Σε αύξηση του στόχου των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ φαίνεται να προσανατολίζεται το ΝΑΤΟ, με το 3,5% να αφορά επενδύσεις σε καθαρά στρατιωτικές ικανότητες και το υπόλοιπο 1,5% να κατευθύνεται σε δαπάνες που εμπίπτουν σε μια ευρύτερη έννοια της ασφάλειας. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες των «ΝΕΩΝ» η πρόταση αυτή θα βρεθεί στο τραπέζι των συζητήσεων στην άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, η οποία θα πραγματοποιηθεί στην Αττάλεια της Τουρκίας 14-15 Μαΐου. Η ανταλλαγή απόψεων ανάμεσα στους 32 ΥΠΕΞ αναμένεται ότι θα είναι κρίσιμης σημασίας, καθώς απομένουν μόλις εφτά εβδομάδες μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, στις 24-25 Ιουνίου, όπερ και εκτιμάται ότι η διαμόρφωση του νέου στόχου των αμυντικών δαπανών θα πρέπει να έχει κλειδώσει στις 3 Ιουνίου, στη συνάντηση των υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ. Μια συμφωνία πριν από τη Σύνοδο Κορυφής θεωρείται απαραίτητη επίσης ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες μη συμμετοχής του Ντόναλντ Τραμπ.
Αλλωστε, παραμένει σε υψηλό επίπεδο η ανησυχία ότι μπορεί να μην υπάρξει κοινό ανακοινωθέν στη Σύνοδο Κορυφής στη Χάγη, αλλά να περιοριστούν οι ηγέτες σε μία σύντομη δήλωση λόγω του ότι δεν μπορεί να προβλεφθεί με ασφάλεια η στάση του «απρόβλεπτου» αμερικανού προέδρου. Μάλιστα, αρκετοί εκτιμούν ότι στα όποια συμπεράσματα της Συνόδου θα πρέπει να αποφευχθεί η ανάγκη να χρειαστούν «υπογραφές» από τους νατοϊκούς ηγέτες, ώστε να ξεπεραστεί τυχόν αρνητική στάση του Τραμπ. Δεν αποκλείεται μάλιστα τελικά οι συμμαχικοί ηγέτες να περιοριστούν σε μια μικρή ανακοίνωση. Ας μην ξεχνάμε ότι η νατοϊκή συνοχή δοκιμάζεται επίσης, πέρα από το ύψος των αμυντικών δαπανών, σε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα. Σε αυτά περιλαμβάνεται η στάση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας για την επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία, καθώς η έκβαση των διαπραγματεύσεων και του πολέμου θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και συνδέεται επίσης με το ζήτημα της ευρύτερης προσέγγισης ΗΠΑ – Ρωσίας, ενώ η Ρωσία θεωρείται για το ΝΑΤΟ η κυριότερη απειλή. Περιλαμβάνεται επίσης το ζήτημα της απόσυρσης της αμερικανικής αμυντικής ασπίδας από την Ευρώπη.
«Σπασμένο»
σε 3,5% και 1,5%
Ως φαίνεται η πρόταση για αύξηση των αμυντικών δαπανών στον στόχο του 5% «σπασμένο» σε 3,5% και 1,5% συζητήθηκε μεταξύ του Μαρκ Ρούτε και αμερικανών αξιωματούχων και ενδεχομένως και με τον ίδιο τον αμερικανό πρόεδρο στην πιο πρόσφατη επίσκεψη του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον 24-25 Απριλίου. Αλλωστε, όπως φάνηκε και από την πρώτη συμμετοχή του αμερικανού ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στις αρχές Απριλίου, οι ΗΠΑ εμμένουν στη θέση για αύξηση των αμυντικών δαπανών των νατοϊκών μελών στο 5% – ώστε οι «Ευρωπαίοι» να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη της άμυνάς τους – επίπεδο που χαρακτηρίζεται από τους περισσότερους συμμάχους ως «απολύτως μη ρεαλιστικό». Ομως, φαίνεται περισσότερο «ρεαλιστική» η πρόταση για «σπάσιμο» σε 3,5%, που συμβαδίζει με το κόστος του στόχου στρατιωτικών ικανοτήτων που έχουν ήδη καθοριστεί βάσει της διαδικασίας αμυντικού σχεδιασμού του ΝΑΤΟ, και σε 1,5%, που θα μπορούσε να περιλαμβάνει ακόμη και την πρόταση του ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ για δαπάνες που αφορούν, για παράδειγμα, την ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων και τις κυβερνοεπιθέσεις, που σχετίζονται με την ασφάλεια υπό μια ευρύτερη έννοια».Παρότι δεν έχει καθοριστεί ακόμη τι είδους δαπάνες θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται στο επιμέρους 1,5% του ΑΕΠ, εκτιμάται ότι μπορεί για παράδειγμα να περιλαμβάνουν επενδύσεις όπως είναι οι υποδομές σε δρόμους και γέφυρες για την υποστήριξη στρατιωτικής κινητικότητας κ.λπ.
