Η πορεία της ως βραβευμένη δημοσιογράφος, οι έρευνες για τα εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας και ο φρικτός θάνατός της
Το τραγικό τέλος της 27χρονης δημοσιογράφου Βικτόρια Ρόσκινα από την Ουκρανία, μετά τη σύλληψή της από Ρώσους στη Ζαπορίζια το καλοκαίρι του 2023 και τη μεταφορά της σε ρωσική φυλακή, προκάλεσε διεθνή κατακραυγή και αποτελεί άλλη μία μακάβρια υπενθύμιση της φρίκης του πολέμου.
Όταν η σορός της παραδόθηκε στις 14 Φεβρουαρίου, από αυτή απουσίαζαν τα μάτια, ο εγκέφαλος και ο λάρυγγας, γεγονός που από μόνο του φανέρωνε τις βάρβαρες συνθήκες κράτησής της στη Ρωσία, όπως αποκαλύφθηκε έπειτα από δημοσιογραφική έρευνα.
Η Βίκα μεγάλωσε στην ίδια πόλη που μεγάλωσε ο Ζελένσκι
Ωστόσο, προτού η Βικτόρια Ρόσκινα – γνωστή στους οικείους της ως Βίκα – χάσει τη ζωή της με τόσο βάναυσο τρόπο, ήταν μία δημοσιογράφος με πάθος για τη δουλειά της.
Η Βίκα μεγάλωσε στη σκιά του πολέμου. Ο πατέρας της ήταν βετεράνος του σοβιετικού πολέμου στο Αφγανιστάν και η ίδια ήταν 17 ετών όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία.
Μάλιστα, αυτή και η αδελφή της μεγάλωσαν στην ίδια πόλη με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι – το Κρυβί Ριγκ – όπου οι γονείς της ζουν μέχρι και σήμερα.
Οι συνάδελφοι της 27χρονης μιλούσαν για έναν άνθρωπο αφοσιωμένο στη δουλειά του. «Δεν είχε άλλη ζωή εκτός από τη δουλειά της, δεν είχε φίλους, δεν είχε σύντροφο. Αλλά έκανε εξαιρετική δουλειά. Για εκείνη ήταν αποστολή», είπαν η Σεβίλ Μουσάιεβα και η αρχισυντάκτρια της Ουκράινσκα Πράβντα στον Guardian.
«Ήταν μια από τις πιο γενναίες δημοσιογράφους που γνώρισα στην καριέρα μου», προσθέτει η Πράβντα.
Η πρώτη της επαφή με τον κίνδυνο και η βράβευση για το θάρρος της
Η Βικτόρια Ρόσκινα ασκούσε μαχητική δημοσιογραφία κατά την περίοδο του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά πάντα προσπαθούσε να είναι πολύ προσεκτική. Για να προστατεύσει τις πηγές της, η χρησιμοποιούσε πολλά τηλέφωνα, διέγραφε πάντα τα μηνύματά της και τα άρθρα της τα έγραφε σε αρχεία που επίσης αυτοδιαγράφονταν. Η ίδια εξαφανιζόταν για εβδομάδες και έπειτα εμφανιζόταν μόνο για να παραδώσει τη δουλειά της.
Τον Μάρτιο του 2022, ενώ έκανε ρεπορτάζ από την κατεχόμενη πόλη Μπερντιάνσκ, είχε την πρώτη της επαφή με τον κίνδυνο. Αιχμαλωτίστηκε από έναν στρατιώτη και παραδόθηκε σε πράκτορες της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), όπου την ανάγκασαν να ηχογραφήσει ένα προπαγανδιστικό βίντεο και την άφησαν ελεύθερη λίγες μέρες αργότερα, μετά από δημόσια κατακραυγή.
Όταν επέστρεψε στο σπίτι της, οι συνάδελφοί της την προέτρεψαν να ξεκουραστεί και να κάνει θεραπεία, καθώς η ψυχολογική της κατάσταση ήταν εξαιρετικά εύθραυστη, όπως θυμούνται οι ίδιοι.
Η 27χρονη δημοσιογράφος, ωστόσο, δεν ακολούθησε τη συμβουλή τους. Συνέχισε να εργάζεται σε θέματα και να προσφέρει αποκαλυπτικά ρεπορτάζ, όπως χαρακτηριστικά τον εκφοβισμό των εργαζομένων που διατηρούσαν σε λειτουργία τον πυρηνικό σταθμό του Ζαπορίζια, καθώς και ένα περιστατικό δολοφονίας δύο 16χρονων αγοριών που αντιτάχθηκαν στους Ρώσους.
