Συστηματικά συνοπτικές διαδικασίες για προσφορές από Τ.Υ. ΥΠΑΝ – Τι λέει η Ελεγκτική Υπηρεσία σε Ειδική Έκθεση
Συστηματική χρήση του άρθρου 90 του Ν.73(Ι)/2016, το οποίο αναφέρεται στη διεξαγωγή δημόσιων διαγωνισμών με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, διαφάνηκε ότι γίνεται από τις Τεχνικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, αναφέρεται σε Ειδική Έκθεση με θέμα «Συνοπτικές Διαδικασίες Ανάθεσης Συμβάσεων» της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
Σύμφωνα με την έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τρίτη, ο έλεγχος βασίστηκε στο δείγμα ελέγχου 62 συμβάσεω, με ημερομηνίες κατακύρωσης από το 2015 μέχρι το 2023. Μέρος του ελέγχου αποτελεί η εξακρίβωση κατά πόσον η ανάθεση έγινε με τον πλέον οικονομικό, αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο, στη βάση των αρχών της χρηστής χρηματοοικονομικής διαχείρισης.
Από τον έλεγχο των 62 συμβάσεων (έγκυρων διαγωνισμών) του δείγματος, οι οποίοι προκηρύχθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες, από το 2015 μέχρι το 2023, και οι οποίοι αφορούσαν σε έργα, έχουν προκύψει μια σειρά από ευρήματα, αναφέρεται.
Πρώτο εύρημα της ΕΥ αφορά προκήρυξη διαγωνισμών με το ίδιο αντικείμενο με τη χρήση της μεθόδου των συνοπτικών διαδικασιών.
Από τον έλεγχο διαπιστώθηκαν περιπτώσεις διαγωνισμών με το ίδιο αντικείμενο, οι οποίοι προκηρύχθηκαν με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, βάσει του άρθρου 90(1)(β) ή του άρθρου 90(1)(γ) του Ν.73(Ι)/2016, σημειώνεται.
«Συγκεκριμένα, για 6 από τις 62 συμβάσεις του δείγματος (δηλαδή 9,7% των περιπτώσεων), το αντικείμενο του διαγωνισμού αφορούσε σε μονώσεις, για 12 από τις 62 συμβάσεις του δείγματος (δηλαδή 19,3% των περιπτώσεων) το αντικείμενο του διαγωνισμού αφορούσε σε εργασίες στεγάνωσης/κατασκευής στεγάστρων, και για 4 από τις 62 συμβάσεις του δείγματος (δηλαδή 6,4% των περιπτώσεων) αφορούσε σε διαμόρφωση/ανακαίνιση χώρων υγιεινής», επεξηγείται.
Βασική σύσταση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, όπως αναφέρεται στην ειδική έκθεση, είναι ότι το ΥΠΑΝ θα πρέπει να αξιολογεί δεόντως όλα τα δεδομένα, συμπεριλαμβανομένης και της επιλογής για τη χρησιμοποίηση ανοικτής διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσεων ανάλογα πώς διασφαλίζονται με το καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα του δημοσίου.
Θα πρέπει επίσης, τονίζει, να γίνεται έγκαιρος προγραμματισμός και σχετική διερεύνηση πριν την προκήρυξη των διαγωνισμών, έτσι ώστε να γίνεται ορθή εκτίμηση/αξιολόγηση των εργασιών που πραγματικά απαιτούνται για την υλοποίηση του αντικειμένου των συμβάσεων, για αποφυγή ενδεχόμενων παραλείψεων, οι οποίες τελικά οδηγούν στην αύξηση του κόστους των Έργων.
