«Δεν έχω καταλάβει ότι έχω πατήσει τα 80, νιώθω ότι είμαι 35 ετών. Πιστεύω ότι δεν έχει σημασία η ηλικία αλλά το πώς σκέπτεσαι και δρας.
Για μένα δεν υπάρχει ηλικιακό όριο αλλά ψυχική δύναμη. Αν η ψυχή σου το θέλει, κάν’ το! Μην υπολογίζεις τι θα πει ο άλλος, κάν’ το γιατί το θες!
Αρκεί αυτό που θες να μη βλάπτει τον διπλανό σου και να μη σε θίγει.
Δεν θέλω να με αντιμετωπίζουν ως χαμηλό άνθρωπο. Θέλω να χαρώ τη ζωή μου. Δεν υπάρχει μικρός και μεγάλος άνθρωπος, αλλά άνθρωπος που θέλει να ζήσει, όπως του αρέσει.
Να ξέρετε ότι οι μοναχικοί άνθρωποι είναι αυτοί που γερνούν πιο γρήγορα».
Με αυτά τα λόγια η 80χρονη Μαρία Μαρνέρη εξηγεί ότι η όρεξη για ζωή δεν υπόκειται σε βιολογικούς κανόνες, αλλά εξαρτάται από το ψυχικό σθένος που επιδεικνύει κανείς στο να απολαύσει τις χαρές της.
Αυτό θέλει να προωθήσει στους ανθρώπους της τρίτης και τέταρτης ηλικίας η «ενεργή γήρανση».
Ο στόχος είναι «να είναι κανείς ψυχικά, νοητικά και σωματικά υγιής για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», σημειώνει η Ολγα Δούρου, αντιδήμαρχος του Δήμου Αθηναίων, μιλώντας μάλιστα στον απόηχο του άκρως επιτυχημένου «Πρώτου Φεστιβάλ Ενεργής Γήρανσης».
Η ίδια υπογραμμίζει πως «η ενασχόληση με κάτι δημιουργικό ενεργοποιεί τους νευρώνες του εγκεφάλου και λειτουργεί ανασταλτικά στη διαδικασία της άνοιας, καθώς αυτή προκαλείται από κατάθλιψη και από απουσία ερεθισμάτων».
Η τέχνη δίνει ζωή
«Θα ήθελα να αναφερθώ στον κύριο Δ., έναν ναυτικό που βρέθηκε ξαφνικά σε μια ομάδα τέχνης, όχι από επιθυμία, μα από ανάγκη να βρει μια νέα στεριά μέσα του.
Αρχικά αρνητικός σε κάθε δραστηριότητα, μέρα με τη μέρα η καρέκλα έστριβε 90 μοίρες και οι απαντήσεις του σε θέματα που τον αφορούσαν γίνονταν όλο και πιο χιουμοριστικές, με ιστορίες από μέρη που επισκεπτόμαστε μόνο στα βιβλία.
Σε λίγο καιρό άρχισε να δημιουργεί, να γράφει, να μοιράζεται, και η υπόλοιπη ομάδα τον αγκάλιασε.
Και αυτό επηρέασε όχι μόνο τις στιγμές του μαζί μας αλλά και την καθημερινότητά του σε κάθε της πτυχή» λέει ο Νότης Παρασκευόπουλος, MSc in Dementia, υποψήφιος διδάκτωρ Πληροφορικής και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Πρωτοβουλίας Ενάντια στην Αλτσχάιμερ.
Πρόκειται για ένα από τα πολλά περιστατικά που έχει βιώσει στη μακρόχρονη συνεργασία του με άτομα τρίτης και τέταρτης ηλικίας τα οποία επιλέγουν να περάσουν τον χρόνο τους δημιουργικά.
Από τη μεριά της, η Ολγα Δούρου μοιράζεται την εμπειρία της από τον διαγωνισμό ποίησης, που αποτέλεσε μέρος του Φεστιβάλ. «Μεγάλα βραβεία απέσπασαν άνθρωποι της τρίτης ηλικίας που ζούσαν σε έναν οίκο ευγηρίας.