Για το θάρρος της, τον Νοέμβριο του 2022, η Ρόσκινα τιμήθηκε με βραβείο από το International Women’s Media Foundation, αλλά δεν ήθελε να σταματήσει τη δουλειά της για να παραστεί στην τελετή στο Λος Άντζελες και έτσι έστειλε ένα μήνυμα, χαιρετίζοντας τους συναδέλφους της, στο οποίο εξήγησε τι ήταν αυτό που της έδωσε δύναμη να συνεχίσει. «Παραμείναμε πιστοί στην αποστολή μας, να μεταφέρουμε την αλήθεια στον κόσμο, αντισταθμίζοντας τη ρωσική προπαγάνδα», είπε. «Δυστυχώς, πολλοί δημοσιογράφοι έχασαν τη ζωή τους. Θέλω να αφιερώσω αυτό το βραβείο σε αυτούς. Άλλωστε, πέθαναν στον αγώνα για την αλήθεια, προσπαθώντας να καταγράψουν τα εγκλήματα της Ρωσίας. Τους ευχαριστώ».
Έψαχνε να βρει τα μέρη που χρησιμοποιούσαν οι Ρώσοι για βασανιστήρια και ανακρίσεις
Οι συνάδελφοί της είπαν ότι στο τελευταίο της ταξίδι η, η Ρόσκινα αναζητούσε την τοποθεσία μυστικών κέντρων, υπογείων ή βιομηχανικών κτιρίων, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι πράκτορες ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας (FSB) για ανακρίσεις και βασανιστήρια – κατά τα οποία ωθούσαν πολίτες σε ψευδείς ομολογίες. Ήθελε να μάθει ακόμα και τα ονόματα των πρακτόρων.
Η Ρόσκινα έφυγε από την Ουκρανία για τελευταία φορά στις 25 Ιουλίου 2023, ακολουθώντας μια παράκαμψη για να φτάσει στα κατεχόμενα εδάφη, καθώς δεν υπήρχαν ασφαλείς διαβάσεις στη γραμμή του μετώπου. Στις 14:09 εκείνης της ημέρας, το κινητό της συνδέθηκε με ένα πολωνικό δίκτυο. Από την Πολωνία, ταξίδεψε μέσω της Λιθουανίας και βόρεια προς τη Λετονία. Μία φωτογραφία του διαβατηρίου της και της φόρμας εισόδου της, που αποκτήθηκε από την παρούσα έρευνα, υποδηλώνει ότι εισήλθε στη Ρωσία από τη Λετονία, με το πραγματικό της όνομα, μέσω του συνοριακού σταθμού Ludonka. Η κάρτα αναφέρει ότι κατευθυνόταν προς την πόλη Melitopol. Ταξίδεψε 1.609 χιλιόμετρα νότια μέσω της Ρωσίας, περνώντας στην κατεχόμενη Ουκρανία λίγες μέρες αργότερα.
Ωστόσο, στις 3 Αυγούστου, λίγες μόνο ημέρες μετά την έναρξη του ταξιδιού της, ο πατέρας της, Βολοντίμιρ Ρόσκινα, σήμανε συναγερμό, όταν συνειδητοποίησε ότι η κόρη του είχε σταματήσει να συνδέεται στους λογαριασμούς της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τότε ήταν που τα ίχνη της 27χρονης δημοσιογράφου χάθηκαν, καθώς βρισκόταν πια κρατούμενη σε ρωσική φυλακή.
Οι μαρτυρίες για τους τελευταίους μήνες της ζωής της
Οι πληροφορίες για τους τελευταίους μήνες της ζωής της συγκεντρώθηκαν χάρη σε περισσότερες από 50 συνεντεύξεις με επιζώντες από κράτηση σε ρωσικές φυλακές καθώς και με τις οικογένειες ορισμένων από τους κρατούμενους.
Πληροφορίες έδωσαν επίσης νομικοί στη Ρωσία και την κατεχόμενη Ουκρανία καθώς και σωφρονιστικοί υπάλληλοι που παραιτήθηκαν από την υπηρεσία τους, συγκλονισμένοι από όσα είχαν δει.
Μία από τις μάρτυρες ήταν η συγκρατούμενή της, η οποία αφέθηκε ελεύθερη τον περασμένο Σεπτέμβριο και κατέγραψε την κατάθεσή της σε βίντεο για τον εισαγγελέα.
Όπως κατέθεσε η γυναίκα, το σώμα της δημοσιογράφου από την Ουκρανία ήταν καλυμμένο με μώλωπες. «Κατά τη διάρκεια των ανακρίσεων, της έκαναν ηλεκτροσόκ… Της έκαναν μαχαιριές – τις είδα: σίγουρα στο χέρι, στο πόδι… Φρέσκο σημάδι από μαχαίρι – στον πήχη, στον μαλακό ιστό μεταξύ του καρπού και του αγκώνα. Ένα σημάδι περίπου 3 εκατοστών, διαπερασμένο. Είπε ότι ένας τύπος, τον αποκάλεσε “μ….”, ήταν βίαιος, τρελός. Στο πόδι της, πάνω από τη φτέρνα – το είδα κι αυτό, ένα τραύμα 5 εκατοστών. Μου είπε “τους ικέτευσα να μην αγγίξουν το τραύμα”».