Γενικά Συμπεράσματα
Με βάση τα επιμέρους ευρήματα που έχουν προκύψει από τον έλεγχο 62 συμβάσεων Έργων που έχουν συναφθεί με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, προκύπτουν, αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, τα ακόλουθα γενικά συμπεράσματα:
1. Δεν φαίνεται να έχει διασφαλιστεί ικανοποιητική ευρύτητα συμμετοχής, και ως εκ τούτου η ανάπτυξη ανοικτού και υγιούς ανταγωνισμού, προς όφελος του δημοσίου, αφού:
(α) Προκηρύχθηκε από το 2015 μέχρι το 2023 ένας σημαντικά μεγάλος αριθμός σχετικών διαγωνισμών με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, ο οποίος ανέρχεται στους 686, που αντιστοιχεί κατά μέσο όρο σε 76 διαγωνισμούς ανά έτος,
(β) προκηρύχθηκε αριθμός διαγωνισμών με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, βάσει των άρθρων 90(1)(β) ή 90(1)(γ) του Ν.73(Ι)/2016, με ίδιο αντικείμενο εργασίας, αντί να προκηρυχθεί ένας σχετικός ανοικτός διαγωνισμός, πρακτική που γενικά ενδέχεται να μην προσελκύει ανταγωνιστικούς προσφοροδότες, με αποτέλεσμα την απώλεια ευκαιριών για καλύτερους όρους και χαμηλότερες τιμές,
(γ) σε ορισμένες περιπτώσεις υποβλήθηκε μόνο μία προσφορά, με τιμή υψηλότερη της εκτιμώμενης αξίας,
(δ) η εκτίμηση δαπάνης στην οποία είχε προβεί το ΥΠΑΝ, σε αρκετές περιπτώσεις δεν ανταποκρινόταν στα πραγματικά δεδομένα της αγοράς τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο της προκήρυξης των διαγωνισμών, με αποτέλεσμα το ποσό ανάθεσης στο 48,3% του δείγματος των συμβάσεων που έχουν ελεγχθεί, να υπερβαίνει την εκτιμώμενη αξία των διαγωνισμών και
(ε) σε αρκετές περιπτώσεις η τιμή του επιτυχόντα προσφοροδότη, ενώ ήταν περίπου στο ύψος της εκτιμώμενης αξίας, ήταν ταυτόχρονα και χαμηλότερη πέραν του 50% συγκρινόμενη με τις προσφερόμενες τιμές ορισμένων άλλων προσφοροδοτών, καθιστώντας τον χαμηλότερο σε τιμή προσφοροδότη, ουσιαστικά και τον μοναδικό ανταγωνιστή στην διαγωνιστική διαδικασία, γεγονός που δημιουργεί ερωτηματικά για τα κριτήρια επιλογής του ΥΠΑΝ στο να καλέσει τους συγκεκριμένους προσφοροδότες να υποβάλουν προσφορά.
2. Δεν έγινε εξ υπαρχής επαρκής ολοκληρωμένος σχεδιασμός και μελέτη του αντικειμένου των συμβάσεων, με αποτέλεσμα το 46,6% των συμβάσεων, για τις οποίες είχε ετοιμαστεί τελικός λογαριασμός, το τελικό κόστος να ξεπερνά σημαντικά την αξία τους.
3. Έγινε αναθεώρηση της εκτιμώμενης αξίας των διαγωνισμών, μεταγενέστερα της τελευταίας ημερομηνίας υποβολής των προσφορών και αφού είχαν ήδη υποβληθεί προσφορές από τους επιλεγέντες οικονομικούς φορείς.
4. Το ΥΠΑΝ προχώρησε στην κατακύρωση διαγωνισμών με προσφερόμενη τιμή υψηλότερη των €50.000 εκτός ΦΠΑ, παραβιάζοντας τις σχετικές πρόνοιες του άρθρου 90(1)(γ) του Ν.73(Ι)/2016.
5. Δεν ετοιμάστηκε ο τελικός λογαριασμός, για Έργα τα οποία κατακυρώθηκαν από το 2015 μέχρι το 2023.
6. Διαπιστώθηκε ότι σε πέντε περιπτώσεις, η ημερομηνία επιθεώρησης των Έργων, η οποία αναγράφεται στο πιστοποιητικό παραλαβής τους, ήταν μεταγενέστερη της ημερομηνίας παραλαβής τους.
Γενικές Συστάσεις
Από τα ευρήματα που προέκυψαν κατά τον έλεγχο της Υπηρεσίας, συστήνονται τα ακόλουθα μέτρα/ενέργειες, για σκοπούς συμμόρφωσης με τη νομοθεσία και διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος :
1. Η χρήση του άρθρου 90 του Ν.73(Ι)/2016, το οποίο αναφέρεται στη διεξαγωγή δημόσιων διαγωνισμών με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, να γίνεται μόνο σε περιπτώσεις που αυτό κρίνεται αναγκαίο, διασφαλίζοντας σε οποιαδήποτε περίπτωση το δημόσιο συμφέρον.
2. Να εφαρμόζονται αυστηρά όλες οι πρόνοιες της περί δημοσίων συμβάσεων νομοθεσίας και να λαμβάνονται προς τούτο όλα τα απαραίτητα μέτρα για τη διασφάλιση επαρκούς/υγιούς ανταγωνισμού.
3. Να διασφαλίζεται ότι ο υπολογισμός της εκτιμώμενης αξίας των διαγωνισμών πραγματοποιείται με ορθό και ακριβή τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς, το κόστος των υλικών και υπηρεσιών, καθώς και τις ενδεχόμενες απρόβλεπτες δαπάνες. Επιπρόσθετα, η αναθεώρηση της εκτιμώμενης αξίας να γίνεται πριν την προκήρυξη του κάθε διαγωνισμού, αλλά αν αυτό κριθεί αναγκαίο αργότερα κατά την προσφοροδότηση. Η αναθεώρηση της εκτίμησης θα πρέπει να γίνει οπωσδήποτε πριν την υποβολή των προσφορών.