Τα ποιήματά τους είχαν ως κεντρικό τους θέμα τον αποχωρισμό. Ειδικά φέτος λάβαμε ένα αριστούργημα που θα μπορούσε να είναι μέρος μιας υπερρεαλιστικής ποιητικής συλλογής με θέμα τον θάνατο και τον εγκλεισμό. Ηταν ένα άμετρο ποίημα. Μιλούσε για έναν άνθρωπο που είχε κάνει τον κύκλο του και βρισκόταν στο τέλος της ζωής του. Δεν είχε όμως μόνο αυτό. Είχε και ένα πείσμα, ένα πάθος για ζωή ακόμη κι έτσι».
Μάλιστα, η συγγραφή και η προετοιμασία των ποιημάτων μονοπωλούσαν σχεδόν τον χρόνο των ατόμων σε έναν συγκεκριμένο οίκο ευγηρίας, κρατώντας τους ενεργούς και δραστήριους.
«Είναι αποδεδειγμένο πως η συμμετοχή σε δράσεις που σχετίζονται με τον πολιτισμό, και ειδικότερα με την τέχνη, βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων που ανήκουν στις συγκεκριμένες ομάδες, ενισχύοντας παράλληλα γνωστικές λειτουργίες όπως η σκέψη, η μνήμη και η αντίληψη» εξηγεί ο Νότης Παρασκευόπουλος, προσθέτοντας πως «η συμμετοχή των ηλικιωμένων σε δράσεις τέχνης μπορεί να συνεισφέρει στη βελτίωση της ψυχικής τους υγείας και να ενισχύσει την προσπάθεια άρσης του αποκλεισμού που βιώνει η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα από δράσεις που στηρίζουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής».
Το μοίρασμα
«Εδώ βρήκα αυτό που αναζητούσα, μια παρέα, μια συντροφιά, έναν κοινωνικό κύκλο για να περνάω καλά. Ο,τι είναι ζωντανό μού αρέσει, με ζωηρεύει. Εδώ έχω αποκτήσει τέτοια ζεστασιά, τέτοια αγάπη» λέει η Μαρία Μαρνέρη για τη Λέσχη Φιλίας Νέου Κόσμου.
Παρακολουθεί ανελλιπώς τα μαθήματα λογοτεχνίας, το μάθημα για τα ήθη και έθιμα, ενώ συμμετέχει στη χορωδία.
«Διαβάζουμε ποιήματα ή κάποια αποσπάσματα από ένα λογοτεχνικό μυθιστόρημα και στη συνέχεια τα αναλύουμε, πώς τα βλέπει ο καθένας και πώς ξεκίνησε ο συγγραφέας ή ο ποιητής να τα γράψει, τι νοήματα δίνει. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση και ένα πολύ ωραίο μάθημα» εξηγεί αναφερόμενη στο μάθημα Λογοτεχνίας που πραγματοποιείται μία φορά την εβδομάδα.
Η ίδια δεν χάνει ποτέ τη χορωδία: «Τα μαθήματα γίνονται μία φορά την εβδομάδα, κάθε Παρασκευή στις 09.30. Η μουσική και η ποίηση με ενδιαφέρουν περισσότερο από όλα. Αγαπώ τα ρομαντικά τραγούδια που έχουν μέσα ωραίες λέξεις και αυτά που με αγγίζουν στην ψυχή μου. Σας καλώ στο τέλος της χρονιάς όπου θα χορέψουμε, θα τραγουδήσουμε και θα κάνουμε μια μικρή παράσταση». Στην εβδομαδιαία διάταξη περιλαμβάνεται και η ψυχολογική υποστήριξη: «Ο καθένας μιλάει για τον εαυτό του και μετά αυτό αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης από τον ψυχολόγο. Το μοίρασμα των συναισθημάτων είναι πολύ σημαντικό για μένα γιατί αποκομίζω εμπειρίες» καταλήγει η κυρία Μαρνέρη.
