάντα. Αλλωστε, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης άντε να διακρίνεις τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ ψέματος και αλήθειας. Ή αληθινού ψέματος και ψεύτικης αλήθειας. Εδώ δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα αληθινά από τα ψεύτικα ψέματα.