Προς το τέλος του 2023, η Ρόσκινα ενημερώθηκε από έναν αξιωματικό της FSB, τον οποίο ονόμασε ως Μαξίμ Μορόζ ότι θα μεταφερόταν σε άλλη φυλακή και της υποσχέθηκε καλύτερη μεταχείριση εκεί. Σύμφωνα με μάρτυρες, μεταφέρθηκε μόνη της, με τζιπ και κρατήθηκε σε ένα κέντρο προφυλάκισης γνωστό ως Sizo 2.
«Έφτασε ήδη γεμάτη άγνωστα φάρμακα», είπε ένας δεύτερος κρατούμενος που τη συνάντησε εκεί. «Έφτασε και ουσιαστικά άρχισε να τρελαίνεται. Της μιλούσαμε, αλλά ήταν χαμένη μέσα στο μυαλό της, με τα μάτια τρομοκρατημένα», είπε η συγκρατούμενή της η οποία περιέγραψε ότι η Ρόσκινα ξάπλωνε «κουλουριασμένη σε εμβρυακή στάση στο πάτωμα» πίσω από μια κουρτίνα που έκρυβε την τουαλέτα, μακριά από τα βλέμματα των φρουρών.
Κατά τις μαρτυρίες είχε φτάσει τα 30 κιλά: «Μπορούσε να σταθεί όρθια, αλλά μόνο με τη βοήθειά μου, καθώς ήταν σε τέτοια κατάσταση που δεν μπορούσε καν να σηκώσει το κεφάλι της από το μαξιλάρι. Τη στήριζα και αυτή κρατιόταν από το πάνω κρεβάτι για να σηκωθεί», είπε η συγκρατούμενή της.
Ο στρατιώτης Γιεβγένι Μάρκεβιτς είπε ότι η 27χρονη «δεν ξεκίνησε επίσημα απεργία πείνας, απλά άρχισε να αρνείται το φαγητό. Αρχικά υποστήριξε ότι ήταν για θρησκευτικούς λόγους, νηστεία ή κάτι τέτοιο, και μετά άρχισε να λέει ότι δεν μπορούσε να φάει για λόγους υγείας».
Σύμφωνα με την κατάθεση της συγκρατούμενής της, τα πόδια και τα πόδια της Ρόσκινα πρήστηκαν. Της πρόσφεραν χάπια για την καρδιά, αλλά φαίνεται ότι τα αρνήθηκε – όπως σημειώνει ο Guardian τα καρδιακά προβλήματα και η κατακράτηση υγρών στους ιστούς των ποδιών είναι συμπτώματα πείνας.
Τον Ιούνιο νοσηλεύτηκε για αρκετές εβδομάδες σε νοσοκομείο όπου, σύμφωνα με μάρτυρες, την παρακολουθούσαν έξι μασκοφόροι φρουροί οπλισμένοι με πολυβόλα στοιχείο που υποδηλώνει ότι η Μόσχα την θεωρούσε πολύτιμο διαπραγματευτικό χαρτί. Τον Ιούλιο, σύμφωνα με πληροφορίες, μεταφέρθηκε πίσω στη φυλακή με ορό καθώς φαίνεται ότι συνέχισε να αρνείται το φαγητό.
Τον Απρίλιο του 2024, η οικογένειά της έλαβε την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι ήταν ζωντανή, σε επιστολή του ρωσικού υπουργείου Άμυνας. Η επιστολή ανέφερε μόνο ότι «έχει συλληφθεί και βρίσκεται επί του παρόντος στο έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας».
Στα τέλη Αυγούστου, η Ρόσκινα έλαβε άδεια να τηλεφωνήσει στο σπίτι της. Οι Ουκρανοί διαπραγματευτές ενημέρωσαν τους γονείς της ότι είχε ξεκινήσει απεργία πείνας. Στο τηλεφώνημα που έγινε η 27χρονη μιλούσε στα ρωσικά. «Μου υποσχέθηκαν ότι θα γυρίσω σπίτι τον Σεπτέμβριο» είπε στους γονείς της και όταν ο πατέρας της την παρότρυνε να φάει εκείνη τους αποχαιρέτησε λέγοντας «λοιπόν, αυτό ήταν. Αντίο, αντίο. Μαμά, μπαμπά, σας αγαπώ».
Πηγή: protothema.gr
Το άρθρο Βικτόρια Ρόσκινα: Η δημοσιογράφος που βασανίστηκε από Ρώσους και βρήκε φρικτό θάνατο εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.