Ο Σαράντης Τενέδιος, από την πλευρά του, αγάπησε τη θάλασσα και πέρασε τον εργασιακό του βίο σε ένα κρουαζιερόπλοιο. Στα 80 του βρήκε το δικό του λιμάνι στη Λέσχη Φιλίας Νέου Κόσμου. «Ερχομαι εδώ και πέντε χρόνια. Θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην κυρία Ευγενία Μαρνέλλου (σ.σ.: υπεύθυνη λειτουργίας της Λέσχης). Είμαστε ευτυχισμένοι μαζί της, γιατί είναι τόσο καλή, με το χαμόγελό της. Δεν μας λείπει τίποτα. Είμαι σχεδόν κάθε μέρα εδώ». Ο ίδιος θυμάται πώς διασκέδαζε τους επιβάτες κρουαζιερόπλοιου τραγουδώντας ελληνικά τραγούδια στις ειδικές μουσικές βραδιές. «Αγαπώ όλα τα τραγούδια. Και ιδιαίτερα τους Γούναρη, Μαρούδα, Τσιτσάνη. Κάθε Παρασκευή είμαι από τους πρώτους που έρχονται στη χορωδία».
«Την περασμένη εβδομάδα είχαμε επισκεφθεί μια δομή στη Νέα Ιωνία. Εκεί βρίσκονται ηλικιωμένα άτομα με άνοια. Πήγαμε για να τους τραγουδήσουμε, να τους εμψυχώσουμε και να τους μοιράσουμε δώρα. Τους δώσαμε μεγάλη χαρά. Τέτοιες φιλανθρωπικές δραστηριότητες μας αρέσουν και τις επιδιώκουμε. Αυτούς τους ανθρώπους δεν πρέπει να τους ξεχνάμε γιατί αύριο μπορεί να είμαστε εμείς στη θέση τους» προσθέτει ο ίδιος.
Δίνοντας ευκαιρίες με τις λέσχες φιλίας
«Ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει 25 λέσχες φιλίας και στοχεύουμε να έχουμε τουλάχιστον 27 στα επόμενα χρόνια με 4.500 μέλη.
Τα εκλεγμένα μέλη των λεσχών καθορίζουν και τις δραστηριότητές τους ανάλογα με τα ενδιαφέροντα που έχουν, με το προφίλ της περιοχής και τα επιμέρους χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων» λέει η Ολγα Δούρου.
Μια λέσχη φιλίας δεν λειτουργεί μόνο ως διέξοδος απέναντι στη μοναξιά και την κοινωνική απομόνωση, αλλά και ως «εστία υγιούς γήρανσης», όπως τη χαρακτηρίζει.
«Η μουσική, ο χορός, το θέατρο, η λογοτεχνία, οι εκδρομές, η γιόγκα και τα μαθήματα αυτοάμυνας επιδρούν καταλυτικά στην ενδυνάμωση της νοητικής και ψυχολογικής υγείας έχοντας σημαντικό αντίκτυπο και στη σωματική υγεία των ατόμων, καθώς όλα αυτά είναι μεταξύ τους αλληλένδετα» προσθέτει.
Επιπλέον, ο δήμος καλλιεργεί και υποστηρίζει συνέργειες και με άλλους φορείς, όπως η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το Ιδρυμα Γουλανδρή και το Εθνικό Θέατρο, που διαθέτουν επίσης προγράμματα για την ενεργό γήρανση.
Και αν στην αρχή οι μεγαλύτερης ηλικίας συνάνθρωποί μας αντιμετωπίζουν με καχυποψία και αρνητισμό την ενδεχόμενη εμπλοκή τους σε δράσεις τέχνης, «η εμπειρία των εμψυχωτών, η υπομονή, ο χρόνος και το συστατικό της ενσυναίσθησης βοηθούν στο “χτίσιμο” της αναγκαίας εμπιστοσύνης που φέρνει κάθε άνθρωπο κοντά στην έκφραση και την εξωστρέφεια» σημειώνει ο Νότης Παρασκευόπουλος.