4. Να γίνεται ομαδοποίηση των αναγκών ανά αντικείμενο εργασίας, είτε ανά επαρχία, είτε παγκύπρια και να προκηρύσσονται σχετικοί ανοικτοί διαγωνισμοί για παρόμοιου τύπου έργα/εργασίες.
5. Να τηρείται το όριο των €50.000 εκτός ΦΠΑ, όσον αφορά στο ποσό ανάθεσης των δημόσιων διαγωνισμών Έργων που προκηρύσσονται με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, στη βάση του άρθρου 90(1)(γ) του Ν.73(Ι)/2016.
6. Να γίνεται έγκαιρος προγραμματισμός και σχετική διερεύνηση πριν την προκήρυξη των διαγωνισμών, έτσι ώστε να γίνεται ορθή εκτίμηση/αξιολόγηση των εργασιών που πραγματικά απαιτούνται για την υλοποίηση του αντικειμένου των συμβάσεων, για αποφυγή ενδεχόμενων παραλείψεων, οι οποίες τελικά οδηγούν στην αύξηση του κόστους των Έργων.
7. Να τεθούν κατευθυντήριες γραμμές για την έγκαιρη υποβολή των τελικών λογαριασμών των Έργων, προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη διευθέτηση των οικονομικών υποχρεώσεων του ΥΠΑΝ, καθώς και η διαφάνεια στη διαχείριση των δημοσίων Έργων.
8. Να εφαρμόζονται/τηρούνται έγκαιρα οι ενδεδειγμένες διαδικασίες όσον αφορά στην διενέργεια των επιθεωρήσεων και στην έκδοση των πιστοποιητικών παραλαβής των Έργων.
Το προσχέδιο της παρούσας Ειδικής Έκθεσης διαβιβάστηκε στις 18.2.2025 στο ΥΠΑΝ, με την παράκληση για τα δικά του σχόλια και απόψεις.
Σκοπός του ελέγχου
Όπως αναφέρεται, σκοπός του ελέγχου ήταν η διερεύνηση της διαδικασίας που ακολουθείται από τις ΤΥ του ΥΠΑΝ, αναφορικά με τη διενέργεια δημόσιων διαγωνισμών, οι οποίοι προκηρύσσονται με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, με βάση τα άρθρα 90(1)(β) και 90(1)(γ) του περί της Pύθμισης των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων και για Συναφή Θέματα Νόμου [Ν.73(I)/2016]. Όσον αφορά στους διαγωνισμούς με ημερομηνίες κατακύρωσης από την 1.1.2015 μέχρι και τις 27.4.2016, οι οποίοι προκηρύχθηκαν με τη μέθοδο των συνοπτικών διαδικασιών, εφαρμόζεται το άρθρο 84(1)(γ) του Ν. 12(Ι)/2006.
Σύμφωνα με το άρθρο 90(1)(β) του Ν.73(I)/2016 για δημόσιες συμβάσεις, των οποίων η εκτιμώμενη αξία, εκτός Φ.Π.Α, δεν υπερβαίνει το ποσό των €15.000 για προμήθειες και έργα και το ποσό των €25.000 για υπηρεσίες, η ΑΑ δύναται να ζητά την υποβολή γραπτών ή προφορικών προσφορών από περιορισμένο, κατά την κρίση της, αριθμό οικονομικών φορέων. Όσο αφορά στο άρθρο 90(1)(γ) του ίδιου Νόμου, για δημόσιες συμβάσεις, των οποίων η εκτιμώμενη αξία, εκτός Φ.Π.Α, δεν υπερβαίνει το ποσό των €50.000 για έργα, η ΑΑ δύναται να αναθέτει τη σύμβαση, χωρίς δημοσίευση προκήρυξης,
Ο έλεγχος βασίστηκε στο δείγμα ελέγχου 62 συμβάσεων , με ημερομηνίες κατακύρωσης από το 2015 μέχρι το 2023. Μέρος του ελέγχου αποτελεί η εξακρίβωση κατά πόσον η ανάθεση έγινε με τον πλέον οικονομικό, αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο, στη βάση των αρχών της χρηστής χρηματοοικονομικής διαχείρισης.
Το άρθρο Ελεγκτική για Υπουργείο Παιδείας: Συστηματικά συνοπτικές διαδικασίες για προσφορές εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.