Δεν ήταν τυχαίο ότι στην ετήσια έκθεσή του για το 2024 (δημοσιεύτηκε στις 23 Απριλίου) ο Μαρκ Ρούτε ανέφερε ότι «οι ευρωπαίοι σύμμαχοι και ο Καναδάς πρέπει να κάνουν ένα ποιοτικό άλμα προς τα εμπρός όσον αφορά τις συνεισφορές και τις δυνατότητές τους». Ομως, παρότι οι ευρωπαίοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ και ο Καναδάς αύξησαν κατά 19,4% τις αμυντικές τους δαπάνες το 2024 σε σύγκριση με το 2023 και 22 μέλη του ΝΑΤΟ έφτασαν στον τρέχοντα στόχο του 2% του ΑΕΠ, εκτιμάται ότι θα υπάρξουν σημαντικές αντιστάσεις όσον αφορά την επίτευξη συμφωνίας για αύξηση του στόχου των δαπανών στο 5%. Ακόμα και οι χώρες με τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες – Πολωνία (4,07% του ΑΕΠ), Εσθονία (3,41%), Λετονία (3,39%), Λιθουανία (3,11%), Ελλάδα (2,99%) – απέχουν σημαντικά από έναν στόχο 5%. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ΗΠΑ (3,19%).
Η ευθύνη
της ευρωπαϊκής άμυνας
Ομως, πέρα από την αύξηση των δαπανών οι ευρωπαίοι σύμμαχοι προβληματίζονται επίσης για το ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν οι «Ευρωπαίοι» του ΝΑΤΟ να αναλάβουν την ευθύνη της ευρωπαϊκής άμυνας σε επίπεδο συμβατικού οπλισμού, κάτι που σημαίνει ενίσχυση των αμυντικών ικανοτήτων όπως ISR, δορυφορικές επικοινωνίες, επιθέσεις βαθιάς ακριβείας, στρατηγικές αερομεταφορές και αεροπορική αναχαίτιση, και αύξηση των στρατευμάτων, κάτι που δεν είναι εύκολο για όλες τις χώρες. Δεν αποκλείεται μάλιστα οι ΗΠΑ να μειώσουν τα στρατεύματα που έχουν στην Ευρώπη ειδικά αφού ολοκληρώσουν τη νέα έκθεσή τους για την παγκόσμια στρατιωτική παρουσία τους. Οι πρώτοι που αναμένεται να αποσυρθούν είναι οι 20.000 αμερικανοί στρατιώτες που τοποθετήθηκαν στην Ευρώπη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Για τους Ευρωπαίους είναι σημαντικό η απόσυρση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων να γίνει με συντονισμένο και λογικό τρόπο. Μάλιστα, ο γερμανός υπουργός Αμυνας Μπόρις Πιστόριους είχε προτείνει τον περασμένο Φεβρουάριο την κατάρτιση οδικού χάρτη για τη μεταφορά της αμυντικής ευθύνης της Ευρώπης από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη, πρόταση που δεν εισακούσθηκε τότε. Ομως τώρα εκτιμάται ότι υπάρχει μεγαλύτερη κατανόηση μεταξύ των «νατοϊκών» ευρωπαίων ηγετών ότι πρέπει να υπάρξει τέτοιος σχεδιασμός. Ως φαίνεται το ζήτημα κατάρτισης ενός οδικού χάρτη συζητήθηκε στην πρόσφατη επίσκεψη του Μαρκ Ρούτε στην Ουάσιγκτον. Μια απόσυρση αμυντικών ικανοτήτων των ΗΠΑ από την Ευρώπη και η αντικατάστασή τους από τους ευρωπαίους συμμάχους εκτιμάται ότι θα απαιτήσει γύρω στο 4-5% του ΑΕΠ για αρκετά χρόνια, για πάνω από μία δεκαετία.